Το σύνδρομο του Πήτερ Παν

Είναι γνωστό τοις πάσι ότι τα αγοράκια είμαστε ανώριμα. Ή τουλάχιστον ότι ωριμάζουμε με αρκετά πιο αργούς ρυθμούς απ’ ό,τι τα κοριτσάκια.

Από τις πρώτες μας κιόλας στιγμές στο μάταιο τούτο κόσμο, ως και αρκετά αργότερα στη ζωή, ένα από τα κυριότερα χαρακτηριστικά μας είναι ότι αρνούμαστε πεισματικά να μεγαλώσουμε.

Εντάξει, όχι όλοι. Κάποιοι αναγκάζονται εκ των πραγμάτων να πιάσουν τη ζωή «απ’ τα μαλλιά» αρκετά νωρίς, χωρίς την πολυτέλεια της ανώριμης συμπεριφοράς και της ανεμελιάς.

Τους σεβόμαστε, αλλά θα τους αναλύσουμε άλλη φορά.

Σήμερα θα καταπιαστούμε με ένα χαρακτηρισμό που έχει πολλές φορές χρησιμοποιηθεί από γυναικεία χείλη για να ορίσει (και να κατηγορήσει) την αντρική συμπεριφορά.

Άλλες φορές με εξαιρετική ευστοχία, κι άλλες εντελώς στο βρόντο.

Τι είναι λοιπόν το «σύνδρομο του Πήτερ Παν»;  

Αν και δεν κάνουμε μάθημα ψυχολογίας εδώ, είναι ίσως σημαντικό να σας δώσω ορισμένες πληροφορίες παραπάνω για την τόσο αγαπημένη αυτή έκφραση της ποπ κουλτούρας.

Το όνομα Τζέιμς Μάθιου Μπάρι μπορεί να μην σας λέει πολλά. Συγγραφέας και δραματουργός, ο συγκεκριμένος Σκωτσέζος είναι ο «πατέρας» του πασίγνωστου θεατρικού και κινηματογραφικού χαρακτήρα του «Πήτερ Παν».

Μέσα από τις δικές του διαμάχες με τη χαμένη παιδικότητα, το φόβο του θανάτου και την αναζήτηση της μητέρας (και τελειώνει εδώ το μάθημα) δημιούργησε στο χαρτί ένα μέρος μαγικό: τη Χώρα του Ποτέ (Neverland). Μέσα σ’ αυτή τη χώρα ζούσε ένα παιδί που δεν μεγάλωνε ποτέ, ο Πήτερ Παν.

Ο Παν είχε βρεθεί εκεί πετώντας, κι έμεινε εκεί για πάντα. Κι αυτό επειδή όταν επιχείρησε να επιστρέψει στη μητέρα του, βρήκε το παράθυρο του δωματίου του κλειστό, και ένα άλλο παιδί να κοιμάται στο κρεβάτι του.

Ποια ήταν όμως τα χαρακτηριστικά του Πήτερ Παν, και πώς μπορούμε να τα συνδυάσουμε με τωρινές αντρικές συμπεριφορές;

Κατ’ αρχάς, ήταν νάρκισσος.

Δεν είναι εύκολο να το διακρίνει κανείς αυτό βλέποντας τις ταινίες και διαβάζοντας τα βιβλία, αλλά περισσότερο προσεκτικές ματιές έχουν αποκαλύψει τις πιο σκοτεινές παρυφές της «Χώρας του Ποτέ» (και κατ’ επέκταση και του χαρακτήρα του Παν). Ο νεαρός που αρνείται να μεγαλώσει, αρνείται παράλληλα να αντιμετωπίσει την ευθύνη του ενήλικου βίου, τον πόνο, την απώλεια και τη συναισθηματική δέσμευση.

Ωπ, χτύπησα νεύρο εδώ, έτσι;

Ο άντρας που σας ήρθε στο μυαλό δεν έχει διαχειριστεί τη συναισθηματική του φύση, και πιθανότατα δεν μπορεί να εδραιώσει σταθερούς δεσμούς. Πιθανότατα θα αποχωρήσει μόλις αντιληφθεί ότι το ίδιο πράγμα που τον γοητεύει (εσείς) του δημιουργεί αίσθηση ευθύνης (δεν φταίτε εσείς όμως).

