Οι 4 τύποι δεσμού στις σχέσεις μας

Αν το καλοσκεφτούμε, η ζωή σίγουρα φαίνεται να είναι ευκολότερη για ένα μωρό απ’ ό, τι για έναν ενήλικα. Και σίγουρα, η ζωή είναι πολύ ευκολότερη για ένα μωρό του οποίου η πρώτη εντύπωση ήταν ότι ο κόσμος αποτελεί ένα ασφαλές και στοργικό περιβάλλον, μέσα στο οποίο είχε την τύχη να ζει. Όσες λοιπόν δυσκολίες κι αν συναντήσει μπροστά του αυτό το παιδί -ως ενήλικας αργότερα-, πιθανότατα να είναι λιγότερο ευάλωτο και πιθανότητα θα ανακάμψει πιο γρήγορα, αν ως μικρό παιδί είχε αισθανθεί ότι το αγαπούν, ότι ήταν σημαντικό και ότι απολάμβανε την πλήρη αποδοχή των γονιών του.

Ο Άγγλος ψυχίατρος και ψυχαναλυτής, John Bowlby, ανέπτυξε τη Θεωρία της Προσκόλλησης ή Δεσμού, μια θεωρία η οποία εξηγεί αρκετά ικανοποιητικά τη δυναμική των ανθρώπινων σχέσεων μαζί με τις όποιες ανασφάλειες και φοβίες, που μπορεί να προκύψουν σε αυτές. Ένα έμφυτο λοιπόν σύστημα συμπεριφορών δεσμού, παρακινεί ένα μικρό παιδί να μένει κοντά, επιδιώκοντας σωματική εγγύτητα με αυτούς που το φροντίζουν, ενώ την ίδια στιγμή μεγαλώνοντας και καθώς αποκτά μια μεγαλύτερη αίσθηση ασφάλειας στις σχέσεις του με τους ενήλικες, η εγγύτητα των ενηλίκων στους οποίους θα προσκολληθεί, θα είναι ικανή να του παρέχει μια ασφάλεια προκειμένου να αρχίζει να εξερευνεί το περιβάλλον και τον κόσμο γύρω του. Είναι, όπως θα διαπιστώσεις κι εσύ ο ίδιος σε λίγο, μια σχετικά απλή θεωρία, η οποία πρεσβεύει ότι η σχέση που είχαμε ως βρέφη με τους γονείς μας ή με τους ανθρώπους που μας φρόντιζαν, έρχεται να παίξει καθοριστικό ρόλο στο πώς σχετιζόμαστε σε όλες τις σχέσεις μας στο μέλλον -ως ενήλικα άτομα πλέον- και κατά συνέπεια τι βαθμό οικειότητας θα θέλουμε να καλλιεργήσουμε μέσα σ’αυτές.

Πάμε λοιπόν να δούμε μαζί τους τέσσερις τύπους δεσμού που συνήθως αναπτύσσουμε στις σχέσεις μας, στον τρόπο που ερχόμαστε κοντά με ανθρώπους, που αγαπάμε ή και που ερωτευόμαστε.

1. Αμφιθυμικός

Υπάρχουν περιπτώσεις, όπου πολλά άτομα, όταν ήταν ακόμη μικρά παιδιά, οι ανάγκες τους δεν ικανοποιούνταν σε ικανοποιητικό βαθμό. Αντιθέτως, έπρεπε να φωνάξουν δυνατά και για πολλή ώρα μέχρι να τραβήξουν την προσοχή των γονιών τους και πολλές φορές ακόμα και τότε δεν το κατάφερναν. Σήμερα, είναι πολύ πιθανόν τέτοια άτομα, να έχουν σχηματίσει την πεποίθηση ότι ο κόσμος πάντα θα τα αγνοεί, θα τα παραμερίζει κι ότι θα είναι αναγκασμένα να καταβάλουν πολλή μεγάλη προσπάθεια, προκειμένου να τραβήξουν την προσοχή των υπολοίπων. Είναι μάλλον δύσκολο γι’ αυτούς τους ανθρώπους να αισθανθούν τη συντροφικότητα σε μια σχέση, μπορεί να αναπτύσσουν εμμονές για το αντικείμενο του πόθου τους, να πέφτουν στην παγίδα συναισθηματικών υπερβολών, αλλά και έντονης ζήλιας. Επίσης, δεν είναι και λίγες οι φορές που μπορεί να τα βάζουν και με τον ίδιο τους τον εαυτό, πιστεύοντας ταυτόχρονα ότι οι περισσότεροι άνθρωποι είναι μάλλον κακοί και αναξιόπιστοι.

