Ερωτική, ήρεμη, εκνευριστική, βαθιά, παθιασμένη, διαφορετική, ενδιαφέρουσα, αντιπαθητική, γοητευτική. Τόσοι χαρακτηρισμοί για ένα μόνο υποκείμενο. Είναι η φωνή. Και οι τρόποι να μιλήσουμε γι’ αυτή πολλοί. Η αξία της, δε, στην καθημερινή επικοινωνία μας αυταπόδεικτη κι ανεκτίμητη. Πέρα όμως από αυτό, πόσο γνωρίζουμε αν είναι σωστή η χρήση που κάνουμε στη φωνή μας;
Καταρχάς ας ξεκινήσουμε με το πώς παράγεται η φωνή. Όταν αποφασίζουμε να πούμε μια λέξη, οι δομές της ομιλίας (στόμα, χείλη, γλώσσα, δόντια κ.λπ.) παίρνουν οδηγία από τον εγκέφαλο να κινηθούν και να τοποθετηθούν έτσι ώστε να μπορέσουν να παράγουν τους ήχους αυτής της λέξης. Αυτό από μόνο του, ωστόσο, θα ήταν αρκετό μόνο αν πρωταγωνιστούσαμε στο βουβό κινηματογράφο και/ή ο συνομιλητής μας ήξερε χειλεοανάγνωση.
Πέρα από την κίνηση και τοποθέτηση των δομών, λοιπόν, χρειάζεται να υπάρχει και αέρας, ο οποίος μετακινείται και δονεί τις φωνητικές χορδές και εν συνεχεία μορφοποιείται σε ήχους που καταλήγουν σε λέξεις, προτάσεις, ομιλία. Το αξιοθαύμαστο, δε, είναι ότι όλα αυτά συμβαίνουν σε κλάσματα δευτερολέπτου και φυσικά, χωρίς να χρειάζεται να τα σκεφτούμε. Παρ’ όλα αυτά, η περιγραφή είναι αρκετή για να μας κατατοπίσει στο ποσό πολυπαραγοντικός μηχανισμός είναι η φώνηση. Τώρα, λοιπόν, που έχει την προσοχή μας στραμμένη πάνω της, ας δούμε τι πρέπει να κάνουμε για να την προσέξουμε. Υπάρχει ένα σύνολο κανόνων που αφορούν στην καλή φροντίδα και συντήρηση της φωνής μας, λέγεται φωνητική υγιεινή (vocal hygiene). Τους βασικότερους από αυτούς τους κανόνες θα αναλύσουμε στη συνέχεια.
Κανόνας Νο 1.: Ενυδάτωση
Ο οργανισμός μας έτσι κι αλλιώς αποτελείται κατά βάση από νερό. Κάθε όργανο-σύστημα-ιστός χρειάζεται το νερό για να λειτουργήσει και να αποδώσει όσο το δυνατόν καλύτερα. Το σύστημα της φώνησης όχι μόνο δεν εξαιρείται του κανόνα αλλά αντιθέτως, είναι από εκείνα που χρειάζονται πολύ νερό για να λειτουργήσουν καλά. Κάπως σαν το λάδι που κυλά στη μηχανή του αυτοκινήτου και προστατεύει από ζημιές έτσι και το νερό, βελτιώνει τη λειτουργία των δομών ενώ συγχρόνως, προστατεύει από τον τραυματισμό τους. Όλα καλά ως εδώ, θα σκεφτούμε οι περισσότεροι. Κι αν σας έλεγα ότι είναι προτιμότερο το πρώτο ποτήρι νερό να καταναλωθεί πολύ κοντά στην αφύπνιση, προτού χρησιμοποιήσουμε τη φωνή μας, ναι! Και πριν τον καφέ;
Η εξήγηση απλή. Οι πολλές ώρες αφωνίας κατά τον ύπνο, σε συνδυασμό με διάφορα τεχνικής φύσης προβλήματα όπως ένα μπούκωμα, τη χρήση κλιματιστικού, την ξηρή ή υγρή ατμόσφαιρα, ξηραίνουν τις δομές του συστήματος ομιλίας. Έτσι, η ανάγκη για ενυδάτωση γίνεται ακόμα πιο επιτακτική. Το κλασικό κόλπο με το ποτήρι νερό που γεμίζουμε πριν κοιμηθούμε και μας περιμένει δίπλα από το κρεβάτι μας το πρωί που ξυπνάμε, είναι κάτι παραπάνω από αποτελεσματικό ως πρώτη κίνηση.
Κανόνας Νο 2.: Δε φωνάζουμε
Από το ένα δωμάτιο στο άλλο, στο ταίρι μας γιατί διαφωνούμε, στο παιδί μας γιατί έχει δυνατά την τηλεόραση, στο δρόμο γιατί εκνευριστήκαμε, στο μπαρ για να ακουστούμε πιο δυνατά από τη μουσική. Πουθενά. Γενικώς, δε φωνάζουμε. Κανόνας απλός, κατανοητός, λακωνικός. Και μη εφαρμόσιμος για τους περισσότερους ανθρώπους. Απολύτως σεβαστό αλλά ένα λεπτό να σας εξηγήσω κάτι που, ίσως, σας αλλάξει γνώμη. Όταν φωνάζουμε, οι φωνητικές χορδές μας τεντώνονται. Ενίοτε, αυτό μπορεί να γίνει σε τέτοιο βαθμό που μπορεί να σπάσουν, να τραυματιστούν, να εμφανίσουν όζους και άλλες επώδυνες και επικίνδυνες καταστάσεις που, εδώ είναι η τραγική ειρωνεία, απαιτούν αφωνία για την αντιμετώπισή τους.
