«Είμαι σaδιστής;»: 4 μορφές της Σaδιστικής Διαταραχής Προσωπικότητας

Προσωπικότητα ονομάζεται το σύνολο των ιδιαίτερων ψυχικών και πνευματικών χαρακτηριστικών και τρόπων συμπεριφοράς, που διαμορφώνουν την ιδιοσυγκρασία ενός ατόμου. Οι ειδικοί, στην προσπάθειά τους να ορίσουν τα υγιή όρια των χαρακτηριστικών μιας προσωπικότητας, ακολουθούν έναν μέσο όρο που διαμορφώνεται απ’ τον τρόπο που οι περισσότεροι άνθρωποι σκέφτονται, αντιλαμβάνονται, αισθάνονται και σχετίζονται με τους γύρω τους. Αν οι διαφορές που σημειώνονται στις αντιλήψεις ή στη συμπεριφορά κάποιου είναι διαστρεβλωμένες κι απέχουν πολύ απ’ το μέσο, ορίζονται ως διαταραχές της προσωπικότητας.

Μια απ’ αυτές είναι και η Σaδιστική Διαταραχή Προσωπικότητας -ή αλλιώς σaδισμός- η οποία θεωρείται ένα παθολογικό πρότυπο βάναυσης, επιθετικής και σκληρής συμπεριφοράς. Ιδιαίτερο χαρακτηριστικό της είναι η ικανοποίηση και απόλαυση που βιώνει ο ασθενής μέσω της ταπείνωσης, της ταλαιπωρίας και του πόνου που προκαλεί στους γύρω του. Η χειριστικότητα, η λεκτική, σωματική και ψυχολογική βία που χρησιμοποιούνται σαν μέσο του σaδιστή, δεν έχουν απώτερο σκοπό, πέραν της προσωπικής του ευχαρίστησης.

Συχνά υπάρχει μια σύνδεση του σaδισμού με βασανιστές και δ@λοφόνους, ωστόσο, υπάρχει και το πιο διαδεδομένο κι ήπιο φαινόμενο του καθημερινού σaδισμού, στο οποίο οι καθημερινοί σaδιστές παίρνουν ευχαρίστηση όταν πληγώνουν τους άλλους ή όταν παρακολουθούν τη δυστυχία τους. Είναι πιθανό ν’ απολαμβάνουν ταινίες με αίμα και βασανιστήρια ή να βρίσκουν ενδιαφέρουσες τις ταυρομαχίες. Η Σaδιστική Διαταραχή Προσωπικότητας έχει, επίσης, συνδεθεί πολλές φορές και με τις σ3ξουαλικές προτιμήσεις, καθώς θεωρείται και παιχνίδι μεταξύ ερωτικών συντρόφων. Η ειδοποιός διαφορά μεταξύ των δύο έγκειται στο γεγονός ότι στη Σaδιστική Διαταραχή Προσωπικότητας δεν υπάρχει σε καμία περίπτωση συναίνεση, ενώ παράλληλα δεν αποτελεί παιχνίδι της κρεβατοκάμαρας αλλά μια εξουθενωτική, καθημερινή, επικίνδυνη κακοποίηση μέσω μιας άρρωστης συμπεριφοράς.

Σύμφωνα με το Διαγνωστικό και Στατιστικό Εγχειρίδιο Ψυχικών Διαταραχών της Αμερικανικής Ψυχιατρικής Εταιρίας που χρησιμοποιείται από κλινικούς ψυχολόγους, κάποιες συμπεριφορές, που εμφανίζονται σ’ ένα άτομο μετά την εφηβεία, μπορούν ν’ αποτελέσουν ένδειξη Σaδιστικής Διαταραχής Προσωπικότητας και να οδηγήσουν τη διάγνωσή της. Οι συμπεριφορές αυτές μπορεί να περιλαμβάνουν χρήση οποιασδήποτε μορφής βίας, ταπείνωση ή εξευτελισμό τρίτων, σκληρή ή βίαιη αντιμετώπιση ατόμων που βρίσκονται σε μειονεκτική θέση, άντληση ευχαρίστησης μέσω της άσκησης βίας σε ανθρώπους ή ζώα, συστηματικά ψέματα ώστε να βλάψει σκόπιμα άλλους, περιορισμός της αυτονομίας όσων ατόμων συνδέονται με αυτό το άτομο, παρακολούθηση βίαιων προγραμμάτων, παιχνιδιών ή δραστηριοτήτων αλλά και απόλαυση στη θέα βίαιων ή απάνθρωπων σκηνών, οργή κι έντονη επιθετικότητα χωρίς ιδιαίτερο λόγο, χειριστική συμπεριφορά για να επιτύχουν τον σκοπό τους και αποφυγή ευθυνών με ταυτόχρονη μεταφορά αυτών σε άλλο πρόσωπο (Gaslighting).

