Ραγισμένες καρδιές∙ το σύνδρομο “takotsubo”

«Η ψυχή γεννιέται γερασμένη και με τα χρόνια γίνεται όλο και πιο νέα. Αυτή είναι η κωμωδία της ζωής. Το σώμα γεννιέται νέο και γερνάει. Αυτή είναι η τραγωδία της.» -Οscar Wild

«Το σώμα είναι το οχυρό όπου έχει στρατοπεδεύσει η ύπαρξή μας.» -Joseph Joubert.

«Δεν έχεις προσέξει ποια είναι η πνευματική κατάσταση όσων σε όλη τους τη ζωή ασχολούνται με τη γυμναστική, ενώ με τη μουσική και την ποίηση δεν έρχονται καθόλου σε επαφή; Ή, πάλι, ποια είναι η πνευματική κατάσταση εκείνων με τους οποίους συμβαίνει το αντίθετο;» -Πλάτων/Πολιτεία.

Αυτές είναι λίγες μόνο φράσεις που ίσως θα μπορούσαν να μας κάνουν να αναλογιστούμε και να συνειδητοποιήσουμε τη σύνδεση και την άμεση σχέση που έχει η ψυχή με το σώμα μας…

Και πράγματι, τα κύτταρα του ανθρώπινου οργανισμού έχει αποδειχθεί ότι επικοινωνούν μεταξύ τους, μέσω χημικών ουσιών, συμπεριλαμβανομένου κι ενός μεγάλου αριθμού ορμονών. Έτσι, η έλλειψη ή περίσσεια ορισμένων ορμονών, οδηγεί σε αξιοσημείωτες αλλαγές στα επίπεδα των γνώσεων και των συναισθημάτων ενός ατόμου. Πιο συγκεκριμένα, ακόμη και πολύ μικρές ποσότητες συγκεκριμένων ορμονών είναι ικανές να επηρεάσουν σημαντικά τη διάθεση και τις ενέργειές μας, την επιθυμία μας για φαγητό, τον βαθμό επιθετικότητας ή υποχωρητικότητάς μας, την αναπαραγωγική μας ικανότητα ή ακόμη και τον γονικό μας ρόλο.

Πληθώρα, λοιπόν, ορμονών και νευροδιαβιβαστών ευθύνονται για τη διάθεσή μας, για την υγεία μας, για τις σχέσεις μας και την αλληλεπίδρασή μας με τους άλλους, για την ευτυχία μας ή την απουσία αυτής.

Ξεκινώντας, λοιπόν, με τα ευχάριστα, η σεροτονίνη θεωρείται ένας ισχυρός νευροδιαβιβαστής που παράγεται κυρίως στον εγκέφαλο κι επηρεάζει τον τρόπο που βλέπουμε κι αντιμετωπίζουμε τον κόσμο. Βοηθά στον έλεγχο του θυμού και της παρορμητικής συμπεριφοράς, επηρεάζοντας έτσι σημαντικά τη λήψη αποφάσεων, ενώ έρευνα που δημοσιεύτηκε στο επιστημονικό περιοδικό “Science” δείχνει ότι η πτώση των επιπέδων σεροτονίνης αρκεί για να εντείνει τον θυμό και την επιθυμία για εκδίκηση.

Συνεχίζοντας (δυστυχώς) με τις πιο δυσάρεστες και στρεσογόνες καταστάσεις που περιπλέκουν τη ζωή μας, η αδρεναλίνη, μαζί με τη νορεπινεφρίνη, είναι σε μεγάλο βαθμό υπεύθυνη για τις άμεσες αντιδράσεις που αισθανόμαστε όταν αγχωνόμαστε. Οι μύες τότε είναι τεταμένοι, η αναπνοή γίνεται πιο γρήγορη, παρατηρείται έντονη εφίδρωση κι αυξάνεται ο καρδιακός μας ρυθμός.

Βέβαια, για να λέμε και του στραβού το δίκιο, η αδρεναλίνη φαίνεται να δίνει ένα κύμα ενέργειας και να βοηθά στην εστίαση της προσοχής ενώ συμβάλλει στην κινητοποίηση όλων των ενεργειακών πηγών του οργανισμού μας, σε περιπτώσεις έντονης δραστηριότητας. Εκείνη τη στιγμή διεγείρεται το νευρικό σύστημα, κατά τη λεγόμενη «αντίδραση μάχης ή φυγής», ενώ τα ερεθίσματα  που την προκαλούν είναι ο φόβος, οι συγκινήσεις, οι καταστάσεις έκτακτης ανάγκης, το ψύχος, η πτώση της πίεσης κι η υπογλυκαιμία, προετοιμάζοντας έτσι τον οργανισμό μας είτε για να αντιμετωπίσει άμεσα τον στρεσογόνο παράγοντα (αντίδραση μάχης) είτε για να τον αποφύγει άμεσα (αντίδραση φυγής).

