Σου έχει τύχει ποτέ να έχεις απόλυτη σιγουριά για μια μνήμη σου, μια παιδική ανάμνηση, και πάνω σε συζήτηση να σε διαψεύδουν; Να μπορείς να βάλεις το χέρι σου στη φωτιά, να στοιχηματίσεις οτιδήποτε, να ορκίζεσαι ότι δεν μπορεί να σε ξεγελά η μνήμη σου; Σίγουρα όλοι το έχουμε πάθει. Σου έχει όμως τύχει ποτέ να συμφωνούν μαζί σου οι μισοί κι οι άλλοι μισοί όχι; Ας πούμε, ο Mickey Mouse, τι φοράει; Είναι κόκκινη σαλοπέτα με τιράντες; Ή μήπως δεν έχει και δεν είχε ποτέ τιράντες και ήταν απλά ένα κόκκινο σορτσάκι; Μήπως και εσύ είσαι θύμα του Mandela Effect;
Ο όρος «Φαινόμενο Μαντέλα» επινοήθηκε για πρώτη φορά το 2009 από τη Φιόνα Μπρουμ όταν δημιούργησε μια ιστοσελίδα για να αναφέρει λεπτομερώς τα διάφορα παραδείγματα του φαινομένου και για να το παρακολουθήσει με το αναγνωστικό της κοινό. Η Μπρουμ ήταν σε ένα συνέδριο μιλώντας με άλλους ανθρώπους για το πώς θυμήθηκε την τραγωδία του θανάτου του πρώην προέδρου της Νότιας Αφρικής Νέλσον Μαντέλα σε μια φυλακή της Νότιας Αφρικής τη δεκαετία του 1980.
Ωστόσο, ο Νέλσον Μαντέλα δεν πέθανε τη δεκαετία του 1980 σε φυλακή -πέθανε το 2013. Καθώς η Μπρουμ άρχισε να μιλάει σε άλλους ανθρώπους για τις αναμνήσεις της, έμαθε ότι δεν ήταν μόνη. Άλλοι θυμήθηκαν ότι είδαν την κάλυψη των ειδήσεων για το θάνατό του καθώς και μια ομιλία της χήρας του. Αναμνήσεις βαθιά ριζωμένες μέσα τους, τόσο που μπορούσαν να περιγράψουν πού ήταν και πώς το έμαθαν, όταν πληροφορήθηκαν την είδηση.
Η Μπρουμ σοκαρίστηκε που μια τόσο μεγάλη μάζα ανθρώπων μπορούσε να θυμηθεί το ίδιο πανομοιότυπο γεγονός με τέτοια λεπτομέρεια όταν δε συνέβη ποτέ. Ενθαρρυμένη από τον εκδότη της λοιπόν, ξεκίνησε την ιστοσελίδα της για να συζητήσει αυτό που ονόμασε το φαινόμενο Μαντέλα και άλλα παρόμοια περιστατικά.
Γιατί λοιπόν συμβαίνει αυτό; Πολύ απλά γιατί οι αναμνήσεις μας δεν είναι τέλειες και μπορούν να επηρεαστούν από διάφορους παράγοντες. Ένας σημαντικός παράγοντας είναι η δύναμη της υπόνοιας. Αν κάποιος μας πει κάτι με αρκετή πεποίθηση, μπορεί να επηρεάσει τις αναμνήσεις μας και να μας κάνει να πιστέψουμε ότι είναι αλήθεια, ακόμα κι αν δεν είναι. Επιπλέον, η ανθρώπινη αντίληψη είναι επιρρεπής σε λάθη και προκαταλήψεις. Οι εγκέφαλοί μας συχνά γεμίζουν κενά στη μνήμη μας με λογικές πληροφορίες που λειτουργούν ως γέφυρες και συνδετικοί κρίκοι και, με την πάροδο του χρόνου, αυτές οι ανακατασκευασμένες αναμνήσεις μπορούν να στερεοποιηθούν και να αισθάνονται εξίσου πραγματικές με την αρχική εμπειρία. Επιστημονικά αυτό λέγεται “Confabulation” και στην ουσία είναι ο εγκέφαλός μας, που προσπαθεί να γεμίζει κενά που λείπουν στις αναμνήσεις μας για να τις κατανοήσουμε καλύτερα. Δεν είναι ψέμα δηλαδή, αλλά μάλλον θυμόμαστε λεπτομέρειες που δε συνέβησαν ποτέ· φαινόμενο που συνήθως αυξάνεται καθώς μεγαλώνουμε σε ηλικία.
