Η μαγευτική περίοδος των Χριστουγέννων ξεκινά να φαίνεται στις γωνιές της Ελλάδας με φωτάκια και δεντράκια να ξεπετάγονται σε δρόμους και πλατείες, όπου ο στολισμός των βιτρινών με χριστουγεννιάτικα είδη και διάφορα λαμπάκια -αν και για πολλούς εκνευριστικά- δίνουν έναν εορταστικό παλμό. Η λάμψη αυτή, που είναι ακόμη διακριτική, μαρτυρά την προσέγγιση των Χριστουγέννων, ενώ η αντίστροφη μέτρηση για την έλευσή τους έχει ήδη αρχίσει.
Αν και στον κόσμο της κατανάλωσης και του σόπινγκ τα Χριστούγεννα φαίνονται σαν ένα ατελείωτο πάρτι σπατάλης, στον χώρο της παράδοσης η περίοδος αυτή έχει άλλη σημασία. Η ημέρα εορτασμού του Αγίου Φιλίππου, ενός από τους δώδεκα μαθητές του Ιησού, σηματοδοτεί την έναρξη της Σαρακοστής των Χριστουγέννων, γνωστής κι ως «Μικρή Αποκριά» και είναι η σημερινή. Ποια όμως η σημασία της;
Τη σημερινή ημέρα λοιπόν, η Ελληνική Ορθόδοξη Εκκλησία γιορτάζει τη μνήμη του Αγίου Φιλίππου και η ελληνική παράδοση εμπλουτίζεται με εικόνες και μηνύματα που αφορούν το έργο και τα λόγια του. Ημερολογιακά, η “Μικρή Αποκριά” αποτελεί την τελευταία ημέρα πριν από την έναρξη της νηστείας των Χριστουγέννων, κι ονομάζεται έτσι επειδή την επόμενη που ακολουθεί τη συγκεκριμένη ημέρα, σταματάει η κατανάλωση κρεάτων και ζωϊκών προϊόντων, το βράδυ όμως, σαν μια πιστή αναπαράσταση των γεγονότων.
Η παράδοση της “Μικρής Αποκριάς”, σημειολογικά, συνδέεται με τη φιλανθρωπία του Αγίου Φιλίππου. Αναδεικνύοντας τη σημασία της φιλανθρωπίας και της προετοιμασίας για τα Χριστούγεννα, η ελληνική λαϊκή παράδοση αναπαριστά τον Άγιο Φίλιππο ως έναν φτωχό, καλοκάγαθο γεωργό, ο οποίος παρέμενε στο χωράφι του μέχρι αργά, εργαζόμενος για τη σοδειά της χρονιάς, έχοντας ως κύρια προτεραιότητά του τη δουλειά.
Παραμονή της Σαρακοστής των Χριστουγέννων λοιπόν, βρήκε τον Φίλιππο να γυρνά και πάλι αργά στο σπίτι του μετά από μια κουραστική ημέρα στο χωράφι. Εκεί, βρήκε τη σύζυγό του, η οποία τον ενημέρωσε πως οι συγχωριανοί τους πολύ δύσκολα τα φέρνουν βόλτα και πως δεν έχουν τη δυνατότητα να αποκρέψουν (να φάνε κρέας δηλαδή), παραμονή της Χριστουγεννιάτικης Σαρακοστής. Ο ίδιος, χωρίς να το σκεφτεί καν, προσέφερε ένα ολόκληρο ζώο (εκ των δύο που είχε) στους συγχωριανούς του -πράγμα που σε σημερινή αντιστοιχία είναι σαν να προσφέρεις τα ψώνια ενός χρόνου στο σούπερ μάρκετ). Το πρωί, όμως, όταν επέστρεψε στον χώρο όπου είχε αφήσει τα ζώα, ανακάλυψε κάτι πολύ παράξενο: τα βόδια του είχαν γίνει δύο. Η παράδοση λέει ότι ο Θεός αντάμειψε τον Άγιο Φίλιππο για τη γενναιοδωρία του, στέλνοντάς του ένα βόδι, ακόμη καλύτερο από αυτό που είχε θυσιάσει.
Η παράδοση αυτή έχει πολλές παραλλαγές, και μια από αυτές αναφέρει την επίσκεψη του Ιησού στο σπίτι του Φιλίππου, ο οποίος του έδωσε το βόδι που 3σφαξε για να τον περιποιηθεί, ως ανταμοιβή. Λίγη σημασία έχει ποια από τις παραπάνω εκδοχές θα πιστέψει κανείς, αφού το κυρίως μήνυμα είναι αλληγορικό και ακουμπά σε ό,τι ονομάζεται γενναιοδωρία και “νοιάζομαι για τον διπλανό μου”. Κι αν είναι κάτι να κρατήσουμε από τα παραπάνω, είναι ότι ποτέ κανείς δε βγήκε χαμένος δίνοντας.
Από άποψη χρονικής στιγμής, η παράδοση της “Μικρής Αποκριάς” περιλαμβάνει και τη σύνδεση του Αγίου Φιλίππου με την έλευση του χειμώνα. Σύμφωνα με παραδόσεις, επίσης, κι όπως αναφέρεται στα «Φθινοπωρινά» του Λουκάτου, η σημερινή μέρα σηματοδοτεί και την παύση πυρός από φιλιά, αγκαλιές και τα σχετικά μεταξύ των ζευγαριών, καθώς το έθιμο επιτάσσει την παύση αρραβώνων και γάμων κατά τη διάρκεια του Σαρανταήμερου.
Τώρα λοιπόν ξέρεις τι γιορτάζουμε σήμερα. Είτε η ψυχούλα σου επιθυμεί να ακολουθεί τις παραδόσεις, είτε σου μοιάζουν περισσότερο με λαϊκοί μύθοι, το ζήτημα του να νοιάζεσαι για τον συνάνθρωπό σου δε θα πάψει ποτέ να αποτελεί πανανθρώπινη αξία. Τώρα, ως προς το κρέας και τις αγκαλιές, η μπάλα στο γήπεδό σου.
Φωτογραφία από: todogma.gr
