Στην Ελλάδα του 21ου αιώνα, πίσω από τις φωτεινές βιτρίνες της οικογενειακής ζωής, κρύβεται μια σκληρή πραγματικότητα: παιδιά που καταλήγουν εγκαταλελειμμένα σε ιδρύματα, παιδιά που μεγαλώνουν σε ακατάλληλες συνθήκες, παιδιά που δεν υπήρξαν ποτέ πραγματικά επιθυμητά. Είναι μια κοινωνική πληγή που δε συζητιέται αρκετά, αλλά υπάρχει και διαιωνίζεται. Το φαινόμενο αυτό δεν είναι τυχαίο. Είναι το αποτέλεσμα βαθιά ριζωμένων κοινωνικών στερεοτύπων, έλλειψης ενημέρωσης, προσωπικής ανευθυνότητας και της αδυναμίας του κράτους να προσφέρει ουσιαστική στήριξη στις οικογένειες που βρίσκονται σε κρίση.
Πώς φτάνουμε ως εδώ;
1. Ανεπιθύμητες εγκυμοσύνες κι έλλειψη ενημέρωσης
Στην Ελλάδα, η σεξουαλική διαπαιδαγώγηση είναι σχεδόν ανύπαρκτη, τόσο στα σχολεία όσο και μέσα στις οικογένειες. Πολλοί νέοι άνθρωποι μεγαλώνουν χωρίς σαφή γνώση για την αντισύλληψη, ενώ ο φόβος του κοινωνικού στιγματισμού συχνά οδηγεί στην αποφυγή ανοιχτών συζητήσεων για ζητήματα όπως η ασφαλής άμβλωση. Ως αποτέλεσμα, προκύπτουν ανεπιθύμητες εγκυμοσύνες, και παιδιά που γεννιούνται χωρίς να έχουν γίνει συνειδητή επιλογή από τους γονείς τους. Ορισμένοι από αυτούς τους γονείς, μην έχοντας τα μέσα ή την ψυχολογική ετοιμότητα να αναλάβουν την ευθύνη, επιλέγουν να εγκαταλείψουν τα παιδιά τους ή να τα αφήσουν σε ιδρύματα.
2. Ο μύθος του «παιδιού που σώζει τη σχέση»
Η ελληνική κοινωνία εξακολουθεί να πιέζει τους ανθρώπους να παντρεύονται πριν από τα 30, δημιουργώντας έναν αόρατο χρονικό περιορισμό που συχνά οδηγεί σε επιπόλαιες ή βεβιασμένες επιλογές συντρόφων. Πολλά ζευγάρια, όταν αρχίζουν να αντιμετωπίζουν προβλήματα στη σχέση ή στον γάμο τους, θεωρούν ότι η απόκτηση ενός παιδιού μπορεί να λειτουργήσει ως «σωσίβιο». Ωστόσο, η πραγματικότητα είναι σκληρή: ένα παιδί δε σώζει ποτέ μια σχέση. Αντίθετα, πολλές φορές γίνεται ο πρώτος αποδέκτης της συναισθηματικής αστάθειας και της δυσλειτουργίας του οικογενειακού περιβάλλοντος. Σε ακραίες περιπτώσεις, γονείς που αδυνατούν να αντεπεξέλθουν είτε εγκαταλείπουν το παιδί είτε το ανατρέφουν σε συνθήκες κακοποίησης και αδιαφορίας.
3. «Πρέπει να κάνω παιδί» – Όχι, αν δεν μπορείς να το μεγαλώσεις
Ένα από τα πιο βαθιά ριζωμένα στερεότυπα στην ελληνική κοινωνία είναι η αντίληψη ότι η απόκτηση παιδιών είναι κάτι που «πρέπει» να γίνει, ανεξαρτήτως συνθηκών. Πολλοί άνθρωποι δεν αναλογίζονται αν έχουν τη συναισθηματική ωριμότητα, τη σταθερότητα ή τα οικονομικά μέσα για να μεγαλώσουν ένα παιδί. Το αποτέλεσμα είναι οικογένειες που παλεύουν με τη φτώχεια, την παραμέληση και την ψυχική αστάθεια. Στις χειρότερες περιπτώσεις, τα παιδιά καταλήγουν σε ιδρύματα ή παραμελημένα σε περιβάλλοντα που δεν μπορούν να τους προσφέρουν μια υγιή ανάπτυξη.
4. Η ανεπάρκεια του κράτους και η έλλειψη στήριξης
Η πολιτεία, αντί να προλαμβάνει το φαινόμενο, λειτουργεί παθητικά και αναποτελεσματικά. Τα ορφανοτροφεία είναι υπερπλήρη, η διαδικασία υιοθεσίας είναι ιδιαίτερα χρονοβόρα και γραφειοκρατική, και οι κοινωνικές υπηρεσίες αδυνατούν να παρέμβουν έγκαιρα. Πολλές οικογένειες που θα μπορούσαν να κρατήσουν τα παιδιά τους, αν υπήρχε η κατάλληλη στήριξη, καταλήγουν να τα εγκαταλείπουν.
Οι συνέπειες: Μια ολόκληρη γενιά πληγωμένων παιδιών
Τα παιδιά που μεγαλώνουν χωρίς οικογένεια αντιμετωπίζουν τεράστια εμπόδια στην κοινωνική και ψυχολογική τους ανάπτυξη. Χωρίς σταθερότητα και αγάπη, είναι πιο ευάλωτα σε ψυχικές διαταραχές, προβλήματα συμπεριφοράς και κοινωνικό αποκλεισμό. Πολλά από αυτά, όταν ενηλικιώνονται, δυσκολεύονται να ενταχθούν στην κοινωνία και συχνά αναπαράγουν τον ίδιο φαύλο κύκλο της εγκατάλειψης.
Τι μπορούμε να κάνουμε;
✔ Υποχρεωτική σεξουαλική διαπαιδαγώγηση στα σχολεία – η πρόληψη είναι το κλειδί για να μειωθούν οι ανεπιθύμητες εγκυμοσύνες.
✔ Πρόσβαση στην αντισύλληψη & αποστιγματισμός της άμβλωσης – οι γυναίκες πρέπει να έχουν την επιλογή να αποφασίζουν συνειδητά.
✔ Ενίσχυση των κοινωνικών υπηρεσιών – κανένα παιδί και καμία οικογένεια δεν πρέπει να μένουν αβοήθητα.
✔ Ταχύτερη και πιο ευέλικτη διαδικασία υιοθεσίας – λιγότερη γραφειοκρατία, περισσότερες ευκαιρίες για τα παιδιά να βρουν ένα ζεστό σπίτι.
✔ Αλλαγή νοοτροπίας – η τεκνοποίηση δεν πρέπει να είναι κοινωνική υποχρέωση, αλλά συνειδητή ευθύνη.
Η αλήθεια είναι σκληρή, αλλά πρέπει να την πούμε: Τα παιδιά δεν επιλέγουν πού θα γεννηθούν. Όμως εμείς μπορούμε να επιλέξουμε αν θα τους δώσουμε μια ευκαιρία για μια καλύτερη ζωή. Η αλλαγή ξεκινά από την κοινωνία, από το κράτος, αλλά κυρίως από τον καθένα μας. Δεν είναι αργά να αναλάβουμε την ευθύνη μας.
Συντάκτης: Στάθης Αναστασίου
