«Hδονικός διάδρομος» ή γιατί ο ενθουσιασμός χάνεται εύκολα

Άλλαξες γειτονιά… Πήγες σε μια άλλη, μακρινή, με περισσότερο πράσινο, περισσότερη ζωή και ανοιχτό ορίζοντα να απλώνεται μπροστά σου κάθε πρωί που απολαμβάνεις τον καφέ σου στο καθιστικό. Όμορφα μπαράκια και καλόγουστα μεζεδοπωλεία, στέκονται καμαρωτά γύρω από το σπίτι σου, αλλά κι εκείνο το μικρό μαγαζάκι με το σπιτικό παγωτό η αλήθεια είναι ότι δε σ’ αφήνει αδιάφορο… Όμως δεν πρόλαβε να περάσει ο πρώτος μήνας και αρχίζεις να χάνεις τον ενθουσιασμό σου για όλα αυτά, δε μιλάς πια για το νέο σου σπίτι, δεν επαινείς τη νέα σου γειτονιά!

Επιτέλους κάνεις τη δουλειά που τόσα χρόνια περίμενες. Mπορείς να πεις ότι είναι η δουλειά των ονείρων σου! Οι ώρες περνάνε, έρχεται 6 το απόγευμα κι εσύ δε νιώθεις κουρασμένη, καλά καλά δε θέλεις να φύγεις. Οι συνάδελφοι σου άψογοι, οι πελάτες αξιαγάπητοι, το αφεντικό σου πολύ εντάξει. Μιλάς σε όλους για αυτή τη δουλειά και δείχνεις πραγματικά γοητευμένη, αλλά… Και πάλι λίγο καιρό αργότερα αρχίζεις να νιώθεις ανηδονία και απάθεια. Τι συμβαίνει λοιπόν κι η ευτυχία που πάντα αισθάνεσαι στην αρχή μετά από λίγο εξαφανίζεται;

Πρόκειται για ένα φαινόμενο το οποίο οι ψυχολόγοι ονομάζουν «ηδονικό διάδρομο» ή «ηδονική προσαρμογή». Είναι ένα φαινόμενο κατά το οποίο οι άνθρωποι έχουν την τάση να επανέρχονται σε συγκεκριμένο επίπεδο ευτυχίας. Πιο απλά μπορεί βραχυπρόθεσμα να συμβαίνουν είτε θετικά είτε αρνητικά γεγονότα στη ζωή όλων μας, τα οποία επηρεάζουν τη στιγμή εκείνη το πόσο ευτυχισμένοι νιώθουμε. Μεσοπρόθεσμα όμως τείνουμε να συνηθίζουμε τις καταστάσεις στις οποίες βρισκόμαστε και η ευτυχία μας καταλήγει και πάλι στον δικό μας σταθερό μακροπρόθεσμο μέσο όρο.

Και για να «οπτικοποιήσουμε» περισσότερο την κατάσταση, φαντάσου ένα σχεδιάγραμμα παρόμοιο με αυτό του καρδιογραφήματος. Αν συμβεί κάτι καλό στη ζωή σου το επίπεδο αυξάνεται περνώντας κατά πολύ τη μέση γραμμή. Αν συμβεί κάτι κακό το επίπεδο μειώνεται κάνοντας βουτιά προς τα κάτω. Το μόνο σίγουρο είναι ότι μετά από κάθε καλό ή άσχημο γεγονός ή κατάσταση επιστρέφεις στη γραμμή ηρεμίας.

Ίσως να είναι και η πιο ενδιαφέρουσα έρευνα που έχει γίνει στον τομέα της ηδονικής προσαρμογής. Σε αυτή την έρευνα μελετήθηκαν άτομα τα οποία είχαν κερδίσει το λαχείο και άτομα τα οποία δεν είχαν κερδίσει κάτι. Αρχικά οι νικητές του λαχείου βίωσαν μια σημαντική αύξηση στην ευτυχία τους, βιώνοντας υψηλότερα επίπεδα ευτυχίας σε σχέση με τους κοινούς πολίτες. Μετά από ένα χρόνο όμως η ευτυχία των δυο ομάδων ήταν σχεδόν ταυτόσημη, ενώ οι νικητές του λαχείου απολάμβαναν λιγότερο καθημερινές δραστηριότητες, όπως μια βόλτα με φίλους τους ή έναν καφέ. Η ίδια έρευνα εξέτασε και άτομα τα οποία έμειναν παράλυτα μετά από ένα ατύχημα. Τα άτομα αυτά βίωσαν μια ισχυρή πτώση στην ευτυχία τους μετά το ατύχημα, όπως ήταν απολύτως αναμενόμενο. Ωστόσο, μετά από ένα χρόνο, η ευτυχία τους είχε επανέλθει σε επίπεδα σχεδόν ταυτόσημα με αυτά πριν το ατύχημα.

Το φαινόμενο του «ηδονικού διαδρόμου» συμβαίνει σε όλους μας και τώρα που το γνωρίζουμε μπορούμε και να το χειριστούμε διαφορετικά. Γιατί λοιπόν να μην κατανοήσουμε καλύτερα ότι και τα όμορφα που μας συμβαίνουν δε θα μείνουν για πάντα; Ο συλλογισμός αυτός μπορεί να μας παροτρύνει να τα βιώσουμε ακόμα πιο έντονα την ώρα που συμβαίνουν και να αντλήσουμε τη μέγιστη ικανοποίηση από αυτά. Αναλογίσου για παράδειγμα την ώρα που κάνεις ένα απολαυστικό μπάνιο το απόγευμα που γυρνάς σπίτι, με το αφρόλουτρο να αναδύει τα ευχάριστα αρώματα βανίλιας και η μουσική να παίζει απαλούς ήχους θάλασσας! Γιατί λοιπόν να μην απολαύσεις στο έπακρο αυτή τη στιγμή της ημέρας; Είναι φτιαγμένη από σένα, προορισμένη για σένα!

Και βέβαια το ερώτημα που προκύπτει σε αυτό το σημείο είναι εάν υπάρχουν τρόποι να συνεχίζεις να απολαμβάνεις σχεδόν όσο και την πρώτη φορά αυτά που έχεις κατακτήσει στη ζωή σου. Οι ψυχολόγοι απαντούν ότι ο πιο αποτελεσματικός τρόπος είναι να έχουμε  ευγνωμοσύνη. Όσο πιο ευγνώμων είσαι για κάτι που υπάρχει στη ζωή σου, τόσο λιγότερο πιθανό είναι να το βαρεθείς και να το θεωρήσεις δεδομένο και τόσο μεγαλύτερη ικανοποίηση θα δέχεσαι από αυτό.

Όπως μπορείς να δεις η περιήγηση σε έναν ηδονικό διάδρομο μπορεί να σε οδηγήσει στην κορυφή και να σε γκρεμίσει την επόμενη στιγμή.  Γιατί εσύ μπορεί να κάνεις τις ενέσεις ευτυχίας όσο πιο συχνά μπορείς ή να ρουφάς σφηνάκια χαράς, όπως συνηθίζουν να λένε άλλοι, αλλά και πάλι είναι πολύ πιθανό να επιστρέφεις σε μια αίσθηση κενού μετά από λίγο. Τι θα γινόταν όμως αν ανέβαζες την κεντρική γραμμή στο διάδρομο προσαρμογής; Αν ανέβαζες το καθημερινό, το γενικό επίπεδο ευτυχίας; Τι θα γινόταν αν δεν είχες πια ανάγκη τέτοιου είδους ενέσεις; Αν ήσουν ευγνώμων και πλήρης με όσα είσαι και έχεις;