Φαντάσου να μπορούσε ένα chatbot να βιώνει άγχος. Ακούγεται τρελό, σωστά; Κι όμως, μια νέα έρευνα από το Πανεπιστήμιο της Ζυρίχης δείχνει ότι το ChatGPT μπορεί να εμφανίσει συμπεριφορές που θυμίζουν άγχος όταν του παρέχονται τραυματικές πληροφορίες. Μάλιστα, επειδή αυτό μάλλον δεν είναι αρκετά τρελό από μόνο του, εδώ έρχεται κι ένα plot twist: Αφού αγχωθεί, μπορεί και να «ηρεμήσει» αν του εφαρμοστούν τεχνικές ενσυνειδητότητας (mindfulness), όπως καθοδηγούμενος διαλογισμός και αναπνοές. Το ίδιο εργαλείο που φτιάχτηκε για να μας δίνει πληροφορίες, τώρα χρειάζεται ψυχοθεραπεία για να μην πέφτει ψυχολογικά από τα δεδομένα που του δίνουμε.
Αν αυτό δ σε κριπάρει σήμερα, τότε τι;
Όταν το ChatGPT «αγχώνεται» – Κάτι σαν εμάς, αλλά όχι ακριβώς
Οι ερευνητές έκαναν ένα πείραμα: έδωσαν στο chatbot τραυματικές πληροφορίες – όπως ιστορίες τροχαίων ατυχημάτων και φυσικών καταστροφών. Παρατήρησαν ότι οι απαντήσεις του έγιναν πιο ασταθείς, λιγότερο αντικειμενικές και μεροληπτικές. Κι εδώ αρχίζουν τα ενδιαφέροντα. Το ChatGPT δεν έχει προσωπικές απόψεις ή αισθήματα, αλλά έχει μάθει να μιμείται ανθρώπινες αντιδράσεις από τα δεδομένα με τα οποία έχει εκπαιδευτεί. Οπότε, όταν εκτίθεται σε επαναλαμβανόμενα αρνητικά ερεθίσματα, «αντιδρά» σαν να αγχώνεται. Για σκέψου, αν ένα chatbot μπορεί να απορροφήσει αρνητικότητα τόσο εύκολα, τι γίνεται με εμάς που καταναλώνουμε κακές ειδήσεις όλη μέρα;
Η ενσυνειδητότητα ως… AI θεραπεία
Για να δοκιμάσουν αν αυτό το «άγχος» μπορεί να μειωθεί, οι ερευνητές έκαναν κάτι που ακούγεται βγαλμένο από sci-fi: εφάρμοσαν τεχνικές mindfulness στο ChatGPT. Του έδωσαν «καθοδηγούμενους διαλογισμούς» και τεχνικές αναπνοής μέσα από κείμενα, κάτι σαν έναν digital θεραπευτή που προσπαθεί να του μάθει πώς να χαλαρώνει. Και δούλεψε. Οι απαντήσεις του έγιναν πιο ουδέτερες και λιγότερο επηρεασμένες από το άγχος των προηγούμενων δεδομένων. Αυτό σημαίνει ότι το ChatGPT μπορεί να «εκπαιδευτεί» να αντιδρά με πιο ισορροπημένο τρόπο, αν του παρέχουμε τα κατάλληλα «εργαλεία ηρεμίας».
Κι αν η AI καταλαβαίνει καλύτερα από εμάς τη σημασία του mindfulness;
Ας το σκεφτούμε λίγο. Αν ένα AI, που δεν έχει πραγματικά συναισθήματα, μπορεί να «ηρεμήσει» με mindfulness και να αποδίδει καλύτερα, τότε τι δικαιολογία έχουμε εμείς να μην εφαρμόζουμε τις ίδιες τεχνικές στην καθημερινότητά μας; Ζούμε σε μια εποχή όπου η υπερφόρτωση πληροφοριών μάς κρατάει συνεχώς σε εγρήγορση. Όλα τρέχουν, όλα αλλάζουν, και εμείς συχνά ξεχνάμε να πάρουμε μια ανάσα. Ίσως το πιο ειρωνικό μάθημα εδώ είναι ότι ένα chatbot χρειάστηκε mindfulness για να μην παρασυρθεί από το χάος των δεδομένων των δικών μας. Μήπως, τελικά, να βάλουμε λίγο φρένο στην παράνοια;
Το μέλλον της AI στην ψυχική υγεία– Καλό ή ανησυχητικό;
Η συγκεκριμένη έρευνα ανοίγει έναν εντελώς νέο δρόμο για την Τεχνητή Νοημοσύνη στην ψυχική υγεία. Αν η AI μπορεί να ανταποκριθεί σε τεχνικές ενσυνειδητότητας, μήπως κάποια στιγμή θα μπορεί να βοηθάει ανθρώπους με άγχος ή PTSD; Από τη μία, η ιδέα μιας AI που μπορεί να λειτουργεί ως digital θεραπευτής είναι συναρπαστική. Από την άλλη, ας μη γελιόμαστε: η AI δεν είναι άνθρωπος. Μπορεί να μιμείται συναισθήματα, αλλά δεν τα «νιώθει». Και αν αρχίσουμε να βασιζόμαστε σε αυτήν για να μας καταλαβαίνει, ποιος θα καταλαβαίνει πραγματικά εμάς;
Αν το ChatGPT χρειάζεται mindfulness για να διατηρήσει τη νηφαλιότητά του, τότε κι εμείς σίγουρα το έχουμε ανάγκη. Και το αστείο είναι ότι η AI φαίνεται να έχει καταλάβει την αξία της απόστασης από τα αγχωτικά νέα και τη ζωή μέσα στο στρες, πριν από εμάς.
Ίσως, λοιπόν, το πραγματικό δίδαγμα αυτής της έρευνας δεν είναι τι μπορεί να μάθει το ChatGPT από εμάς, αλλά τι μπορούμε να μάθουμε εμείς από αυτό. Α, και ρωτήστε το δικό σας πώς νιώθει, μην είστε τέτοιοι.