Η επιβολή πόνου δε συνδέεται μόνο με την απόλαυση του σaδιστή αλλά και με την εσωτερική του ανάγκη για εξουσία απέναντι σε άλλα άτομα. Είναι γνωστό, άλλωστε, πως όταν προκαλείς έντονα συναισθήματα σε κάποιον, είναι και πιο εύκολο να τον ελέγξεις. Η πιο διαδεδομένη «σκοτεινή τριάδα» της προσωπικότητας είναι ο ναρκισσισμός, ο μακιαβελισμός κι η ψυχοπάθεια. Αν και οι πιθανές αιτίες της σaδιστικής διαταραχής είναι ακόμη άγνωστες, θεωρείται πως προκύπτει από γενετικούς παράγοντες κι εν μέρει απ’ τα βιοχημικά στοιχεία του εγκεφάλου, καθώς επηρεάζονται και κάποιες περιοχές του, όπως το σύστημα του περιορισμού και της εγκεφαλικής ανταμοιβής. Σημαντικός παράγοντας, επίσης, είναι και η έκθεση σε καταστάσεις ενδοοικογενειακής βίας και σωματικής ή σ3ξουαλικής κακοποίησης, που σε μεγάλο βαθμό συμβάλλουν στη μοντελοποίηση της συμπεριφοράς και τη διαμόρφωση της πηγής ικανοποίησης του ατόμου. Σύμφωνα με τον Αμερικανό ψυχολόγο Theodore Million, ο σaδισμός μπορεί να λάβει τέσσερις (4) διαφορετικές μορφές, με την καθεμία ν’ αποτελείται από διαφορετικά χαρακτηριστικά και να σχετίζεται με διαφορετικούς τύπους προσωπικότητας.

Δειλός σaδισμός

Ενυπάρχει συνήθως σε αποφευκτικές προσωπικότητες με ιδιαίτερη ευαισθησία στην απόρριψη. Τα άτομα αυτού του τύπου σaδιστικής συμπεριφοράς, εμφανίζουν χαρακτηριστικά όπως: φόβο κινδύνου, ανασφάλεια, νωχελικότητα, ειρηνιστική διάθεση, ενώ συχνά προσποιούνται πως είναι θαρραλέα.

Τυραννικός σaδισμός

Ο τυραννικός σaδισμός εμφανίζεται σε παρανοϊκές και πεσιμιστικές προσωπικότητες. Τα άτομα αυτά αρέσκονται να χρησιμοποιούν αυτήν τη μορφή σaδισμού, ενώ ταυτόχρονα εμφανίζουν αντικοινωνικό χαρακτήρα κι επαναστατική συμπεριφορά με προδιάθεση στη βία. Επιπλέον, δραματοποιούν τις δυσκολίες τους ώστε να κερδίσουν τη συμπάθεια και την εύνοια των γύρω τους. Όπως ορίζει και ο τίτλος αυτής της μορφής, συμπεραίνεται πως δεν νοιάζονται για ό, τι κι αν συμβαίνει γύρω τους, ακόμα και αν δείχνουν το αντίθετο με απόλυτη επιτυχία. Πρόκειται για βαθιά απάνθρωπα και βάναυσα όντα, άκρως επικίνδυνα.

Επιβαλλόμενος σaδισμός

Ο επιβαλλόμενος σaδισμός παρατηρείται κυρίως σε άτομα με τάση ψυχαναγκασμού. Τα άτομα αυτά επιθυμούν την ισορροπία ανάμεσα στα δικά τους «θέλω» και σ’ αυτά της κοινωνίας, ενώ διακρίνονται για την εξαιρετική τους κριτική ικανότητα. Φαινομενικά, τα παραπάνω θα μπορούσαν να θεωρηθούν ως θετικά γνωρίσματα σε έναν άνθρωπο, μόνο που σε αυτή την περίπτωση συνοδεύονται από ελαστικά όρια ως προς τις δικές τους βίαιες συμπεριφορές προς τους γύρω τους. Πιστεύουν ότι μπορούν ελεύθερα και δίχως συνέπειες να είναι ανελέητοι απέναντι σε άλλα άτομα, ενώ επιθυμούν να ελέγχουν και να τιμωρούν τους άλλους σε περίπτωση που δε συμβαδίζουν με τα δικά τους «θέλω», δημιουργώντας συχνά στον περίγυρό τους έντονα αισθήματα αδικίας.

Εκρηκτικός σaδισμός

Αυτή η μορφή μπορεί να βρεθεί σε οριακές προσωπικότητες, που χαρακτηρίζονται από διάχυτη και υπερβολική αστάθεια των συναισθημάτων, της εικόνας του εαυτού και των διαπροσωπικών τους σχέσεων, καθώς κι από παρορμητικότητα. Τα άτομα που παρουσιάζουν αυτήν τη μορφή σaδισμού συνήθως είναι άτομα που, μόλις φτάσουν στα όρια τους, ξεσπάνε με εξαιρετικά βίαιο τρόπο κυρίως σωματικό, έχουν υπερευαισθησία στην προδοσία, στην αδικία και στην κριτική ενώ, όταν νιώθουν απελπισία, εξοργίζονται σε υπερβολικό βαθμό.

Αξίζει να σημειωθεί πως τα άτομα που αναπτύσσουν κάποια διαταραχή προσωπικότητας δε δυσφορούν μ’ αυτήν, όπως θα συνέβαινε στην εκδήλωση μιας άλλης διαταραχής (π.χ. διαταραχή πανικού), γιατί ο τρόπος που έχουν μάθει να σκέφτονται, να αισθάνονται και να συμπεριφέρονται ταυτίζεται με τη διαταραχή τους. Συνεπώς, δεν μπορούν να διαφοροποιηθούν απ’ αυτήν και να την αναγνωρίσουν ως κάτι «ξένο», ούτε, φυσικά, είναι σε θέση ν’ αντιληφθούν πως πάσχουν από κάποια διαταραχή προσωπικότητας. Οι δύο κύριες θεραπείες που προτείνονται σε αυτήν την περίπτωση είναι η σ3ξοθεραπεία και η γνωσιοσυμπεριφορική θεραπεία, εάν- φυσικά- ο ασθενής είναι έτοιμος να κατανοήσει το πρόβλημα και ν’ αναζητήσει τη λύση.