Υπάρχουν στιγμές που αναρωτιέσαι αν οι Σκανδιναβοί μάς δουλεύουν. Γιατί, να πούμε την αλήθεια, πώς γίνεται οι Φινλανδοί να είναι για όγδοη συνεχή χρονιά οι πιο ευτυχισμένοι άνθρωποι στον πλανήτη; Μήπως ο κρύος καιρός και οι ατελείωτες νύχτες είναι τελικά το μυστικό της ευτυχίας; Ή μήπως η σταθερότητα, η κοινωνική εμπιστοσύνη και η γενναιόδωρη πρόνοια παίζουν μεγαλύτερο ρόλο από το αν έχουμε ήλιο 300 μέρες τον χρόνο;
Ας ρίξουμε μια πιο αναλυτική ματιά στην Παγκόσμια Έκθεση Ευτυχίας 2025, που προσπαθεί να μετρήσει κάτι τόσο υποκειμενικό και, συχνά, άπιαστο: την ανθρώπινη ευτυχία.
Πού ζουν οι πιο ευτυχισμένοι άνθρωποι (και πού οι πιο δυστυχισμένοι);
Όπως κάθε χρόνο, οι βόρειες χώρες μονοπωλούν τις πρώτες θέσεις. Η Φινλανδία διατηρεί το χρυσό μετάλλιο με μέσο όρο βαθμολογίας 7.736 στα 10 – βαθμολογία που μάλλον αντικατοπτρίζει μια κοινωνία που λειτουργεί άψογα, όπου οι πολίτες νιώθουν ότι οι άλλοι νοιάζονται πραγματικά ο ένας για τον άλλον. Ακολουθούν η Δανία, η Ισλανδία, η Σουηδία και η Ολλανδία, σε μια λίστα που κάνει τους υπόλοιπους λαούς να αναρωτιούνται τι κάνουν λάθος.
Από την άλλη πλευρά, το Αφγανιστάν βρίσκεται ξανά στον πάτο της κατάταξης (147η θέση), μαζί με τη Σιέρα Λεόνε, τον Λίβανο, το Μαλάουι και τη Ζιμπάμπουε. Πρόκειται για χώρες που μαστίζονται από φτώχεια, πολιτική αστάθεια ή ακόμα και πόλεμο – και η ευτυχία, φυσικά, δεν ευδοκιμεί εκεί.
Το top 20 είναι:
1. Φινλανδία
2. Δανία
3. Ισλανδία
4. Σουηδία
5. Ολλανδία
6. Κόστα Ρίκα
7. Νορβηγία
8. Ισραήλ
9. Λουξεμβούργο
10. Μεξικό
11. Αυστραλία
12. Νέα Ζηλανδία
13. Ελβετία
14. Βέλγιο
15. Ιρλανδία
16. Λιθουανία
17. Αυστρία
18. Καναδάς
19. Σλοβενία
20. Τσεχία
Και η Ελλάδα;
Σε μια όχι και τόσο τιμητική 81η θέση, πιο κάτω από χώρες όπως η Λιβύη, ο Μαυρίκιος και η Τζαμάικα. Μάλλον το «λεφτά υπάρχουν» του 2009 ήταν η πιο σύντομη περίοδος ελπίδας που είχαμε ποτέ.
Γιατί οι Σκανδιναβοί είναι πάντα στην κορυφή;
Αν αναρωτιέσαι γιατί αυτοί οι τύποι με το σκοτεινό χειμώνα και τους υψηλούς φόρους είναι πιο ευτυχισμένοι από εμάς που έχουμε ήλιο, θάλασσα και φραπέ, η απάντηση είναι απλή: ασφάλεια και εμπιστοσύνη. Και μαζί με αυτή και όλα τα παρακάτω:
1. Ισχυρό κοινωνικό κράτος → Δε χρειάζεται να παλεύεις με τις τράπεζες για δάνειο αν σου τύχει κάτι κακό.
2. Χαμηλή διαφθορά → Οι πολίτες δε νιώθουν ότι τους κοροϊδεύουν καθημερινά.
3. Καλή ισορροπία επαγγελματικής και προσωπικής ζωής → Κανείς δε σε κοιτάει περίεργα αν φύγεις από τη δουλειά στις 4 το απόγευμα.
4. Κοινωνική εμπιστοσύνη → Αν χάσεις το πορτοφόλι σου, μάλλον θα το βρεις εκεί που το άφησες.
