Ένας είναι ο τρόπος να ελέγξεις τα συναισθήματά σου

Τα συναισθήματά μας αποτελούν φυσιολογικές εκφάνσεις του ανθρώπινου ψυχισμού. Μάλιστα, στον τομέα της ψυχολογίας, τα συναισθήματα θεωρούνται θεμελιώδους σημασίας, καθώς φαίνεται πως συμβάλλουν καθοριστικά σε διάφορες γνωστικές λειτουργίες, όπως η αντίληψη, η μάθηση, η μνήμη, η προσοχή και ειδικότερα στις καθημερινές μας συνήθειες, στην επιλογή των ανθρώπων που κάνουμε, στο τι θα φάμε, πώς θα ντυθούμε, ποιον προορισμό θα επιλέξουμε για το επόμενο ταξίδι μας.

Καθημερινά σε όλες τις ανθρώπινες σχέσεις, στις παρέες, στους συναδέλφους στη δουλειά, ενδοοικογενειακά, ακόμη και σε απλές κουβέντες μεταξύ αγνώστων, γίνεται λόγος για τα συναισθήματα. Αλλά ακόμη και να μη θίγεται άμεσα αυτό το θέμα, τα λεγόμενα, οι πράξεις ή η γενικότερη γλώσσα του σώματος των ανθρώπων γύρω μας, αποτελεί σίγουρα μια δήλωση των εκάστοτε συναισθημάτων τους.

«Βασικά» ή αλλιώς  «πρωτογενή» συναισθήματα, ονομάζονται τα συναισθήματα που είναι εγγενή, καθολικά και οικουμενικά και τα οποία φαίνονται στο πρόσωπό μας. Άλλωστε, ο άνθρωπος έχει εγγενώς την ικανότητα να εκφράζει με μη λεκτικό τρόπο τα βασικά του συναισθήματα, ενώ οι βασικές εκφράσεις του προσώπου που αποτυπώνουν συναισθήματα είναι όμοιες σε διάφορους πολιτισμούς και σε άτομα όλων των ηλικιών. Τα συναισθήματα -που λες- χωρίστηκαν το 1970 από τον P. Eckman, σε έξι βασικά και ακολουθούν και οι υποκατηγορίες τους. Στα έξι βασικά συναισθήματα λοιπόν ανήκουν: η χαρά, η λύπη, ο θυμός, ο φόβος, η έκπληξη και η αποστροφή. O Eckman, αναγνώρισε τον παγκόσμιο χαρακτήρα αυτών των συναισθημάτων, ότι δηλαδή αυτά τα συναισθήματα, εμφανίζονται σε παγκόσμια κλίμακα από τους περισσότερους ανθρώπους. Κι όχι μόνο αυτό, αλλά έχει βρεθεί ότι το κάθε συναίσθημα αντιστοιχεί στην έκκριση διαφορετικών χημικών ουσιών στον εγκέφαλο καθώς κι ότι προκαλεί την ενεργοποίηση συγκεκριμένων περιοχών του.

Τα επόμενα χρόνια, προστέθηκαν περισσότερα συναισθήματα, όπως η υπερηφάνεια, η ντροπή, η αμηχανία, η ενοχή και ο ενθουσιασμός, ενώ ο R. Plutchik αργότερα, δημιούργησε τον «τροχό» των συναισθημάτων. Ο τροχός λειτουργεί σαν μια παλέτα συναισθημάτων όπως εκείνη των χρωμάτων. Φαντάσου, για παράδειγμα, αυτά που έκανες στο νηπιαγωγείο, όπου συνδύαζες το μπλε με το κόκκινο για να δημιουργήσεις το αγαπημένο σου μοβ χρώμα. Αντίστοιχα, στα συναισθήματα, ασυνείδητα, αν συνδυαστεί για παράδειγμα η χαρά και η εμπιστοσύνη μπορεί να παραχθεί η αγάπη. Είναι οι λεγόμενες δευτερογενείς συγκινήσεις ή «δευτερογενή» συναισθήματα. Άλλες περιπτώσεις δευτερογενών συναισθημάτων θα μπορούσε να είναι η ζήλια, η οποία θεωρείται ότι συνθέτεται από το θυμό και το φόβο ή από το θυμό, το φόβο και τη λύπη ή ακόμη και η ενοχή, της οποίας τα συστατικά θα μπορούσαν να είναι η χαρά και ο φόβος ή ο θυμός, η χαρά και ο φόβος.

Αλλά θα μου πεις τώρα: καλά και ποιος ο λόγος για όλη αυτήν την εισαγωγή περί συναισθημάτων; H απάντηση είναι ότι τα συναισθήματά μας προκύπτουν από τις ανθρώπινες ανάγκες, αφού η κάλυψη ή η μη κάλυψη των αναγκών μας, δημιουργεί εκείνα τα συναισθήματα, τα οποία, με τη σειρά τους, οδηγούν σε εκείνες τις συμπεριφορές (επιθυμητές ή μη). Έτσι, η δυνατότητα να μπορούμε να αποδεχόμαστε τις συγκινήσεις μας, να τις εκφράζουμε και να τις διαχειριζόμαστε είναι ίσως από τα σημαντικότερα εργαλεία που μπορούμε να αποκτήσουμε σαν άνθρωποι.

