Ψυχοθεραπεία μέσω της τέχνης: Θα τη δοκίμαζες;

«Η εκφραζόμενη σκέψη είναι ψέμα», είχε πει κάποτε ο Ρώσος ποιητής Φιόντορ Ιβάνοβιτς Τιούτσεφ. Από την άλλη, ο Σίγκμουντ Φρόιντ πίστευε πως με το να γίνουμε περισσότερο καλλιτέχνες γινόμαστε λιγότερο νευρωσικοί(!). Αν λοιπόν τώρα κάποιος συνδυάσει αυτά τα δύο, το αποτέλεσμα που παίρνει είναι ότι η Καλλιτεχνική θεραπεία ή αλλιώς η Θεραπεία μέσω τέχνης έχει να μας δώσει πολλά.

Η καλλιτεχνική θεραπεία -που λες- περιλαμβάνει τη χρήση δημιουργικών τεχνικών, όπως είναι το σχέδιο, η ζωγραφική, ο χορός, το θέατρο, η γραφή, το κολάζ, ο χρωματισμός ή ακόμα και η γλυπτική και η μοντελοποίηση. Είναι ένας τρόπος να παρακινηθούν οι άνθρωποι να εκφραστούν καλλιτεχνικά, διεισδύοντας έτσι στα ενδότερα της ψυχής τους και του αυθεντικού τους εαυτού.

Αυτή η κάπως διαφορετική από τη συνηθισμένη μορφή θεραπείας, βοηθά τόσο τα παιδιά, τους εφήβους, τους ενήλικες, όσο και τους ανθρώπους μεγαλύτερης ηλικίας, να εξερευνήσουν τα συναισθήματά τους, να βελτιώσουν την αυτοεκτίμησή τους, να ελέγξουν καλύτερα τους εθισμούς τους, να μειώσουν το άγχος, αλλά και να αντιμετωπίσουν μια σωματική ασθένεια. Nα σου πω εδώ ότι η βασική διαφορά μεταξύ αυτού του είδους θεραπείας και των υπολοίπων, είναι η απουσία λεκτικής ερμηνείας και το πολύ καινοτόμο με αυτή τη θεραπεία είναι ότι επιτρέπει στον ασθενή να μην εκδηλώνει τα συμπτώματά του μέσα στο σώμα του, αλλά να τα εξωτερικεύει και να τα μετουσιώνει σε κάτι δημιουργικό στο περιβάλλον του, δηλαδή στην τέχνη που έχει επιλέξει.

Ένα παράδειγμα αυτής της θεραπείας είναι και η μουσικοθεραπεία. Άλλωστε, πολλές έρευνες έχουν δείξει ότι η μουσική έχει άμεση επίδραση στη φυσιολογία του ανθρώπου, βοηθώντας την κυκλοφορία του αίματος, το μυϊκό σύστημα, αλλά και τη ρύθμιση της αρτηριακής πίεσης. ‘Ετσι, η μουσικοθεραπεία, με τη σειρά της, φαίνεται να είναι ευεργετική σε διάφορες αγχώδεις διαταραχές, σε μαθησιακές δυσκολίες, σε κάποια απώλεια ή σε ένα τραυματικό γεγονός της ζωής μας.

Και βέβαια, όσο καινούρια κι αν ακούγεται αυτή η θεραπεία, η αλήθεια είναι ότι στο δυτικό κόσμο εφαρμόζεται εδώ και 60 χρόνια περίπου, ενώ στην Ελλάδα οι εφαρμογές της μετρούν περίπου 35 χρόνια. Ωστόσο, αν ψάξει κανείς, θα εντυπωσιαστεί από την πρώιμη εφαρμογή της στην Αρχαία Ελλάδα, αφού μέσα από μελέτες, γίνονται αναφορές στον Αριστοτέλη και τον Πυθαγόρα, σε κάποια μοντέλα μουσικοθεραπείας. Η μουσική λοιπόν από τότε κιόλας, θεωρούνταν ότι επανέφερε σε μια αρμονία την ανθρώπινη ψυχή και ότι μαζί με τη γυμναστική και το θέατρο έφερνε ανακούφιση από μία ψυχική ασθένεια.

