

Η συζήτηση για τη βία είναι γεμάτη αντιφάσεις. Από τη μία, συμφωνούμε πως είναι καταδικαστέα, από την άλλη, όταν συμβαίνει σε ένα πλαίσιο που «καταλαβαίνουμε» κι ενδεχομένως αναγνωρίζουμε μέσα μας, αρχίζουμε τα «ναι, αλλά». Και το πρόβλημα είναι πως αυτή η επιλεκτικότητα καταλήγει να είναι η χειρότερη μορφή υποκρισίας.
Η Μαρία Σολωμού, ένας άνθρωπος που έχει τοποθετηθεί πολλάκις περί γυναικείας κακοποίησης, ισότητας, δικαιωμάτων των γυναικών, μεταξύ άλλων, μέσα από το podcast της, μοιράστηκε μια προσωπική εμπειρία ακροάτριάς της, η οποία παραδέχτηκε πως χτύπησε τον σύντροφό της. Αμέσως μετά το διάβασμα της δήλωσής της, γέλασε κι έσπευσε να κανονικοποιήσει την πράξη αυτή, λέγοντας: «Για να τον έδειρες σημαίνει ότι έφτασες στο μη περαιτέρω. Δεν μπορώ να σου πω ότι είναι κάτι που θα το πρότεινα, αλλά επειδή έχω σηκώσει κι εγώ χέρι κάποια στιγμή, όχι ξύλο, αλλά έχω σηκώσει λίγο χέρι.» Δεν προσπάθησε να το παρουσιάσει ως κάτι φυσιολογικό, αλλά το έθεσε στο πλαίσιο του «τι να κάνεις κι εσύ». Και αυτό είναι ακριβώς το σημείο όπου αρχίζει η ολίσθηση σε επικίνδυνα μονοπάτια.
Στη συνέχεια πρόσθεσε: «Φαντάσου κι εγώ πού έφτασα, που εγώ δεν τσακώνομαι, δε θυμώνω. Η βασίλισσα του πάγου. Δεν καταλαβαίνει κανείς τίποτα, το ξύλο δε λειτουργεί ως μέθοδος για εμένα. Όταν ο άνθρωπος είναι μισόχαζος και νάρκισσος, τι να σου πω… μη νιώθεις τύψεις».
Αν το καλοσκεφτούμε, αυτή η φράση δεν είναι καθόλου διαφορετική από το γνωστό «ε, κι εσύ τον προκάλεσες» που έχει χρησιμοποιηθεί ξανά και ξανά ως επιχείρημα για να δικαιολογηθεί η ανδρική βία εναντίον των γυναικών. Όταν μια γυναίκα κακοποιείται από τον σύντροφό της, όλοι ξέρουμε ότι είναι απαράδεκτο να του βρούμε δικαιολογίες. Αν πει «με προκάλεσε», «με έφτασε στα όριά μου», «δεν ήμουν ο εαυτός μου εκείνη τη στιγμή», θα εξοργιστούμε. Γιατί καταλαβαίνουμε πως η ευθύνη δεν μπορεί να πέφτει στο θύμα.
Όμως, όταν αλλάζουν τα φύλα και η γυναίκα γίνεται αυτή που χτυπά, ξαφνικά το αφήγημα μετακινείται. Το «με έβγαλες εκτός εαυτού» δεν ακούγεται τόσο σοκαριστικό, γίνεται κάτι που πολλοί θα κατανοήσουν, ακόμα και θα συμμεριστούν. Η ίδια η Σολωμού έσπευσε να καθησυχάσει την ακροάτριά της λέγοντάς της «μη νιώθεις τύψεις». Και εδώ είναι το πρόβλημα: η επιλεκτική ανοχή στη βία, ανάλογα με το ποιος την ασκεί.
Η υποκρισία των δύο μέτρων και δύο σταθμών
Η κοινωνία μας έχει αναπτύξει ένα πολύ συγκεκριμένο δίπολο γύρω από τη βία:
- Όταν ένας άντρας χτυπά μια γυναίκα, μιλάμε για κακοποίηση και ζητάμε δικαιοσύνη.
- Όταν μια γυναίκα χτυπά έναν άντρα, μιλάμε για αντίδραση ή για μια «ανθρώπινη στιγμή που ξέφυγε».
Αλλά η αλήθεια είναι απλή: Αν η βία είναι βία, δεν μπορεί να είναι αποδεκτή σε καμία περίπτωση. Δεν έχει σημασία το φύλο του θύτη και του θύματος. Όποιος σηκώνει χέρι στον σύντροφό του, έχει κάνει κάτι απαράδεκτο. Και δεν μπορούμε να το δικαιολογούμε επειδή «ο άλλος ήταν μισόχαζος και νάρκισσος» ή επειδή «τον έφτασες στα όριά του». Γιατί αυτά είναι ακριβώς τα επιχειρήματα που εδώ και δεκαετίες παλεύουμε να αποδομήσουμε στις περιπτώσεις της έμφυλης βίας.
Δεν μπορούμε να έχουμε δύο μέτρα και δύο σταθμά. Δεν μπορούμε να λέμε ότι η γυναίκα που υφίσταται κακοποίηση δε φταίει ποτέ, αλλά όταν ένας άντρας δέχεται βία, τότε ξαφνικά «θα πρέπει να αναρωτηθούμε γιατί η άλλη έφτασε στο μη περαιτέρω». Γιατί αν δεχτούμε αυτή τη λογική, τότε ουσιαστικά νομιμοποιούμε το ίδιο επιχείρημα που τόσοι θύτες έχουν χρησιμοποιήσει στα δικαστήρια για να δικαιολογήσουν το ξυλοδαρμό των συντρόφων τους.
Δεν υπάρχει «κοίτα τι με έκανες να κάνω»
Η πραγματικότητα είναι ότι οι σχέσεις μπορεί να έχουν εντάσεις, θυμό, ακόμα και οργή. Αυτό όμως δε σημαίνει ότι η βία είναι αποδεκτή σε οποιοδήποτε πλαίσιο. Και το βασικότερο: η ευθύνη για τη βία ανήκει αποκλειστικά σε αυτόν που την ασκεί. Όταν κάποιος λέει «με έφτασες στο μη περαιτέρω», ουσιαστικά μεταθέτει την ευθύνη για τη συμπεριφορά του σε κάποιον άλλο. Λέει πως η πράξη του ήταν αποτέλεσμα της συμπεριφοράς του άλλου. Όμως, το ίδιο ακριβώς επιχείρημα χρησιμοποιούν και οι κακοποιητικοί σύντροφοι για να δικαιολογήσουν τη βία τους: «Δεν είμαι βίαιος, αλλά εσύ με τρέλανες».
Αυτό είναι victim blaming, είτε το θύμα είναι γυναίκα είτε άντρας. End of story και χωρίς ναι μεν αλλά. Και αν θέλουμε να είμαστε πραγματικά ειλικρινείς στη συζήτηση για τη βία, δεν μπορούμε να το δεχτούμε με κανένα πρόσχημα.
Το να καταδικάζουμε τη βία σημαίνει να την καταδικάζουμε ΠΑΝΤΟΥ. Όχι μόνο όταν μας βολεύει.