Σύνδρομο Hikikomori: μακριά από όλους κι όλα

«Hikikomori», μια λέξη η οποία ίσως αντηχεί λίγο παράξενα στο αυτί μας, την ίδια στιγμή που για τους Ιάπωνες σημαίνει «κλείσιμο». Είναι μια λέξη η οποία χρησιμοποιείται για εφήβους ή ενήλικες, οι οποίοι αποσύρονται από την κοινωνία, κλείνονται κυριολεκτικά στο σπίτι τους και αναζητούν με κάθε τρόπο ακραίες συνθήκες απομόνωσης.

Για να το πάρουμε από την αρχή, αυτό το πρόβλημα μάλλον φαίνεται να αποτελεί εθνικό πρόβλημα στην Ιαπωνία, επηρεάζοντας 800.000 άτομα, σύμφωνα με στοιχεία του 2019. Ειδικότερα, σύμφωνα με την απογραφή της ιαπωνικής κυβέρνησης, 540.000 άτομα ηλικίας μεταξύ 15 και 39 ετών ήρθαν αντιμέτωποι με αυτό το πρόβλημα το 2016, ενώ οι ειδικοί ισχυρίζονται ότι παρατηρήθηκε αρχικά στην Ιαπωνία από τη δεκαετία του 1970.

Η διαταραχή αυτή επηρεάζει κυρίως τους εφήβους ή τους νεαρούς ενήλικες που ζουν αποκομμένοι από τον κόσμο, απομονωμένοι στα σπίτια των γονιών τους και κλειδωμένοι στα υπνοδωμάτια τους για ημέρες, μήνες ή ακόμη και χρόνια(!) Έτσι, θα τους δεις να αρνούνται να επικοινωνήσουν ακόμα και με την οικογένειά τους,  χρησιμοποιούν κυρίως το διαδίκτυο, ενώ  βγαίνουν από το δωμάτιό τους μόνο για την ικανοποίηση των πιο επιτακτικών σωματικών τους αναγκών. Δυστυχώς, πολλά άτομα με το σύνδρομο αυτό περνούν περισσότερες από δώδεκα ώρες  την ημέρα μπροστά από την οθόνη του υπολογιστή τους, με αποτέλεσμα πολλοί από αυτούς, να βρίσκονται σε κίνδυνο εθισμού στο διαδίκτυο.

Συνεχίζουμε με τα συμπτώματα που παρουσιάζουν τα άτομα που αντιμετωπίζουν αυτό το Σύνδρομο, τα οποία συνοψίζονται στα εξής: Αυτά τα άτομα περνούν τον περισσότερο χρόνο τους στο σπίτι, δεν εκδηλώνουν κάποιο ενδιαφέρον για το σχολείο, τις σπουδές τους ή την εργασία τους και βέβαια όλη αυτή η εμμονή στην κοινωνική απόσυρση διαρκεί για διάστημα μεγαλύτερο των έξι μηνών. Επίσης, σύμφωνα με μια ιαπωνική ομάδα εμπειρογνωμόνων, αυτά τα άτομα δεν πάσχουν από κάποια άλλη ψυχιατρική διαταραχή, όπως είναι η σχιζοφρένεια, η νοητική καθυστέρηση ή η διπολική διαταραχή.

Είναι παράξενο, αλλά να σου πω ότι το Σύνδρομο αυτό θεωρείται αρκετά αμφιλεγόμενο. Η απορία όλων είναι εάν πρόκειται για μια τάση των ανθρώπων, η οποία σηματοδοτεί μία πολιτισμικής φύσεως αντίδραση απέναντι στην κοινωνική αλλαγή, η οποία λαμβάνει χώρα στην Ιαπωνία ή εάν αποτελεί μία αναδυομένη ψυχιατρική διαταραχή που μπορεί να εμφανίζεται και σε άλλα μέρη. Γιατί, μπορεί βέβαια αυτό να περιγράφηκε αρχικά στην Ιαπωνία, αλλά στη συνέχεια αναφέρθηκαν περιπτώσεις στο Ομάν, στην Ισπανία, στην Ιταλία, στη Νότια Κορέα, στο Χονγκ Κονγκ, στη Γαλλία, αλλά και στις Η.Π.Α.