2. Αποφευκτικός

Θα σε πάω πάλι πίσω, στα πρώτα χρόνια της ζωής σου. Αν ως βρέφος σε άφηναν συχνά να κλαις και αρκετά συχνά κανείς δεν ανταποκρινόταν στο κλάμα και τις κραυγές σου, στο τέλος ίσως να απογοητευόσουν και να σταματούσες. Έτσι, υποσυνείδητα ή συνειδητά (δεν έχει και μεγάλη σημασία εδώ που τα λέμε) απέκτησες την άποψη  ότι τελικά κανείς δεν είναι διατεθειμένος να σου δώσει σημασία και ως εκ τούτου, δεν υπάρχει λόγος να προσπαθήσεις άλλο. Πιθανότατα, σήμερα να είσαι ο τύπος εκείνος που δεν αφήνει εύκολα τους άλλους να τον πλησιάσουν, ο οποίος έχει συχνά συναισθηματικές διακυμάνσεις, φοβάται το συναισθηματικό δέσιμο με τους άλλους και την οικειότητα και δεν είναι λίγες οι φορές που εκφράζεις κι εσύ έντονα τη ζήλια σου.

3. Απορριπτικός

Τέτοιοι άνθρωποι έχουν παιδικές αναμνήσεις από ένα περιβάλλον στο οποίο οι γονείς μάλλον ικανοποιούσαν περισσότερο τις δικές τους ανάγκες, παρά αυτές του μικρού τους παιδιού και μάλιστα πολλές φορές αυτό γινόταν με έναν τρόπο απαιτητικό. Κακομεταχείριση, έλλειψη παροχής τροφής (υλικής αλλά και πνευματικής), ακόμη και περιπτώσεις σωματικής βλάβης, είναι οι κυρίαρχες εικόνες που επικρατούσαν σε αυτό το σπίτι. Και φαντάσου τώρα εσύ, τι επίδραση θα είχε όλο αυτό στην ψυχοσύνθεση ενός παιδιού, αλλά και στον τρόπο με το οποίο θα μάθει να συνδέεται με τους άλλους ανθρώπους στην ενήλικη ζωή του. Δυστυχώς, η ικανότητα και το χάρισμα της ενσυναίσθησης δύσκολα ευδοκιμεί σε ένα τέτοιο άνθρωπο, ενώ οι άλλοι γύρω του και το περιβάλλον μοιάζουν στα μάτια του ως η πηγή του πόνου και των προβλημάτων του.

4. Ασφαλής

Είναι το νήπιο του  οποίου συνήθως οι ανάγκες για φαγητό και συντροφικότητα ικανοποιούνταν με απόλυτη συνέπεια, δε χρειάστηκε να κουραστεί πολύ για να τραβήξει την προσοχή των γονιών του, ένιωθε την παρουσία τους, δεν ήταν μόνο και άρα δεν ένιωθε και μόνο. Αυτό το νήπιο, πιθανότατα μεγάλωσε έχοντας την αίσθηση ότι οι άνθρωποι είναι γενικά καλοί. Με πιο απλά λόγια, αυτούς τους ανθρώπους θα τους δεις να εμπιστεύονται τους γύρω τους και να τα πηγαίνουν -σε γενικές γραμμές- καλά με τους άλλους, έχουν μια αισιόδοξη στάση για τη ζωή, δημιουργούν φίλους και εμπιστεύονται τους ανθρώπους και έχουν μια φυσική άνεση στο να δημιουργούν σχέσεις είτε φιλικές είτε ερωτικές. Και φυσικά μακάρι όλοι να τοποθετούμαστε εδώ.

Και τώρα που αναλύσαμε τους τέσσερις τύπου δεσμού (ή προσκόλλησης) σύμφωνα με τον ψυχολόγο J. Bowlby, δεν έχουμε παρά να πιστέψουμε όλοι μας  ότι ασκούμε με τον τρόπο μας θετική επιρροή σε άλλους ανθρώπους, να περιμένουμε ότι κάποιοι εκεί έξω μπορούν να μας καταλάβουν και είναι εδώ για εμάς κι ότι η οικειότητα φέρνει ομορφιά και αυθεντικότητα στις στενές μας σχέσεις. Ας σκεφτούμε επομένως θετικά τόσο για εμάς όσο και για τους άλλους και σίγουρα δε θα χάσουμε!