Είσαι απλώς ντροπαλό άτομο ή έχεις κοινωνική φοβία;

Θα έχεις συναντήσει σίγουρα κι εσύ ανθρώπους που είναι ιδιαίτερα ντροπαλοί, που ιδρώνουν μόλις επιχειρήσουν να μιλήσουν σε μια μεγάλη παρέα, που τρέμουν όχι μόνο τα πόδια τους, αλλά κι ολόκληρο το σώμα τους στην ιδέα ότι θα συμμετέχουν σε μια δημόσια ομιλία ή θα δώσουν μια συνέντευξη. Σ’ αυτή την περίπτωση λοιπόν που οι συστολές είναι τόσο έντονες και διαδραματίζουν κεντρικό ρόλο στη ζωή ενός ανθρώπου, τότε δημιουργούνται οι προϋποθέσεις για την ανάπτυξη αγχωδών διαταραχών όπως είναι η «κοινωνική φοβία».

Πρόσφατες έρευνες διευκρινίζουν ότι το να είναι κάποιος ντροπαλός ή εσωστρεφής αποτελεί χαρακτηριστικό της ανθρώπινης προσωπικότητας και διαφέρει από το κοινωνικό άγχος. Πράγματι, πολλοί άνθρωποι που είναι ντροπαλοί δεν έχουν τα ίδια αρνητικά συναισθήματα και συμπτώματα με αυτά που χαρακτηρίζουν τη διαταραχή κοινωνικού άγχους, δεδομένου ότι ζουν, εργάζονται, αλληλεπιδρούν κανονικά με τους γύρω τους, χωρίς να  εμποδίζεται ιδιαίτερα η καθημερινότητά τους. Πάμε λοιπόν να δούμε πιο αναλυτικά αυτές τις συμπεριφορές και σε τι -εν τέλει- διαφέρει ένα άτομο που αντιμετωπίζει κοινωνική φοβία από ένα εσωστρεφές και ιδιαίτερα συνεσταλμένο άτομο.

Αρχικά να πούμε ότι τα άτομα με κοινωνικό άγχος, βιώνουν έντονη ανησυχία για κοινωνικές καταστάσεις, στις οποίες θεωρούν ότι είναι πιθανή η αξιολόγηση και η κριτική από τους άλλους. Για παράδειγμα, βιώνουν μεγάλη δυσφορία να μιλήσουν μπροστά σε κοινό ή ακόμα και σε μια μικρή ομάδα ατόμων, να πραγματοποιήσουν κάποια δραστηριότητα μπροστά σε κόσμο, να κάνουν ακόμα και μια καθημερινή κουβέντα σε μια παρέα ή να φλερτάρουν. Επίσης, αυτούς τους ανθρώπους θα τους δούμε να φοβούνται με το τι θα κάνουν τη στιγμή που θα εκδηλώσουν τα συμπτώματα άγχους (π.χ. θα έχουν εφίδρωση, τρέμουλο, κοκκίνισμα), ενώ σχεδόν αυτοματοποιημένα θα τους δεις να πλάθουν σενάρια για τη στιγμή που θα αποδοκιμαστούν από τους γύρω τους.

Εκτός από το συναίσθημα της ντροπαλότητας που κυριαρχεί σ’ αυτή τη διαταραχή, υπάρχει ακόμα και μια γενική τάση απόσυρσης και χαμηλή αυτοπεποίθηση. Έτσι, η συνήθης συμπεριφορά τους είναι η αποφυγή όλων εκείνων των κοινωνικών καταστάσεων κατά τις οποίες ελλοχεύει ο κίνδυνος να εκθέσουν πλευρές του εαυτού τους τις οποίες θεωρούν ανεπαρκείς. Οι κοινωνικές καταστάσεις μπορεί να είναι: το να συστηθούν σε ξένους, να κάνουν είσοδο μόνοι τους σε μια γιορτή, να μιλήσουν σε άτομα εξουσίας, να εξεταστούν προφορικά, να δώσουν κάποια παρουσίαση ή συνέντευξη ή ακόμη και να φάνε μαζί με άλλους (μη οικεία πρόσωπα).