(Αυτό το λένε γνωστική ασυμφωνία, by the way, και έχει φάει πολύ κόσμο.)

Κατά δεύτερον, όσο ο Πήτερ Παν βρίσκεται στη Χώρα του Ποτέ, δεν μεγαλώνει. Μα ούτε οι σύντροφοί του μεγαλώνουν. Όποιος κάνει την επιλογή να μεγαλώσει και να εγκαταλείψει τη Χώρα αυτή, δεν μπορεί ποτέ να επιστρέψει.

Και ο Πήτερ Παν επιλέγει εκείνος ποιοι θα φύγουν, καθώς αντιλαμβάνεται ότι μεγάλωσαν, μα δεν μπορεί να το ανεχτεί.

Πιθανότατα θα επιλέξει τις παρέες και τις συντρόφους του με βάση το ποιοι έχουν παρόμοιο τρόπο σκέψης και συμπεριφορά. Σας θυμίζει κάποιον γνωστό που με ίδιες τακτικές;

Επιπλέον, μπορεί να πετάξει (εν μέσω άλλων υπερφυσικών δυνάμεων που διαθέτει). Δεν τον απασχολούν τα επίγεια όρια, κι επίσης έχει άγνοια κινδύνου. Ο ίδιος ο Πήτερ Παν χαρακτήριζε το θάνατο ως «μία πολύ μεγάλη περιπέτεια», χωρίς να αναγνωρίζει τον πόνο και τη μονιμότητά του.

Ο άντρας «Πήτερ Παν» λοιπόν έχει την τάση να μην ενοχλείται απ’ τον κίνδυνο και την πιθανότητα να πληγωθεί. Θεωρώντας ότι διαθέτει μία έμφυτη «παντοδυναμία» (κι αυτό απόρροια του ναρκισσισμού) επιλέγει ασχολίες που ναι μεν προκαλούν τον εντυπωσιασμό, αλλά εμπεριέχουν κίνδυνο.

Και αυτό δεν μπορεί παρά να προσθέτει στη γοητεία του (τουλάχιστον για μία μερίδα γυναικείου κοινού).

Συμπέρασμα; Η περιγραφή του «Πήτερ Παν» αφορά έναν άντρα υπερβολικό στις αντιδράσεις του, ανώριμο στα όρια της παθολογίας, και χωρίς ουσιαστικό τρόπο να «επιστρέψει» από τη δική του «Χώρα του Ποτέ».

Πολύ λίγοι άντρες θα φτάσουν σε σημείο να ικανοποιήσουν όλα αυτά τα κριτήρια, άρα το «σύνδρομο του Πήτερ Παν» δεν είναι παρά ένας εμφατικός τρόπος για σας να μας πείτε να ωριμάσουμε.

Δεν είναι ότι έχετε άδικο, απλώς δεν χρειάζεται να συγχέεται ο ναρκισσισμός και η αντρική ανωριμότητα με ένα από τα πλέον αρχετυπικά μοντέλα αθωότητας και χαμένης παιδικότητας.

Στο κάτω κάτω, δεν είναι μέρος της αντρικής (όπως και της γυναικείας) φύσης το να αρνείται κανείς να μεγαλώσει, να φθίνει; Δεν είναι δείγμα υγιούς και ενεργού μυαλού το να μην θέλει κανείς από νωρίς να συμφιλιωθεί με την ενηλικίωση, το στρες της ζωής, και φυσικά το αναπόφευκτο τέλος;

Δεν είναι απαραίτητα κακό να σχετιστείτε με κάποιον που χαρακτηρίζεται έστω και λίγο από το «σύνδρομο» αυτό. Θα μάθετε πολλά τόσο για εκείνον όσο και για τον εαυτό σας.

Αλλά σας προειδοποιώ: όσο εύκολα μπορεί να μπει στη ζωή σας και να σας παρασύρει στη δική του «Χώρα του Ποτέ», άλλο τόσο εύκολα μπορεί και να σας επιστρέψει στον κανονικό κόσμο, και το ξέρετε πλέον.

Μην κατηγορήσετε εκείνον μετά.