Και τώρα ήρθε η ώρα να ανατρέξουμε λίγο πίσω στα παλιά, για να καταλάβουμε πώς τελικά παρουσιάστηκε αυτό το Σύνδρομο. Η Ιαπωνία, λοιπόν, η οποία δημιούργησε μια χώρα από το μηδέν μετά τον δεύτερο παγκόσμιο πόλεμο, κατάφερε να φτιάξει μία από τις ισχυρότερες οικονομίες στον κόσμο μέσα σε πολύ σύντομο χρονικό διάστημα, περίπου κατά την περίοδο μεταξύ 1950 – 1970. Είναι αλήθεια, ότι οι Ιάπωνες εργάστηκαν πυρετωδώς για να το επιτύχουν όλο αυτό. Δυστυχώς όμως, το 1980, η Ιαπωνία εισήλθε σε οικονομική ύφεση κι έτσι οι γενιές που μεγάλωσαν κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου, κατάλαβαν ότι οι γονείς τους δε θα ήταν σε θέση να ξαναπετύχουν όλη αυτή την ανάπτυξη. Ωστόσο, οι μεγαλύτεροι σε ηλικία, δε σταμάτησαν ποτέ να εξακολουθούν να πιστεύουν στη δημιουργία μιας καλύτερης οικονομίας. Όλα αυτά, που λες, έκαναν την επόμενη γενιά να παραμείνει στη σκιά αυτής της επιτυχίας. Πράγματι, οι περισσότεροι νέοι Ιάπωνες, δέχονται σήμερα, αυτήν την πίεση σε διάφορα επίπεδα και συνεχίζουν τη ζωή τους αγωνιζόμενοι, με αποτέλεσμα να υπάρχουν πάρα πολλοί νέοι οι οποίοι έχουν συνθλιβεί υπό αυτήν την πίεση και έχουν αποτύχει. Έτσι, τη στιγμή που αυτοί οι νέοι αισθάνονται αποτυχημένοι ή ανίκανοι να ανελιχθούν, απομακρύνονται ολοένα και περισσότερο από την κοινωνία και κατά μία έννοια αυτοτιμωρούνται μέσω της κοινωνικής απόσυρσης.

Άλλες αιτίες πέρα των κοινωνικών δεδομένων, φαίνονται να είναι οι τραυματικές εμπειρίες όλων αυτών των ενήλικων κατά την παιδική τους ηλικία. Πρόκειται για παιδιά τα οποία πιθανότατα αντιμετώπισαν τον κοινωνικό αποκλεισμό στα πρώτα χρόνια της ζωής τους, έπεσαν θύματα σχολικού εκφοβισμού ή βίωσαν άλλες μορφές απόρριψης από τους συνομηλίκους τους. Ακόμη, στα πλαίσια της οικογένειας, η ύπαρξη μιας δυσλειτουργικής οικογενειακής δυναμικής, η γονική απόρριψη ή ακόμη και η υπερπροστασία από την πλευρά των γονέων ή η ψυχοπαθολογία κάποιων από αυτούς, ίσως να ενισχύουν την εμφάνιση συμπτωμάτων για αυτό το σύνδρομο. Άλλωστε, μία εσωστρεφής προσωπικότητα, συστολές ιδιοσυγκρασιακού χαρακτήρα, αλλά και ένας ίσως αμφιλεγόμενος τρόπος προσκόλλησης με τους γονείς, μπορεί επίσης να προδιαθέσει την ανάπτυξη του Ηikikomori. Eξ’ άλλου, οι ραγδαίες κοινωνικοπολιτισμικές αλλαγές τα τελευταία χρόνια, με τη διάσπαση της κοινωνικής συνοχής, την αστικοποίηση και την τεχνολογική πρόοδο, μπορούν εύκολα να οδηγήσουν κάποια άτομα στην αποστασιοποίηση από την κοινωνία, ως μία μορφή ψυχικής αντίδρασης απέναντι στα επώδυνα συναισθήματά τους.

Τέλος, η εφεύρεση του διαδικτύου και οι μεταγενέστερες αλλαγές που αυτό επέφερε στον τρόπο με τον οποίο οι άνθρωποι επικοινωνούν, σίγουρα για κάποιους έχει  αποτελέσει ένα ανασταλτικό παράγοντα, στο να βγουν έξω, να επικοινωνήσουν, να κουβεντιάσουν, να αλληλεπιδράσουν με τους γύρω τους. Ας αναλάβουμε, λοιπόν, όλοι μας -εντός ή εκτός Ιαπωνίας- έναν πιο ενεργό ρόλο εκεί έξω, ας πλησιάσουμε με πάθος τη δουλειά μας, τις σπουδές μας, τους ανθρώπους. Άλλωστε, όπως έλεγε και ο Oscar Wilde: «Aν δίνουμε αξία στη ζωή μας και τη διαπλάσουμε ανάλογα με τις επιθυμίες μας, τότε θα τη μετατρέψουμε σε ένα αληθινό έργο τέχνης».