Κάπου ανάμεσα σε TikTok theory threads, ψεκασμένα Reels και video τύπου «ξυπνήστε πρόβατα», μια νέα μελέτη έρχεται να ταράξει τον σφαιρικό μας κόσμο: 1 στους 6 νέους πιστεύει ότι η Γη είναι επίπεδη. Ό,τι διάβασες, αυτό και τίποτα άλλο.
Αν αυτή τη στιγμή σκέφτεσαι “ok, αλλά πόσοι τρόλαραν στη μελέτη;”, σε νιώθουμε. Αλλά όχι, τα νούμερα δείχνουν πως μια κατηγορία Gen Z ανθρώπων, με ενεργό social προφίλ στο internet και πλήρη αμορφωσιά από ό,τι φαίνεται, όντως αμφισβητεί ότι ζούμε σε πλανήτη-αυγό. Που μεταξύ μας, είναι και το πιο basic fact που μάθαμε όλοι μαζί με το«μη βάζεις το χέρι σου στην πρίζα».
View this post on Instagram
Και πώς φτάσαμε εδώ;
– Επιστημονικός αναλφαβητισμός
– Πλήρης εμπιστοσύνη στον κάθε καημένο που κάνει YouTube και που “αποκαλύπτει αλήθειες”
– Το echo chamber effect, και η δύναμη της επανάληψης, όπου αν δεις 5 TikToks με flat Earth, ξαφνικά λες “χμ, λες;”
Μπορεί να γελάς, αλλά το θέμα έχει ψωμί. Το TikTok και το Instagram δεν είναι απλά apps πλέον, είναι τα νέα σχολικά βιβλία –απλά χωρίς proof-reading και με φίλτρα που σε κάνουν άλλο άνθρωπο. Κάθε “επιστημονική ανακάλυψη” μπορεί να γίνει viral, αρκεί να συνοδεύεται από spooky μουσική και captions τύπου “ΔΕ ΘΕΛΟΥΝ ΝΑ ΤΟ ΞΕΡΕΙΣ ΑΥΤΟ”. Και δυστυχως, πείθουν.
Και κάπως έτσι, η Γη γίνεται επίπεδη, τα αεροπλάνα πετάνε πάνω από τείχη πάγου, και η NASA είναι “προπαγάνδα του συστήματος”. Μπροστά σε όλα αυτά, το “οι δεινόσαυροι δεν υπήρξαν ποτέ” ακούγεται σχεδόν μετριοπαθές.
Flat Earth = το νέο status symbol;
Η συγκεκριμένη θεωρία, μεταπήδησε από το να είναι καλτ, στο να είναι vibe. Είναι ένα “δε σας εμπιστεύομαι, κάνω το δικό μου research” rebranding. Είναι το νέο “I’m different”. Και μερικές φορές, είναι και απλά βαρεμάρα – γιατί να διαβάσεις φυσική, όταν μπορείς να δεις ένα βιντεάκι που λέει πως η NASA σου κρύβει τον πραγματικό χάρτη της Γης;
Το φαινόμενο είναι βαθιά meta. Όταν μια γενιά μεγαλώνει με Google στα δάχτυλά της, αλλά επιλέγει να εμπιστεύεται τον “truthseeker69” στο YouTube που φοράει καπελάκι αλουμινίου, τότε ξέρεις πως κάτι έχει στραβώσει στην πληροφορία — όχι στη Γη (αυτή παραμένει στρογγυλή, παιδιά, τζίζους). Οι επιστήμονες οι καημένοι μιλάνε για έλλειψη επιστημονικού αλφαβητισμού, για κρίση εμπιστοσύνης στους θεσμούς και για την εκρηκτική δύναμη της παραπληροφόρησης. Εμείς λέμε ότι το TikTok έλιωσε τα εγκεφαλικά κύτταρα του πλανήτη πιο πολύ κι απ’ το burnout.
Η Gen Z δεν είναι χαζή. Αντίθετα, είναι έξυπνη, tech-savvy και πιο ευαισθητοποιημένη από κάθε προηγούμενη γενιά. Αλλά είναι και εκτεθειμένη 24/7 σε έναν καταιγισμό “πληροφορίας” χωρίς φίλτρο. Σκέψου έναν 17χρονο να χαζεύει TikTok και να βλέπει ένα βίντεο με θεωρία ότι η NASA είναι εταιρεία marketing, ένα podcast όπου κάποιος με φωνή “σοβαρού τύπου” εξηγεί πως ο παγκόσμιος χάρτης είναι ψέμα και ζούμε όλοι σε μια πίστα του Fortnite, και πάει λέγοντας. Μετά από 40 τέτοια βιντεάκια, δε θέλει και πολύ. Ο αλγόριθμος δουλεύει πιο αποτελεσματικά κι από πλύση εγκεφάλου.
Η αμφισβήτηση έγινε το νέο badge τιμής. Δεν εμπιστεύεσαι την επιστήμη; Συγχαρητήρια, δεν είσαι χάπατο. Πιστεύεις ότι οι εικόνες της NASA είναι CGI; Τέλεια, έλα να κάνουμε live μαζί. Ο κόσμος πια δεν εμπιστεύεται κανέναν — κι αυτό είναι πιο τρομακτικό από τη θεωρία της επίπεδης Γης.
Η νέα γενιά δεν έγινε ξαφνικά flat-earther από χαζομάρα. Έγινε έτσι γιατί η πληροφορία παραδόθηκε άνευ όρων στα social, χωρίς φίλτρα, χωρίς οδηγίες χρήσης και χωρίς εκπαιδευτικό manual. Το ότι γελάμε με το φαινόμενο δε σημαίνει πως δεν πρέπει να το πάρουμε στα σοβαρά. Γιατί κάπου εκεί, ανάμεσα στα memes και στις θεωρίες συνωμοσίας, χάνεται κάτι πιο σημαντικό: η ίδια η ικανότητα να ξεχωρίζουμε την αλήθεια από το κουκουρούκου.
