Αν η τελειoμανία είναι το αποτέλεσμα ποια είναι η αιτία;

Κάποτε στο σχολείο ήταν ένας καθηγητής που μας έλεγε με κάθε αφορμή ότι ο όρος «τελειομανία», κρύβει μέσα του τo δεύτερο συνθετικό της, το οποίο ως κατάσταση σίγουρα δεν υποδηλώνει και ό,τι καλύτερο για ένα άτομο. Μήπως λοιπόν η τελειομανία δεν είναι κάτι για το οποίο θα έπρεπε περηφανεύεσαι, αλλά πρόκειται για ένα χαρακτηριστικό το οποίο σε τρώει, χωρίς να το καταλαβαίνεις;

Ας ξεκινήσουμε κάνοντας μια φιλοσοφική αναθεώρηση της έννοιας της τελειότητας, η οποία είναι συνήθως άρρηκτα συνδεδεμένη με μία αίσθηση αρτιότητας και υπεροχής.  «Όσο πιο τέλειο, τόσο το καλύτερο», σκεφτόμαστε και συνεχίζουμε να βουλιάζουμε σε μία παθολογική σχεδόν αναζήτηση του απόλυτου. Βλέπουμε τόσους και τόσους ανθρώπους καθημερινά γύρω μας να έχουν παραδοθεί ψυχή τε και σώματι σε ένα ασταμάτητο κυνήγι εξάλειψης των ατελειών της ζωής τους. Συχνά ξεκινούν παλεύοντας με την εξωτερική τους εμφάνιση και έπειτα συνεχίζουν με το σπίτι τους, το αυτοκίνητό τους, τις γνώσεις τους, ακόμη και τη συμπεριφορά των ανθρώπων γύρω τους (αγαπημένων τους και μη).

Αν εξετάσει κάποιος την έννοια της τελειότητας, διαπιστώνει ότι το τέλειο εν τέλει εμπεριέχει στασιμότητα κι όχι εξέλιξη. Επιμένοντας κάποιος να δηλώνει τελειομανής, αδυνατεί να έρθει αντιμέτωπος με πιθανά του λάθη. Θεωρεί ότι πρέπει πάντα να φέρνει εις πέρας, όχι μόνο τις προκλήσεις στις οποίες τα πάει καλά, αλλά και τα πράγματα τα οποία δυσκολεύεται να διαχειριστεί. Αυτοί οι άνθρωποι συχνά αδυνατούν να ολοκληρώσουν όλες τις υποχρεώσεις τους μιας και αφιερώνουν υπερβολικά πολύ χρόνο για μία μονάχα δραστηριότητα. Παλεύουν να τελειοποιήσουν κάτι το οποίο φαντάζει εν τέλει τέλειο, μόνο στα μάτια κάποιου άλλου. Δεν είναι λίγες οι φορές που επιλέγουν τελικά την πλήρη αδράνεια, φοβούμενοι τη πιθανότητα του λάθους.

Οι έρευνες δείχνουν ότι οι τελειοθηρικές τάσεις είναι σχεδόν πάντα αποτέλεσμα ενός δυσλειτουργικού περιβάλλοντος κατά τα πρώτα χρόνια της ζωής μας. Τότε που δεχόμασταν ως μικρά παιδιά υπερβολικό έλεγχο. Τότε που μπορεί  οι άνθρωποι που μας φρόντιζαν, να είχαν έντονο τον ναρκισσισμό μέσα τους. Τότε που μπορεί να μην ήθελαν να βλέπουν το παιδί να εξελίσσεται καθημερινά σε ένα ανεξάρτητο, αυτοδύναμο πλάσμα. Δυστυχώς, οι ειδικοί ισχυρίζονται ότι αυτοί οι γονείς, αντιλαμβάνονται το παιδί τους σαν προέκταση του εαυτού τους ή σαν κάποιον που ήταν εκεί μόνο για να καλύπτει τις ανάγκες τους. Βλέπεις, δεν είναι λίγα τα παιδιά που δέχονταν εντολές για το τι θα κάνουν, πως θα νιώθουν, τι θα σκέφτονται, με ποια παιδάκια θα κάνουν παρέα, τι ρούχα θα φοράνε, πώς θα είναι μπροστά στο δάσκαλό τους. Αυτά τα παιδιά, είναι πολύ δύσκολο να αναπτύξουν μία δυνατή αίσθηση του ποιοι είναι, αφού για ένα τέτοιο παιδί το να ήταν αυθεντικό και αληθινό, ήταν βασικός λόγος για να χάσει την εύνοια των γονιών του.

