Η ανατομία της τσιγκουνιάς

Τσιγκούνης. Γνωστός επίσης κι ως «εξηνταβελόνης», «σπαγκοραμένος», «σπάγκος», «σφιχτοχέρης», «τσιφούτης» ή και «φιλάργυρος». Πολυσυζητημένος τύπος ανθρώπου της καθημερινότητάς μας ο τσιγκούνης. Όλοι μας, ανεξαιρέτως, έχουμε στον ευρύτερο κύκλο μας τέτοια άτομα, για τα οποία, κατά καιρούς, έχουν πραγματοποιηθεί συζητήσεις επί συζητήσεων, αναλύσεις επί αναλύσεων. Γεγονός είναι ότι με ευκολία τοποθετούμε την ταμπέλα αυτή σε κάποιον λόγω της δυσκολίας του να προσφέρει· κοινό μυστικό αποτελεί ότι ο τσιγκούνης διακατέχεται από μια γενικότερη απροθυμία να δώσει είτε χρήματα είτε συναισθήματα, λογαριάζοντας προηγουμένως ξανά και ξανά την κάθε «απώλεια» που θα του επιφέρει η καθεμιά– κατ΄αυτόν- απλοχεριά. Κι όμως, η ψυχική ανατομία του παρουσιάζει ιδιαίτερο ενδιαφέρον. Το τι του δημιουργεί το μόνιμο φόβο του «δεν έχω αρκετά», τη διαρκή ανησυχία ν’ απολέσει οτιδήποτε θεωρεί περιουσιακό του στοιχείο.

Σύμφωνα με τον Σίγκμουντ Φρόιντ, η τσιγκουνιά συνδέεται άμεσα με την καθήλωση στο δεύτερο αναπτυξιακό στάδιο του ανθρώπου, το πρωκτικό στάδιο. Κατά το στάδιο αυτό το παιδί αποκτά τον έλεγχο των σφιγκτήρων (ενούρηση, εγκόπρηση). Χαρακτηρίζεται από την τάση του για αυτονομία κι ανεξαρτησία και παρουσιάζει έναν αρνητισμό, ένα άγχος, για τη διατήρηση του ελέγχου των αναγκών αυτών. Ουσιαστικά για τον Φρόιντ πίσω από έναν τσιγκούνη βρίσκεται ένα μικρό παιδί που αρνείται ν’ αφεθεί συναισθηματικά. Ο ίδιος πιστεύει ότι τα χρήματα που έχει ή που ονειρεύεται ν’ αποκτήσει θα του φέρουν την πραγματική ευτυχία ενώ ασυνείδητα διακατέχεται από την αδυναμία να προσφέρει αισθήματα, να νιώσει, να ζήσει. Άλλωστε τα ευρώ είναι μετρήσιμα γι’ αυτόν ενώ η αγάπη, ο έρωτας, η ανιδιοτέλεια όχι. «Πόσα αμάξια ή πόσα σπίτια αγοράζεις με τον έρωτα φίλε», θα σε ρωτήσει. Στην ουσία έχει υποβαθμίσει όλες τις ανθρώπινες συναισθηματικές αλληλεπιδράσεις, τις οποίες θεωρεί κάτι κατώτερο, δίχως αξία. Επιλέγει τους ανθρώπους της ζωής του με γνώμονα το συμφέρον του· αν του προσφέρουν άνεση, αν τον βοηθάνε στην εργασία, αν του πραγματοποιούν τις επιθυμίες. Κάθε σχέση γι’ αυτόν είναι ένα θετικό πρόσημο σε μια διαδικασία «cost and benefit», μια αξιολόγηση του τι δίνει και τι παίρνει.

Για το λόγο αυτό, ο συγκεκριμένος τύπος ανθρώπου έχει ως αυτοσκοπό να μαζεύει χρήματα και περιουσιακά στοιχεία. Η οικονομία, που αναφέρει συχνά ως δικαιολογία, δε συσχετίζεται με τις καλύτερες συνθήκες βιοπορισμού, δηλαδή με το να έχει ένα μεγαλύτερο σπίτι ή ένα καλύτερο αμάξι. Η αλήθεια είναι ότι τον ερεθίζει ή το να έχει πολλά λεφτά, ή το να μαζεύει. Ο τσιγκούνης έχει την πεποίθηση ότι η κατοχή πλούτου ισοδυναμεί με την εξουσία· ακριβώς επειδή υποτιμάει τα συναισθήματα και τις αξίες θεωρεί ότι με το να έχει χρήματα δυναμώνει και μπορεί να εξαγοράζει ανθρώπους, μιας κι ο ίδιος σκέφτεται κατ΄ αυτόν τον τρόπο. Πιστεύει ότι λόγω της οικονομικής δυναμικής του οι συνάνθρωποι του θα τον έχουν περισσότερο ανάγκη, ενώ δεν είναι τυχαίο ότι συνήθως οι πλούσιοι είναι οι περισσότερο τσιγκούνηδες. Δυστυχώς πρόκειται γι’ ανθρώπους που είναι καταδικασμένοι να δυστυχήσουν, μιας και ποτέ δε βιώνουν την ευτυχία της απόλαυσης των ειλικρινών αισθημάτων, αυτών των θείων δώρων της ζωής μας.

Την επόμενη φορά λοιπόν που θα συναναστραφείς μ’ έναν τέτοιο τύπο, δείξε κατανόηση για το μεγάλο πρόβλημά του. Άλλωστε, αν υπάρχει μία πιθανότητα να σωθεί, αυτή δεν είναι να του υπενθυμίσεις πόσο τσιγκούνης είναι, αλλά να του δώσεις μια δυνατή δόση από αληθινά συναισθήματα· που ξέρεις μπορεί τελικά να γίνει το θαύμα και να δει και λίγο παραπέρα.