Και θα αναρωτιέσαι τώρα: Γιατί λοιπόν να μην ξεκινήσουμε να μαθαίνουμε μια τέχνη, μαθαίνοντας και εντρυφώντας στα διάφορα κινήματά της από τον ιμπρεσιονισμό και τον κυβισμό μέχρι και τον φουτουρισμό και τη  μοντέρνα τέχνη και απολαμβάνοντας παράλληλα τα οφέλη της; H απάντηση εδώ είναι ξεκάθαρη: Μια συνεδρία που βασίζεται στη θεραπεία μέσω μιας μορφής τέχνης, έχει τεράστια διαφορά από ένα απλό μάθημα τέχνης. Κι αυτό γιατί, η καλλιτεχνική θεραπεία σχετίζεται με το να οδηγήσει τα άτομα να επικεντρωθούν στην εσωτερική τους εμπειρία και να αντιμετωπίζουν το οποιοδήποτε ζήτημα τους παρουσιάζεται λειτουργικά και δημιουργικά, ενώ ένα τυπικό μάθημα τέχνης (αποκομμένο από το θεραπευτικό πλαίσιο), επικεντρώνεται στη μετάδοση γνώσεων θεωρητικών και πρακτικών και συχνά σε ένα όμορφο αποτέλεσμα. Άλλωστε, στη μουσικοθεραπεία δε μας νοιάζει τόσο το αποτέλεσμα όσο η διαδικασία και το βίωμα αυτό καθ’ αυτό.

Έτσι, θα δούμε υπερκινητικά παιδιά, μέσα από ένα κολάζ να ελέγχουν σταδιακά την ενέργειά τους και να δείχνουν υπομονή και στοχοπροσήλωση. Έφηβους ή ενήλικες, οι οποίοι απολαμβάνουν να γράφουν στο χαρτί ή στον υπολογιστή τους, να δημιουργούν, γράφοντας ωραίες ιστορίες ή όμορφα ποιήματα. Ντροπαλοί ή εσωστρεφείς άνθρωποι, μέσα από το χορό (χοροθεραπεία), να αποκτούν καλύτερη αίσθηση του σώματός τους και καλύτερη εξωτερίκευση των συναισθημάτων τους. Τέλος, άτομα που βίωσαν μια σημαντική απώλεια, με την κατάλληλη τεχνική -σωστά επιλεγμένη από το θεραπευτή- και μετά από κάποιο εύλογο χρονικό διάστημα, ίσως να βοηθηθούν τόσο στην ανακούφιση από αυτή την κατάσταση, όσο και στην αυξημένη ενέργεια και διάθεση για ζωή.

Πρόκειται λοιπόν για μια ενδιαφέρουσα προσέγγιση στο χώρο της ψυχοθεραπείας, η οποία με την καθοδήγηση ενός πιστοποιημένου θεραπευτή τέχνης, οι άνθρωποι σιγά σιγά είναι σε θέση να «αποκωδικοποιήσουν» τα μη λεκτικά μηνύματα (σύμβολα) που αποτυπώνουν στην τέχνη τους και τα οποία αφορούν τον αληθινό τους εαυτό και τις πραγματικές τους ανησυχίες. Με αυτόν τον τρόπο, οδηγούνται σε καλύτερη κατανόηση των συναισθημάτων και της συμπεριφοράς τους, μέχρι και την επίλυση βαθύτερων ζητημάτων, σε κάποιες περιπτώσεις. Όσοι επομένως αναζητούν μια βαθύτερη κατανόηση του εαυτού τους και της προσωπικότητάς τους, μέσα από τη βιωματική και ενεργητική μαγεία του κόσμου της τέχνης, όσοι πιστεύουν ότι ταιριάζει στην ιδιοσυγκρασία τους και έχουν και τη σύμφωνη γνώμη του θεραπευτή τους, δεν έχουν παρά να ξεκινήσουν αυτό το ταξίδι!