Πριν φτάσουμε ως εκεί, μήπως αξίζει τον κόπο να περιορίσουμε τις φωνές μας; Πώς μπορεί αυτό να συμβεί στην πράξη; Χαμηλώνουμε ή κλείνουμε άλλες πηγές ήχου όταν θέλουμε να μιλήσουμε. Πλησιάζουμε τον συνομιλητή μας. Μαθαίνουμε στον εαυτό μας ότι φωνάζοντας δε λύνεται κανένα πρόβλημα, αντιθέτως μπορούν να δημιουργηθούν πολλά. Σκεφτόμαστε πριν φωνάξουμε, και πριν μιλήσουμε, γενικότερα.
Κανόνας Νο 3.: Περιορισμός των ερεθιστικών παραγόντων
Ε ναι. Το τσιγάρο, ο καπνός, το παθητικό κάπνισμα βλάπτουν σοβαρά όλο το σύστημα της φωνής, αυξάνουν τον κίνδυνο για τραυματισμό των δομών και φυσικά, την πιθανότητα ανάπτυξης κάποιας κακοήθειας στην περιοχή. Πρέπει, λοιπόν, να περιοριστεί, να αποφεύγεται, να διακοπεί, ανάλογα με τις δυνατότητες και τις προθέσεις που έχει ο καθένας για να μειώσει την έκθεσή του σε αυτό.
Κανόνας Νο 4.: Ανακαλύπτουμε τη χρήση της φωνής εμπιστοσύνης μας (confidential voice)
Όχι. Δεν είναι η εσωτερική φωνή που μας λέει τι να κάνουμε ούτε η δύναμη του σύμπαντος που ενώνεται με τη φωνή μέσα μας. Η confidential voice είναι η ήρεμη φωνή μας που βγαίνει όσο το δυνατόν πιο αβίαστα και χωρίς να καταπονεί τις φωνητικές μας χορδές. Προσοχή. Δεν είναι ψιθυριστή φωνή. Είναι η κανονική μας φωνή σε ήρεμη και χαμηλή ένταση αλλά και ταχύτητα ομιλίας. Είναι η φωνή που μας επιτρέπει να παίρνουμε καλές ανάσες και κάνει την ομιλία μας απαλή τόσο για το συνομιλητή μας όσο και για τον οργανισμό μας. Με τον τρόπο αυτό δεν κουράζουμε το σύστημα της φώνησης. Παράπλευρο αλλά πολύ σημαντικό όφελος αυτής της φωνής, είναι η μείωση της έντασης σε όλη την επικοινωνία μας.
Κανόνας Νο 5.: Κάνουμε διαλείμματα αφωνίας
Φανταστείτε τα σαν σφηνάκια ενέργειας που επιτρέπουν στο σύστημα να πάρει χρόνο και δύναμη πριν ξαναξεκινήσει. Μπορούμε, για παράδειγμα, να δοκιμάσουμε ένα διάστημα αφωνίας ανά ώρα. Για παράδειγμα τρία, πέντε, δέκα λεπτά ανάλογα με τις δραστηριότητες του καθενός. Εναλλακτικά μπορούμε να κάνουμε ένα μικρό διάλειμμα για πέντε διαφραγματικες αναπνοές (εκείνες τις ανάσες που στην εισπνοή η κοιλιά φουσκώνει από τον αέρα) ανά τακτά διαστήματα.
Κανόνας Νο 6.: Ανάσα
Μιλήσαμε ήδη για τις αναπνοές που θα μας χαρίσουν αφωνία. Ας περάσουμε και σε αυτές που παίρνουμε κατά την ομιλία. Ανάσες πολλές, λοιπόν, πριν ξεκινήσουμε αλλά και καθώς μιλάμε. Συχνά έχουμε την τάση να θέλουμε να τα πούμε όλα μαζεμένα είτε από ενθουσιασμό είτε από ένταση είτε ακόμα και επειδή ο χρόνος πιέζει. Ας κάνουμε μια παύση. Μια ανάσα διαρκεί περίπου 5 δευτερόλεπτα και μπορεί να είναι αρκετή για να μπορέσουμε να συνεχίσουμε. Ας τη χαρίσουμε στον εαυτό μας, στον συνομιλητή μας και στον οργανισμό μας.
Η σιωπή είναι χρυσός μα τίποτα δε συγκρίνεται με τον ήχο της φωνής του αγαπημένου μας προσώπου που λέει «σ’ αγαπώ». Μελέτες έχουν δείξει κι αποδείξει την ευεργετική επίδραση της φωνής της μαμάς στα παιδιά. Ο εγκέφαλος ατόμων που βρίσκονται σε καταστολή αντιδρά στον ήχο μιας οικείας φωνής. Η φωνή μας είναι μοναδική και μας χαρακτηρίζει. Ας της φερθούμε με φροντίδα και προσοχή.
Σε όλες τις φωνές που μας λείπουν, σε εκείνες που σιωπούν μα πάνω απ όλα σε εκείνες που ομορφαίνουν τις μέρες μας.
Συντάκτης: Ελένη Καραχανίδη
Επιμέλεια κειμένου: Γιοβάννα Κοντονικολάου
Επιμέλεια κειμένου: Γιοβάννα Κοντονικολάου