Αν λοιπόν εντοπίσουμε τα συναισθήματά μας και τους δώσουμε όνομα και ταυτότητα, αναμφισβήτητα έχουμε κάνει ένα τεράστιο βήμα στη σωστή διαχείριση του συναισθηματικού μας κόσμου. Όλα εξαρτώνται από το κατά πόσο θα μπούμε στη διαδικασία να αναγνωρίσουμε τι είναι αυτό που νιώθουμε, τη στιγμή που το νιώθουμε. Νιώθουμε πιεσμένοι; Μήπως νιώθουμε θλίψη; Μοναξιά; Μήπως τελικά αισθανόμαστε παραμελημένοι; Ανεπαρκείς; Ας παρατηρήσουμε, επομένως, τι υπάρχει πραγματικά μέσα μας, ας το τολμήσουμε, όσο επώδυνο κι αν είναι.

Και ήρθε η ώρα να πάμε και σε κάτι που όλοι το κάνουμε μέσα στην καθημερινότητά μας. Άραγε, εσείς από ποιο φίλτρο περνάτε τον κόσμο γύρω σας; Η απάντηση που θα δώσετε στον εαυτό σας, να ξέρετε ότι είναι πολύ σημαντική, καθώς έχει φανεί ότι τα συναισθήματά μας αντικατοπτρίζουν τον τρόπο που αντιλαμβανόμαστε ό,τι μας συμβαίνει. Σκεφτείτε, για παράδειγμα ότι μια μέρα στο γραφείο νιώθετε ανήσυχα και σας λέει ο εργοδότης σας ότι θέλει να σας μιλήσει. Τότε είναι πολύ πιθανό να πιστεύετε ότι θα θέλει να σας ανακοινώσει κάτι αρνητικό (ακόμα και να σας απολύσει). Αντίθετα, εάν είστε ευδιάθετοι, όταν σας πει αντίστοιχα ότι θέλει να σας μιλήσει, θα εικάσετε ότι πιθανότατα κάποιο καλό νέο έχει για εσάς (ακόμα και αύξηση μισθού). Επομένως, αναλογίσου κι εσύ καλά, από ποιο φίλτρο περνάς τον κόσμο γύρω σου και προσπάθησε να σκέφτεσαι ρεαλιστικά. Μια ωραία ιδέα είναι να προσπαθήσεις να δεις τον εαυτό σου με μια απόσταση, και ναι τότε θα είναι πιο εύκολο  να κάνεις τις αλλαγές που τόσο θέλεις.

Κι επειδή έχει παρατηρηθεί σε πολλούς ανθρώπους, ότι όταν  είναι κακοδιάθετοι, το πιθανότερο είναι να ασχολούνται με πράγματα τα οποία απλά ενισχύουν ακόμη περισσότερο αυτή την κατάσταση, είναι πιο αναγκαίο από ποτέ, εκείνη τη δύσκολη μέρα, να επιδοθούμε σε θετικές ενέργειες. Με αυτό τον τρόπο, θα νιώσουμε καλύτερα και αυτό θα γίνει με τον πολύ απλό τρόπο να σκεφτούμε όλα όσα κάνουμε, όταν είμαστε χαρούμενοι: να πάμε μια βόλτα σε ένα όμορφο πάρκο, να πάρουμε τηλέφωνο τον καλύτερό μας φίλο, να βάλουμε μια playlist, η οποία μας ξυπνά ευχάριστες αναμνήσεις και θα μας ταξιδέψει, να χαθούμε μες τις σελίδες της ιστορίας του αγαπημένου μας βιβλίου.

Τέλος, να πούμε ότι στη λίστα των βασικών συναισθημάτων, κάποιοι ψυχολόγοι προτείνουν την προσθήκη άλλων 21 διαφορετικών κατηγοριών συναισθημάτων. Εντούτοις, έρευνες δείχνουν ότι αυτά τα συναισθήματα, δεν είναι τόσο ευδιάκριτα, μιας και οι άνθρωποι τα βιώνουν απλά σε μια πληθώρα εντάσεων και όχι ως μεμονωμένα, όπως γίνεται με το θυμό ή την οργή. Όπως και να ‘χει, όσα και να είναι -εν τέλει- τα βασικά συναισθήματα που βιώνουμε εμείς οι άνθρωποι, σίγουρα ένα πράγμα είναι το πιο σπουδαίο: όσο πιο πολύ χρόνο αφιερώσουμε στον έλεγχο των συναισθημάτων μας, τόσο θα βλέπουμε τον εαυτό μας μέρα με τη μέρα να γίνεται ο πιο επιδέξιος «αρχιτέκτονας» του συναισθηματικού μας κόσμου!