Η βιοχημεία του έρωτα

Έρωτας είναι το σύνολο των ενστίκτων, των καταστάσεων και των λειτουργιών που συντηρούν τη ζωή, που την κάνουν πιο όμορφη κι ενδιαφέρουσα. Έρωτας είναι ο αρχιτέκτονας, ο δημιουργός, ο γλύπτης του σύμπαντος. Ο έρωτας ισορροπεί πάνω απ’ το χάος, περπατά σε κινούμενη άμμο, καθρεφτίζοντας το πρόσωπό του στο κάτοπτρο των αδυναμιών του.

Πηγή εξιδανίκευσης για πολλούς, λόγος ύπαρξης κι έναυσμα για νοηματοδότηση της ζωής για κάποιους άλλους. Άτακτος τσαρλατάνος για μερικούς που επιζητούν την τάξη μέσα τους αλλά κι έξω τους. Αδυσώπητος κλέφτης του μυαλού και της λογικής για τους εγκεφαλικούς αυτού του κόσμου. Αφορμή για πλουσιοπάροχες δοσοληψίες ηδονής κι ευφορίας για τους περισσότερους…

Πέρα, όμως, από όλες αυτές τις ιδιότητες –για τις οποίες θα μπορούσαν να γραφτούν τετράδια ολόκληρα– είναι και μια πολύπλοκη βιοχημική αντίδραση. Ο εγκέφαλος, λοιπόν, και το σώμα των ερωτευμένων πλημμυρίζει από χημικές ουσίες, τις ορμόνες που είναι υπεύθυνες για όλη αυτήν την γκάμα συναισθημάτων που προηγούνται ή έπονται του έρωτα. Γνωρίζοντας επομένως ότι τα κύτταρα του οργανισμού μας επικοινωνούν μέσω χημικών ουσιών (ορμόνες) κι ότι έλλειμμα ή περίσσεια αυτών οδηγεί σε σημαντικές μεταβολές σε συναισθηματικό επίπεδο, ήρθε η ώρα να αποκρυπτογραφηθεί ο εγκέφαλος των ερωτευμένων!

Όλα ξεκινούν απ’ το μαγικό άγγιγμα μεταξύ δύο ανθρώπων. Το άγγιγμα, λοιπόν, ενεργοποιεί το λεγόμενο «κέντρο της αγάπης» που βρέθηκε στον ερπετοειδή εγκέφαλο, δηλαδή στα πρωτόγονα τμήματα του εγκεφάλου. Πιο συγκεκριμένα, προκαλείται εισροή μεγάλης ποσότητας αίματος σε αυτήν την περιοχή κι εν συνεχεία αρχίζουν να παράγονται οι ορμόνες που σχετίζονται με τον έρωτα, τα φυσικά μας ναρκωτικά. Ντοπαμίνη, μεθαμφεταμίνη, ωκυτοκίνη, βαζοπρεσίνη, τεστοστερόνη∙ οι ορμόνες που πυροδοτούν τρία διαφορετικά μεταξύ τους εγκεφαλικά συστήματα.

Το πρώτο σύστημα που ακούει στο όνομα «λαγνεία», είναι απ’ τα πιο αρχέγονα ανθρώπινα ένστικτα, ελέγχεται απ’ την τεστοστερόνη κι έχει να κάνει με την αδυναμία του ατόμου να ελέγξει τα ορμέμφυτα ένστικτά του, τις ερωτικές του επιθυμίες. Πάθος, ένταση κι υπερβολή βομβαρδίζουν τον ερωτευμένο, μέχρι να φτάσει στο δεύτερο στάδιο του έρωτα, στη «ρομαντική αγάπη». Πρωταγωνιστής σε αυτήν την περίοδο είναι η ντοπαμίνη, για πολλούς γνωστή και ως η κοκαΐνη του οργανισμού. Άγχος, εφίδρωση, χαρά, πεταλούδες στο στομάχι, επίμονη αναζήτηση του έρωτα, αισθήματα επιβράβευσης κι επιβεβαίωσης. Όλα αυτά γίνονται ακόμα πιο έντονα, όταν ο έρωτάς μας βρίσκει ανταπόκριση στο έτερόν μας ήμισυ, κι έτσι όλα φαντάζουν ονειρικά και ντυμένα στο κόκκινο της φωτιάς!

Ωστόσο, περνάει ο πρώτος μήνας, περνάει κι ο δεύτερος κι ο τρίτος. Μέχρι που κιόλας φτάσαμε κοντά στα δύο χρόνια. Ο έρωτας πλέον σιγά-σιγά παίρνει άλλη σάρκα (κι οστά) και μετουσιώνεται σε «συντροφική αγάπη». Είναι το σημαντικότερο στάδιο της σχέσης μεταξύ δύο ερωτευμένων ανθρώπων κατά τους ειδικούς και πρόκειται γι’ αυτό το ευλογημένο είδος δεσμού, το οποίο αναπτύσσεται σιγά-σιγά. Ωκυτοκίνη και βαζοπρεσίνη οι τωρινοί πρωταγωνιστές. Η ωκυτοκίνη θεωρείται για πολλούς και ως η «ορμόνη της αγάπης», ενώ η βαζοπρεσίνη ανιχνεύεται περισσότερο στον εγκέφαλο των μονογαμικών ανθρώπων, σε αυτούς που βιώνουν έναν ευτυχισμένο γάμο, σε αυτούς που αγαπούν βαθιά το σύντροφό τους.