Πάντα θα έχουν δεύτερες σκέψεις, φοβούμενοι μήπως πουν κάτι αφελές ή μήπως κάνουν σαρδάμ και γίνουν «ρεζίλι», αποφεύγοντας έτσι συστηματικά να μιλούν ανοιχτά κι αυθόρμητα σε μια παρέα. Φυσικά, σχεδόν ποτέ δε θα ανοίξουν εκείνοι τη συζήτηση, αλλά ακόμη κι αν γίνει αυτό, δυστυχώς πολύ γρήγορα η συζήτηση θα χάσει το ενδιαφέρον και τη δυναμική της.

Οι άνθρωποι που έχουν κοινωνικό άγχος αντιλαμβάνονται ότι ο φόβος ή το άγχος τους είναι δυσανάλογα με την πραγματική κοινωνική «απειλή». Ωστόσο, ταυτόχρονα νιώθουν ότι δεν μπορούν να ελέγξουν την ανησυχία τους, με αποτέλεσμα να αποφεύγουν πολλές καταστάσεις στη ζωή τους, βιώνοντας έτσι σημαντικές δυσκολίες στην κοινωνική, επαγγελματική και προσωπική ζωή τους.

Σε κάποιες περιπτώσεις μάλιστα, αυτή η αποφευκτική συμπεριφορά περιλαμβάνει ένα μεγάλο αριθμό κοινωνικών δραστηριοτήτων κι αλληλεπιδράσεων, γεγονός που μακροπρόθεσμα ενδέχεται να οδηγήσει στη δυσχέρεια ανάπτυξης σημαντικών κοινωνικών δεξιοτήτων. Πολλά άτομα με κοινωνικό άγχος έχουν ελάχιστους φίλους, δυσκολεύονται στη δημιουργία ερωτικών σχέσεων και στην απόκτηση σταθερού ερωτικού συντρόφου, ενώ δεν είναι λίγες οι φορές που θα επιλέξουν ακόμα και χαμηλού επιπέδου εργασίες, οι οποίες τους διασφαλίζουν χαμηλά επίπεδα κοινωνικής έκθεσης. Βλέπουμε λοιπόν κομβικούς τομείς στη ζωή του ατόμου, όπως οι διαπροσωπικές σχέσεις, η εργασία και η διασκέδαση, να υπονομεύονται σε σημαντικό βαθμό και δυστυχώς να δυσκολεύονται να αντιμετωπίσουν μόνα τους αυτή την κατάσταση.

Έχει βρεθεί ότι το κοινωνικό άγχος είναι η τέταρτη πιο συχνή ψυχική διαταραχή μετά την κατάθλιψη, τη χρήση αλκοόλ και κάποιες ειδικές φοβίες, ενώ οι Kessler et al. (2012) εκτιμούν ότι το 12% του γενικού πληθυσμού θα εμφανίσει κοινωνικό άγχος στη ζωή του. Ευτυχώς τα νέα είναι ευχάριστα κι αυτή η φοβία αντιμετωπίζεται με τη βοήθεια της ψυχοθεραπείας, μαθαίνοντας το άτομο να αναγνωρίζει και να τροποποιεί τα δυσλειτουργικά μοτίβα σκέψης που συντηρούν το άγχος και την αποφευκτική του συμπεριφορά. Παράλληλα, εξοικειώνεται σταδιακά μέσω της έκθεσης, με καταστάσεις που του προκαλούν άγχος (συστηματική απευαισθητοποίηση), ενώ μαθαίνει έξυπνες τεχνικές διαχείρισης του άγχους, όπως η μυϊκή χαλάρωση. Τέλος, η εξάσκηση των κοινωνικών του δεξιοτήτων μέσα από παιχνίδια ρόλων ενισχύει σε μεγάλο βαθμό τη συμπεριφορά του.

Και κάπως έτσι επέρχεται η εντυπωσιακή αλλαγή! Στην αρχή βέβαια, πιθανότατα να υπομείνεις μια μικρή δυσφορία, μέχρι να αναδομήσεις τους κατάλληλους μηχανισμούς που θα σου προσφέρουν μια ζωή πιο ελεύθερη, μια ζωή πιο ολοκληρωμένη. Ωστόσο, είναι ένα μικρό τίμημα που, νομίζω, αξίζει τον κόπο.

Θέλουμε και τη δική σου άποψη!

Στείλε το άρθρο σου στο info@pillowfights.gr και μπες στη μεγαλύτερη αρθρογραφική ομάδα!

Μάθε περισσότερα ΕΔΩ!