Κάνοντας μια απλή αναζήτηση στο google σχετικά με το “Mandela Effect” θα βρούμε πολλά παραδείγματα που θα μας κάνει και εμάς τους ίδιους να απορήσουμε αν τελικά έχουμε κάποιο θέμα με τη μνήμη μας ή αν συλλογικά προσπαθεί όλο το σύμπαν και οι βιομηχανίες να μας δουλέψουν για να πιστεύουμε ότι τρελαθήκαμε. Τα περισσότερα από αυτά τα παραδείγματα προέρχονται από την Αμερική, αλλά αν το καλοσκεφτούμε, στατιστικά μιλώντας, πιο πιθανό είναι να συμβεί και σε μεγαλύτερο πλήθος λόγω του πληθυσμού της και την πληθώρα των επιχειρήσεων της. Μια θεωρία είναι αυτή, αδόκιμη μεν, λογική δε. Ωστόσο, είναι μερικά που μπουρδουκλώνουν το μυαλό ακόμα και σε εμάς εδώ στην Ελλάδα. Δεν πάμε να δούμε μερικά; Εσύ καλά τα θυμάσαι;
1. Η ουρά του Pikachu:
Tα Pokémon γεννήθηκαν και ξεκίνησαν τη ζωή τους το 1996 στην Ιαπωνία και ως το 1998 είχαν φτάσει στην Αμερική και λίγο αργότερα βόλταραν και στις τηλεοράσεις της Ελλάδος. Πόσα κρεβάτια και άλμπουμ ήταν τότε γεμάτα από τις φιγούρες αυτών των παράξενων ζωοειδών; Ακόμα και σήμερα τα παιδιά ανταλλάσσουν τάπες και κάρτες Pokémon. O Pikachu, ο πιο δημοφιλής χαρακτήρας Pokémon, συχνά λέγεται ότι έχει μια μαύρη άκρη στο τέλος της ουράς του. Ωστόσο, αν κοιτάξετε τις επίσημες εικονογραφήσεις Pokémon, η ουρά του Pikachu είναι εντελώς κίτρινη χωρίς μαύρο χρωματισμό.
2. “Sex and the City” vs. “Sex in the City”:
Πόσοι δεν είδαμε όλα τα επεισόδια ένα-ένα ευλαβικά ζώντας μαζί με τις τέσσερεις πρωταγωνίστριες τις περιπέτειές τους στους δρόμους –και στα κρεβάτια -της Νέας Υόρκης; Αν ερωτηθούμε όμως για τον τίτλο της δημοφιλούς σειράς, οι περισσότεροι θα απαντήσουν ότι ήταν “Sex in the City.” Παρόλα αυτά, η πραγματική -και σωστή- ονομασία της ήταν και είναι “Sex and the City.”
3. Ο θείος του Monopoly και το μονόκλ:
Όσοι είμαστε της δεκαετίας του ’90 και ισως και λίγο πιο παλιοί, θα έχουν παίξει ώρες και ώρες επανωτές σε πάρτι και σε παρέες παίζοντας Monopoly. Ποσοι καβγάδες έπεσαν πάνω από το επιτραπέζιο, πόσες φορές ανοίξαμε και κλείσαμε το κουτί πόσες φορές είδαμε το θείο στην κάρτα που μας απελευθέρωνε από τη φυλακή; Ε, ο εμβληματικός χαρακτήρας του Monopoly, ο κ. Monopoly (ή ο πλούσιος θείος Pennybags), απεικονίζεται συχνά με ένα μονόκλ στις αναμνήσεις των ανθρώπων. Ωστόσο, δεν είχε ποτέ ένα μονόκλ στο επίσημο έργο τέχνης του παιχνιδιού Monopoly.