Ένα παιδί αναπτύσσει κάπως έτσι σταδιακά τάσεις τελειομανίας, σαν απάντηση στους γονείς του. Το κάνει προκειμένου να επιβιώσει σε αυτό το παράξενο για εκείνο και ελεγκτικό περιβάλλον. Και ενώ αυτοί οι μηχανισμοί βοηθούν το παιδί να ανταπεξέλθει σε μια δυσλειτουργική ανατροφή, τα νέα για τη μετάβασή του στην ενηλικίωση δεν είναι πολύ καλά. Η αλλαγή αυτή δε γίνεται ομαλά. Του προκαλεί κάποιες φορές σύγχυση και αισθήματα άγχους και στενοχώριας. Οι ψυχολόγοι λένε χαρακτηριστικά: «Ό,τι ήταν κάποτε απαραίτητο για την επιβίωση, τώρα έχει γίνει εμπόδιο στην καθημερινότητα και στη λειτουργικότητα του ατόμου». Kαι τώρα τι γίνεται;

Θέλει μεγάλη προσπάθεια και εξάσκηση για να μετριάσουμε αυτή την ενδόμυχη τάση για τελειοθηρία. Αν υποφέρεις από αυτό μη ξεχνάς να θυμίζεις επανειλημμένα στον εαυτό σου ότι είσαι ενήλικας πλέων, ότι είσαι ασφαλής, ότι δε χρειάζεται να αγωνίζεσαι για το τέλειο. Καθώς επίσης, ότι τα λάθη γίνονται από τους ανθρώπους (και για τους ανθρώπους) κι ότι ο χρόνος και η εξάσκηση θα φέρει στο τέλος το επιθυμητό αποτέλεσμα. Επίσης μη ξεχνάς να φροντίζεις και να αγαπάς πραγματικά τον εαυτό σου. Γίνε ο μεγαλύτερος οπαδός σου!  Κράτα στο νου σου ότι οι εσωτερικοί διάλογοι που κάνουμε με τον εαυτό μας αποτελούν συχνά έναν αντικατοπτρισμό του τρόπου με τον οποίο μας μιλούσαν οι άλλοι όταν ήμασταν παιδιά, οπότε μην αφήνεις το παρελθόν να σε επισκιάζει.

Τέλος, θα πρέπει να αποβάλουμε τον φόβο της απόρριψης. Άλλωστε η ενήλικη ζωή είναι γεμάτη από παντός είδους απορρίψεις και είναι απόλυτα φυσιολογικό και αναμενόμενο να μην λαμβάνουμε την καθολική αποδοχή του περιβάλλοντός μας. Πάντα θα υπάρχουν εκεί έξω άνθρωποι που σαγηνεύονται από την παρουσία μας ενώ την ίδια στιγμή για κάποιους άλλους είμαστε σχεδόν αδιάφοροι ή ακόμα και απεχθείς.

Κλείνοντας, να πούμε ότι οι ψυχολόγοι ισχυρίζονται ότι τα συναισθήματα που ακολουθούν την απόρριψη ισοδυναμούν με θάνατο για ένα μικρό παιδί, δεδομένου ότι σε πολύ μικρή ηλικία εξαρτάται πλήρως από τους γονείς του. Αν δε βρούμε τον χρόνο να επεξεργαστούμε αυτές τις εσωτερικές πληγές, θα καταλήξουμε να τις κουβαλάμε μαζί μας χωρίς να το καταλαβαίνουμε στην ενήλικη ζωή μας, παραμένοντας ιδιαίτερα ευαίσθητοι στην απόρριψη. Ήρθε μάλλον η ώρα λοιπόν, να παρατηρήσουμε καλά ένα μικρό παιδί που ξεκινά να κάνει τα πρώτα του βήματα: πέσιμο, σήκωμα, προσπάθεια ξανά, πέσιμο, σήκωμα και ξανά προσπάθεια, ξανά και ξανά. Ας το μιμηθούμε, τι περιμένουμε;