Στα καλά νέα της ημέρας και για αποκατάσταση της κληρονομιάς ενός σπουδαίου καλλιτέχνη, στις ΗΠΑ έγινε μια ιστορική επιστροφή επτά σχεδίων του αυστριακού εξπρεσιονιστή Έγκον Σίλε στους κληρονόμους του πρώην ιδιοκτήτη τους, Fritz Grünbaum, του οποίου η συλλογή είχε κλαπεί από τους Ναζί κατά τη διάρκεια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου.
Οι προσπάθειες της οικογένειας του Fritz Grünbaum για την επιστροφή αυτών των έργων τέχνης διήρκεσαν περισσότερο από δύο δεκαετίες. Από άποψη αξίας, κυμαίνονται από 780.000 δολάρια έως 2,75 εκατομμύρια δολάρια το καθένα. Κάποια από αυτά είχαν εκτεθεί σε εξέχοντα μουσεία στις Ηνωμένες Πολιτείες, δεν έπαυαν όμως να αποτελούν προϊόν κλοπής και να κρύβουν μια ιστορία αίματος.
Egon Schiele, CNN
Οι νομικές διαμάχες για την κατοχή τους και την ιδιοκτησία τους, οδήγησαν σε αγωγές σε διάφορα δικαστήρια. Το 2018, το αστικό δικαστήριο της Νέας Υόρκης αποφάνθηκε ότι τα έργα δεν είχαν ποτέ πουληθεί ούτε παραδοθεί. Έτσι, τα μουσεία στα οποία φυλάσσονταν τα έργα, όπως το Μουσείο Μοντέρνας Τέχνης (MoMA) και το Morgan Library & Museum, και το Μουσείο Τέχνης της Σάντα Μπάρμπαρα στην Καλιφόρνια, συμφώνησαν εθελοντικά να παραδώσουν τα έργα στους εισαγγελείς μόλις έμαθαν ότι είχαν κλαπεί. Ορισμένα από τα έργα βρίσκονταν, μάλιστα, στην κατοχή του Ronald Lauter, του προέδρου του Παγκόσμιου Εβραϊκού Κογκρέσου και του Serge Sabarsky, γνωστού συλλέκτη έργων τέχνης, οι οποίοι συμφώνησαν, επίσης, να τα επιστρέψουν.
“Portrait of a Boy” και “I Love Antithesis”, Egon Schiele, BBC
Ο Fritz Grünbaum ήταν ένας Εβραίος Αυστριακός ερμηνευτής καμπαρέ, του οποίου το έργο καθόρισε την πολιτιστική ζωή στη Βιέννη της δεκαετίας του 1930. Τα σόου του, τα οποία συχνά χλεύαζαν ανοιχτά τον ναζισμό και τον Χίτλερ, απαγορεύτηκαν τελικά και οι Ναζί συνέλαβαν τον Grünbaum το 1938. Η σύζυγός του, Ελίζαμπεθ, αναγκάστηκε αργότερα να παραδώσει στους Ναζί τη συλλογή έργων τέχνης του συζύγου της, συνολικά 81 έργα, μετά τη σύλληψή του το 1938. Ο ίδιος πέθανε σε στρατόπεδο συγκέντρωσης το 1942.
Τα έργα του Έγκον Σίλε, από την άλλη, είχαν χαρακτηριστεί “εκφυλισμένη τέχνη” από τον Αδόλφο Χίτλερ και χρησιμοποιήθηκαν για τη χρηματοδότηση του ναζιστικού κόμματος. Κάποια έργα κατέληξαν στα χέρια του εμπόρου της Νέας Υόρκης, Otto Kallir, ο οποίος τα πούλησε σε διάφορους αγοραστές.
Οι κληρονόμοι του κ. Grünbaum προσέφυγαν στο δικαστήριο της Πολιτείας της Νέας Υόρκης το 2018 για να διεκδικήσουν την επιστροφή δύο έργων του Σίλε από έναν συλλέκτη με έδρα το Λονδίνο, με το όνομα Richard Nagy. Ο δικαστής που επέβλεπε την υπόθεση, Charles V Ramos, αποφάνθηκε υπέρ τους, δηλώνοντας ότι είναι απίθανο ο κ. Grünbaum να έδωσε οικειοθελώς τα έργα τέχνης όταν κρατήθηκε στο Νταχάου. Αυτό οδήγησε τους κληρονόμους του να αναθέσουν την υπόθεσή τους στον εισαγγελέα του Μανχάταν για να διαπιστώσουν αν άλλα έργα του Σίλε που κάποτε ανήκαν στον κ. Grünbaum θα θεωρούνταν κλεμμένη ιδιοκτησία, σύμφωνα με τον νόμο. Και φυσικά, αυτό και ήταν.
Ο Timothy Reif, συγγενής του κ. Grünbaum, εξέφρασε τη χαρά και δικαίωσή του για την επιστροφή των έργων τέχνης στους νόμιμους ιδιοκτήτες τους και όνισε ότι με αυτήν την ανάκτηση επιτεύχθηκε δικαιοσύνη για τα θύματα από τα οποία εκλάπησαν το έργο τους, η περιουσία τους, αλλά και η ζωή τους πάνω απ’ όλα. «Κάθε φορά που θα κοιτώ τους πίνακες θα βλέπω τον Fritz και την Elisabeth στο φωτεινό τους διαμέρισμα στη Βιέννη να τραγουδούν και να χορεύουν και να κάνουν αστεία», πρόσθεσε.
Μεταξύ των έργων τέχνης που επιστράφηκαν περιλαμβάνεται ένα έργο με τίτλο “I Love Antithesis” αξίας 2,75 εκατομμυρίων δολαρίων και το “Standing Woman,” το οποίο είχε προηγουμένως εκτεθεί στο MoMA κι αξιολογείται στα 1,5 εκατομμύρια δολάρια.
Η επιστροφή αυτών των έργων ακολούθησε την ανακοίνωση της πρόθεσης των εισαγγελέων του Μανχάταν την περασμένη εβδομάδα να κατασχέσουν τρία άλλα έργα τέχνης από γκαλερί στο Σικάγο, το Πίτσμπεργκ και το Οχάιο. Το Ανώτατο Δικαστήριο της πολιτείας της Νέας Υόρκης δήλωσε ότι υπάρχει εύλογη αιτία να πιστεύεται ότι τα έργα τέχνης αποτελούν κλεμμένη περιουσία. Παραμένουν προς το παρόν στα μουσεία, οι υπεύθυνοι των οποίων δηλώνουν ότι είναι βέβαιοι για τη νόμιμη ιδιοκτησία τους. Το μόνο σίγουρο είναι ότι κάποια στιγμή, θα βγουν όλα στο φως. Όσο κι αν προσπάθησαν με τεράστια μανία, ο ναζισμός και οι οπαδοί του, να κρύψουν τον ήλιο.
Cover photo: ΒΒC