4. Οι τιράντες του Μίκυ Μάους:
Πώς γίνεται να γίνεται τόσο μπέρδεμα με έναν τόσο παλιό και διάσημο χαρακτήρα κινούμενων σχεδίων; Που μια βιομηχανία έχει ξεκινήσει και έχει στηριχτεί στους μικρούς ποντικίστικους ώμους του; Αυτούς τους ώμους τους καλύπτει ή δεν τους καλύπτουν τελικά τιράντες; Ο Μίκυ Μάους αναγνωρίζεται ευρέως για τα εικονικά κόκκινα σορτς του με δύο μεγάλα κουμπιά. Ωστόσο, πολλοί άνθρωποι τον θυμούνται να φοράει κόκκινες τιράντες μαζί με τα σορτς. Στην πραγματικότητα, ο Μίκυ δεν έχει φορέσει ποτέ τιράντες στις επίσημες εικονογραφήσεις ή κινούμενα σχέδια του.
5. H παύλα ανάμεσα στο Kit και το Kat:
Αγαπημένο snack τόσων πολλών, μια «μπάρα σοκολάτας» που συναντούμε σε όλα τα σουπερμάρκετ και σε όλα τα περίπτερα πλέον. Πέρα φυσικά από τις διαφημίσεις που μας παροτρύνουν να κάνουμε ένα διάλειμμα και να φάμε ένα Κit Kat. Τελικά όμως πώς λέγεται η αγαπημένη μας σοκολάτα; Πολλοί άνθρωποι θυμούνται το λογότυπο Kit Kat που έχει παύλα μεταξύ των λέξεων “Kit” και “Kat”, καθιστώντας το “Kit-Kat.” Ωστόσο, αν κοιτάξετε το πραγματικό λογότυπο και τη συσκευασία, δεν υπάρχει παύλα, και είναι απλά γραμμένο ως “Kit Kat.”
6. Looney Tunes vs Looney Toons:
Φέρτε λίγο στο νου τα αγαπημένα μας κινούμενα σχέδια, ο Bugs, Tweety, Sylvester, o Tom και o Jerry. Σκεφτείτε εκείνη την τελευταία τους ατάκα όταν τελείωνε το επεισόδιο και πεταγόταν ο Bugs στην οθόνη και μας έλεγε “That’s all folks!”. Πολλοί θυμούνται ότι η σειρά ορθογραφείται ως “Looney Toons” και όχι ως “Looney Tunes”. Η λέξη” toons ” φαίνεται λογική επειδή αναφέρεται σε κινούμενα σχέδια. Ωστόσο, η σωστή ορθογραφία είναι “Looney Tunes”, με το “tunes” να αναφέρεται στη μουσική πτυχή της παράστασης.
Αυτά είναι μόνο μερικά παραδείγματα του φαινομένου Μαντέλα, και υπάρχουν πολλά άλλα εκεί έξω. Το φαινόμενο έχει συλλάβει την περιέργεια των ανθρώπων παγκοσμίως επειδή προκαλεί την αντίληψή μας για την πραγματικότητα και τη μνήμη. Ενώ το φαινόμενο Μαντέλα μπορεί να είναι αινιγματικό, είναι σημαντικό να θυμόμαστε ότι είναι μια φυσική ιδιορρυθμία της ανθρώπινης γνώσης και όχι απόδειξη εναλλακτικών χρονοδιαγραμμάτων ή παράλληλων συμπάντων.
Την επόμενη φορά που θα συναντήσετε μια συλλογική ψευδή μνήμη, μην ανησυχήσετε -δεν είστε μόνοι. Το φαινόμενο Μαντέλα χρησιμεύει ως υπενθύμιση ότι οι αναμνήσεις μας είναι ατελείς και μερικές φορές οι συλλογικές αναμνήσεις μας μπορούν να αποκλίνουν από την αλήθεια. Συνεπώς, συνεχίστε να ρωτάτε, μείνετε περίεργοι και αφήστε το φαινόμενο Μαντέλα να συνεχίσει να προκαλεί ζωντανές συζητήσεις μεταξύ φίλων και οικογενειών.