Εν συνεχεία, η νορεπινεφρίνη, όπως κι η αδρεναλίνη, προκαλεί διέγερση και βοηθά στη μετατόπιση της ροής του αίματος από περιοχές οι οποίες μπορεί να μην είναι τόσο ζωτικής σημασίας, όπως το δέρμα, σε εκείνες που είναι πιο βασικές (σε μια επείγουσα κατάσταση), όπως οι μύες, έτσι ώστε να μπορεί ο οργανισμός να αντιδράσει και να εγκαταλείψει την αγχωτική σκηνή.

Και βέβαια δε θα μπορούσαμε να παραλείψουμε την κορτιζόλη, την κατεξοχήν ορμόνη του στρες. Όταν το στρες ανεβαίνει πάνω απ’ τον μέσο όρο, για μεγάλα χρονικά διαστήματα, τα επίπεδα της κορτιζόλης στον οργανισμό είναι υψηλά και προκαλούν ανεπιθύμητες ενέργειες, φθείροντάς τον. Η υπερβολική, λοιπόν, έκκριση κορτιζόλης μπορεί να καταστείλει το ανοσοποιητικό σύστημα, να προκαλέσει ακμή, να ενισχύσει την προδιάθεση για παχυσαρκία, ακόμη και να μειώσει τα επίπεδα της λίμπιντο στον οργανισμό μας.

Ακόμη, άλλη μία ισχυρότατη ένδειξη ότι συναισθήματα, οργανισμός κι εγκέφαλος πάνε παρέα, αποτελεί κι ένα σύνδρομο, το λεγόμενο «Σύνδρομο takotsubo» ή αλλιώς «Σύνδρομο ραγισμένης καρδιάς», όπως συνηθίζεται να λέγεται. Πρόκειται για μία καρδιοπάθεια, η οποία μπορεί να προκληθεί από έντονη συναισθηματική καταπόνηση, όπως αυτή που συνοδεύει τον θάνατο ενός αγαπημένου προσώπου.

Τα συμπτώματα του συνδρόμου είναι κυρίως πόνος στο στήθος, δύσπνοια και λιποθυμία και πλήττει συχνότερα τις γυναίκες ηλικίας 50-70 ετών, σε σύγκριση με τους άντρες. Οι μέχρι τώρα γνωστές επιπλοκές του συνδρόμου περιλαμβάνουν την προσωρινή καρδιακή ανεπάρκεια. Μάλιστα, ενώ παλιά θεωρούνταν ότι η καρδιά αναρρώνει πλήρως μετά το στρεσογόνο συμβάν, τα σημερινά στοιχεία υποδεικνύουν ότι οι βλάβες είναι δυστυχώς σε πολλές περιπτώσεις μακροχρόνιες.

Τα συμπτώματα του συνδρόμου takotsubo φαίνεται ότι αυξάνονται σε περιόδους παρουσίας στρεσογόνων ερεθισμάτων μεγάλης κλίμακας, όπως σε κάποιο σεισμό, σε οξείες νόσους ή σε έντονο συναισθηματικό ή φυσικό στρες, όπως και σε περιπτώσεις ενός απρόσμενου θανάτου από οικείο πρόσωπο, ενδοοικογενειακής βίας, απόλυσης, συγκρούσεων, έντονων διαπληκτισμών, δυσμενών ιατρικών διαγνώσεων, οικονομικών προβλημάτων, ακόμη και στη θέα ενός εξωφρενικού λογαριασμού της εφορίας.

Μάλιστα, μεγάλο ενδιαφέρον έχει η διαπίστωση Γερμανών ερευνητών, οι οποίοι ανακάλυψαν πως το σύνδρομο της ραγισμένης καρδιάς δεν εκδηλώνεται απαραιτήτως εξαιτίας του στρες που προκαλεί το πένθος ή ο φόβος, αλλά μπορεί να συμβεί ακόμη κι όταν κάποιος κερδίσει ξαφνικά πάρα πολλά χρήματα! Πράγματι, η καρδιά πολλών από εμάς μπορεί να σπάσει σε χίλια κομμάτια (κυριολεκτικά και μεταφορικά) μέσα σε λίγα λεπτά κι αυτό προκαλείται είτε από δυσάρεστες ειδήσεις είτε ακόμη κι από εξαιρετικά καλές, σε κάποιες περιπτώσεις.

Το συμπέρασμα, επομένως, από όλα αυτά, περί ορμονών καθώς και σχετικά με το σύνδρομο της «παγίδας του χταποδιού» (λένε ότι έτσι το βάφτισαν οι Ιάπωνες, επειδή κάνει την καρδιά να παραμορφώνεται και να μοιάζει με το δοχείο που χρησιμοποιούν παραδοσιακά για το ψάρεμα του χταποδιού) χωράει μάλλον σε μία πολύ απλή αλλά σπουδαία φράση του Βολταίρου: «Αποφάσισα να είμαι ευτυχισμένος, επειδή κάνει καλό στην υγεία.» Ας πάρουμε, λοιπόν, όλοι μας μια τέτοια απόφαση…