Για πέντε περίπου χρόνια η ωκυτοκίνη πλημμυρίζει τον εγκέφαλο, είναι τα πρώτα χρόνια του ζευγαριού, τα οποία συχνά ταυτίζονται και με τα πρώιμα χρόνια της ζωής ενός παιδιού μέχρι τη νηπιακή ηλικία. Το ζευγάρι είναι ενωμένο σαν μια γροθιά κι η συγκολλητική τους ουσία,  που είναι το παιδί τους, μονοπωλεί το ενδιαφέρον και την αγάπη τους. Μια τέτοια συντροφική αγάπη είναι συχνά μία άνευ όρων στενή, αυθεντική, σχέση που μπορεί να συντροφεύσει ευχάριστα το ζευγάρι για το υπόλοιπο της ζωής του.

Ωστόσο, τι συμβαίνει αν ένας απ’ τους δύο ερωτευμένους μετανιώσει για την επιλογή του ή εγκαταλείψει το άλλο του μισό; Αν δεν πρόλαβαν να γευτούν τους καρπούς αυτού του συναισθήματος κι όλες αυτές τις παραλλαγές και μετουσιώσεις του έρωτα;

Σε αυτήν την περίπτωση και εφόσον το κέντρο αγάπης είναι ακόμη ανοιχτό, πέφτει υπέρμετρη ποσότητα ντοπαμίνης συνάμα με νορεπινεφρίνη, μία άλλη ορμόνη που μας προκαλεί εμμονή, γι’ αυτό και θεωρείται το δηλητήριο του οργανισμού. Αυτός που έχει μείνει πίσω βρίσκεται σε εγρήγορση, επιδιώκει να βρει το σύντροφό του, να του μιλήσει, να τον φέρει πίσω. Αισθήματα δύσκολα, αισθήματα παραίτησης και βαθιάς στενοχώριας τον κατακλύζουν, η καρδιά έχει κατακερματιστεί, το άλλοτε αψεγάδιαστο και χαρούμενο πρόσωπο, έχει δώσει τη θέση του στα μαυρισμένα και κατακόκκινα μάτια, στην έλλειψη ενέργειας και ζωτικότητας. Άλλοι θα το παλέψουν, άλλοι θα το αντέξουν, άλλοι θα βρεθούν στα όριά τους.

Οι ανθρωπολόγοι, εντούτοις, απ’ τη μεριά τους, έχουν άλλη άποψη γι’ αυτήν την, κατά πολλούς, δυσάρεστη μεταβατική διαδικασία της διακοπής κι εγκατάλειψης του έρωτα. Θεωρούν ότι πρόκειται για μία άκρως εξελικτική διαδικασία, η οποία υψώνει τείχη και φρούρια μπροστά και γύρω απ’ τον στενοχωρημένο ερωτευμένο, προκειμένου να πάρει χρόνο να ανακαλύψει ξανά τον εαυτό του, τις αληθινές του ανάγκες, τις προσδοκίες του για την αυριανή μέρα, ίσως και τυχόν λάθη που έκανε, να τα βάλει όλα κάτω και να ξανασυναρμολογήσει σταδιακά το παζλ της ζωής του. Χρειάζεται, λένε, ο απαραίτητος για τον καθένα χρόνος, για να αφαιρέσει τα ζιζάνια,  για να εμπλουτίσει με λίπασμα το χώμα, για να αποφασίσει τι είδους λουλούδια λαχταρά να βάλει στον κήπο του.

Αυτός, λοιπόν, είναι ο έρωτας. Οι ερωτευμένοι, ως οι μεγαλύτεροι επίορκοι, άλλοτε χωρίζονται μόνο απ’ τον θάνατο, άλλοτε τους χωρίζει η ίδια η ζωή. Άλλοτε οι εμποτισμένοι από έρωτα μετατρέπουν τον χρόνο σε στιγμή κι άλλοτε η στιγμή γίνεται ένας ολόκληρος χρόνος. Άλλοτε όλα ξεκινούν με ερωτικές επιστολές από βλέμματα και τρυφερά αγγίγματα κι άλλες φορές με εντάσεις κι οφθαλμοφανείς αντιθέσεις.

Ό,τι όμως απ’ όλα αυτά κι αν έχεις γευτεί, όσες ορμόνες κι αν έχουν ξεχειλίσει το σώμα και τον εγκέφαλό σου, σίγουρα έχεις στην παρακαταθήκη σου πολλά να διηγείσαι και να παινεύεσαι. Σωστά;