Από τον Μάιο μέχρι και τον Οκτώβριο, το κυριακάτικο shopping θα είναι και φέτος θεσμός για περιοχές όπως το κέντρο της Αθήνας, η Ερμού, ο Πειραιάς, ακόμα και το αεροδρόμιο. Σύμφωνα με τον νόμο 4177/2013 (άρθρο 16) κι όπως δημοσίευσε το ΕΘΝΟΣ, τα εμπορικά καταστήματα σε συγκεκριμένες ζώνες της Αττικής – και όχι καθολικά σε όλη την Αθήνα – μπορούν να λειτουργούν προαιρετικά κάθε Κυριακή, εκτός από τη δεύτερη Κυριακή του Αυγούστου (εκτός αν πέσει σε αργία, οπότε πάει πίσω κατά μία εβδομάδα).
Πρακτικά, αυτό σημαίνει ότι η Κυριακή χάνει για πολλούς τον χαρακτήρα της ως μέρα ξεκούρασης. Η Νέα Σμύρνη ή η Αγία Παρασκευή μένουν εκτός, αλλά η καρδιά του κέντρου της πόλης, όπως η Ερμού, θα χτυπά κάθε Κυριακή – και μάλιστα δυνατά.
Ας το δούμε όμως λίγο πιο βαθιά.
Είναι η εργασία την Κυριακή ηθική;
Η απάντηση εξαρτάται από το ποιος απαντά.
Για τον καταναλωτή, η δυνατότητα να κάνεις τα ψώνια σου την Κυριακή μοιάζει βολική. Είναι η μέρα που δε δουλεύεις, έχεις χρόνο να περιηγηθείς χαλαρά στα μαγαζιά, να πάρεις ένα καφέ και να δεις βιτρίνες χωρίς πίεση. Τουριστικά, δε, για μια πόλη όπως η Αθήνα, που δέχεται πλήθος επισκεπτών κάθε Σαββατοκύριακο, η αγορά ανοιχτή την Κυριακή μοιάζει με “χρυσή” ευκαιρία.
Για τον εργαζόμενο, τα πράγματα αλλάζουν. Η «προαιρετική» λειτουργία είναι κάπως σχετική έννοια όταν εργάζεσαι στον ιδιωτικό τομέα. Ο υπάλληλος που δουλεύει ήδη εξαντλητικά ωράρια, δύσκολα μπορεί να αρνηθεί την κυριακάτικη εργασία χωρίς φόβο απώλειας ή «στοχοποίησης». Και η Κυριακή, η μέρα ξεκούρασης και επαφής με την οικογένεια, γίνεται απλώς άλλη μία εργάσιμη. Και η προσαύξηση η οποία δικαιούνται και θα παίρνουν, δεν αντισταθμίζει σε καμία περίπτωση την ανάγκη για ρεπό.
Το επιχείρημα της «ανάπτυξης» χρησιμοποιείται συχνά, αλλά ποιος ωφελείται τελικά; Ο εργαζόμενος δεν παίρνει απαραίτητα περισσότερα χρήματα (αν δε δουλεύει με νόμιμες υπερωρίες), ενώ συχνά δεν έχει καν άλλη μέρα off. Ηθικά, η εργασία την Κυριακή αγγίζει μια λεπτή ισορροπία ανάμεσα στην οικονομική κινητικότητα και στο δικαίωμα για αργία. Σε μια κοινωνία όπου η ψυχική υγεία είναι ήδη εύθραυστη και οι ρυθμοί εξαντλητικοί, το να στερείς από τον κόσμο τη μοναδική μέρα αποσυμπίεσης, είναι πρόβλημα.
Ουσιαστικό ή προσωρινό το όφελος;
Το πιο περίεργο είναι ότι η λειτουργία των καταστημάτων τις Κυριακές δε φαίνεται να έχει οδηγήσει σε γενναία αύξηση του τζίρου, σύμφωνα με μελέτες των τελευταίων ετών. Πιο συχνά, διαμοιράζει τον ίδιο όγκο αγορών σε περισσότερες μέρες. Δηλαδή οι καταναλωτές δεν αγοράζουν περισσότερο – απλώς απλώνουν τις αγορές τους. Στο μεταξύ, οι μικρομεσαίοι έμποροι δεν μπορούν να ανταγωνιστούν πολυεθνικές και μεγάλες αλυσίδες που έχουν προσωπικό «για βάρδιες». Οπότε, ποιος τελικά ωφελείται;
Η κυριακάτικη εργασία δεν είναι από μόνη της «κακή» ή «ανήθικη». Όμως σε μια αγορά που δε διασφαλίζει τα δικαιώματα των εργαζομένων, η όποια «προαιρετικότητα» είναι προσχηματική. Αν θέλουμε μια πραγματικά σύγχρονη πόλη, ας σκεφτούμε μια καθημερινότητα που σέβεται την εργασία χωρίς να διαλύει την προσωπική ζωή. Η αγορά μπορεί να είναι ζωντανή και δημιουργική χωρίς να δουλεύει μέχρι τελικής πτώσεως. Και ο τουρισμός μπορεί να αναπτυχθεί χωρίς να εξαντλεί την τοπική κοινωνία.
Ίσως το πραγματικό ερώτημα δεν είναι αν τα μαγαζιά πρέπει να είναι ανοιχτά τις Κυριακές. Αλλά αν σε αυτή την έρμη τη χώρα έχουμε φτιάξει ένα μοντέλο εργασίας που σέβεται τον άνθρωπο — κι όχι μόνο τον πελάτη.