Η Ελλάδα και η δύσκολη σχέση της με την ευτυχία
Εδώ τα πράγματα είναι πιο περίπλοκα. Αν και οι Έλληνες έχουν φιλότιμο, χιούμορ και μερικές από τις πιο δυνατές οικογενειακές και φιλικές σχέσεις, η καθημερινότητα εξακολουθεί να είναι δύσκολη.
1. Οικονομική ανασφάλεια → Οι μισθοί δε φτάνουν, οι τιμές ανεβαίνουν, και το να έχεις σπίτι χωρίς να χρωστάς μια ζωή στην τράπεζα είναι σενάριο επιστημονικής φαντασίας.
2. Διαφθορά και αναξιοκρατία → Η αίσθηση ότι το «μέσο» και οι γνωριμίες καθορίζουν τη ζωή σου καταστρέφει κάθε αίσθηση δικαιοσύνης.
3. Ελλιπές κοινωνικό κράτος → Αν αρρωστήσεις, το να βρεις γιατρό μπορεί να γίνει η δική σου προσωπική Οδύσσεια.
Δεν είναι τυχαίο ότι οι Έλληνες βρίσκονται διαρκώς χαμηλά στις λίστες ευτυχίας. Παρ’ όλα αυτά, έχουμε κάτι που οι πιο «ευτυχισμένοι» λαοί ίσως ζηλεύουν: τη ζωντάνια και το πάθος για ζωή.
Τελικά, η ευτυχία είναι ατομική ή συλλογική υπόθεση; Μία από τις πιο ενδιαφέρουσες παρατηρήσεις της έρευνας είναι ότι η ευτυχία δεν είναι αποκλειστικά προσωπική υπόθεση. Για την ακρίβεια, παράγοντες που συμβάλουν σε αυτοί είναι και οι παρακάτω:
-Οι άνθρωποι που τρώνε μαζί είναι πιο ευτυχισμένοι.
-Τα μεγαλύτερα νοικοκυριά (4-5 άτομα) έχουν υψηλότερα επίπεδα ικανοποίησης από τη ζωή.
-Οι άνθρωποι είναι πιο καλοί από όσο νομίζουμε: Όταν έγιναν κοινωνικά πειράματα με «χαμένα πορτοφόλια», τα ποσοστά επιστροφής ήταν διπλάσια από τις προβλέψεις.
Αυτά τα ευρήματα δείχνουν ότι η ευτυχία δεν είναι μόνο εσωτερική υπόθεση, αλλά επηρεάζεται από τις κοινωνικές σχέσεις και το πώς αντιλαμβανόμαστε τον κόσμο γύρω μας. Ο οικονομολόγος John F. Helliwell το συνοψίζει τέλεια: «Οι άνθρωποι είναι πιο ευτυχισμένοι όταν πιστεύουν ότι οι άλλοι νοιάζονται γι’ αυτούς». Και ο Jeffrey Sachs το επιβεβαιώνει: «Η ευτυχία έχει τις ρίζες της στην εμπιστοσύνη, την καλοσύνη και την κοινωνική σύνδεση».
Μπορούμε να γίνουμε πιο ευτυχισμένοι; Πρακτικά, ναι. Δε χρειάζεται να μετακομίσουμε όλοι στη Φινλανδία (αν και, αν συνεχίσει έτσι η ακρίβεια, δεν είναι κακή ιδέα). Μερικά απλά πράγματα μπορούν να κάνουν διαφορά:
✔ Περισσότερες πραγματικές σχέσεις, λιγότερη τοξικότητα στα social media.
✔ Πιο συχνά οικογενειακά γεύματα και συζητήσεις.
✔ Λιγότερη μιζέρια, περισσότερη εμπιστοσύνη στους ανθρώπους γύρω μας.
✔ Διεκδίκηση καλύτερων κοινωνικών δομών, αντί να περιμένουμε «να αλλάξει το σύστημα μόνο του».
Αν κάτι μας δείχνει η Παγκόσμια Έκθεση Ευτυχίας, είναι ότι η ευτυχία δεν είναι μόνο θέμα χρημάτων ή καλού καιρού. Είναι κυρίως θέμα κοινωνικής σύνδεσης, εμπιστοσύνης και του πώς αντιλαμβανόμαστε τους άλλους γύρω μας. Ίσως, λοιπόν, το πιο απλό βήμα για να γίνουμε λίγο πιο ευτυχισμένοι είναι να σταματήσουμε να βλέπουμε τους άλλους σαν εμπόδια και να αρχίσουμε να τους βλέπουμε σαν συμμάχους.
