Τα είδη τικ που υπάρχουν και τι μπορούμε να κάνουμε γι' αυτά

Σίγουρα θα έχεις κι εσύ στο μυαλό σου κάποιον δικό σου, γνωστό ή ακόμα και φιλαράκι απ’ τα παλιά, που εμφανίζει κάποιο «τικ». Ένα έντονο άνοιγμα κι απευθείας κλείσιμο των ματιών, ένας χαρακτηριστικός βήχας, η επίμονη επανάληψη συγκεκριμένων λέξεων ή φράσεων, μπορεί να σου φέρνει εικόνες κι αναμνήσεις ακόμα και από την παιδική ηλικία. Έχει βρεθεί ότι τα τικ είναι αρκετά συχνά σε νεαρή ηλικία και πιο σπάνια στην ενήλική ζωή. Υποστηρίζεται ότι τα παιδιά είναι πιθανόν να εμφανίσουν κάποιο τικ σε ηλικία 3-7 ετών, ενώ περίπου ένα στα δέκα αγόρια και μικρότερο ποσοστό κοριτσιών (7%) θα εμφανίσουν τουλάχιστον ένα τικ που θα διαρκέσει παροδικά (πιθανόν λιγότερο από ένα έτος).

Ας πάρουμε όμως απ’ την αρχή το θέμα των τικ για να δούμε πώς θα το όριζε ένας νευρολόγος. Πρόκειται για ακούσιες κινήσεις ή φωνήσεις με μεγάλη ποικιλομορφία στην εμφάνισή τους που αποτελούν αιφνίδια, ταχεία, επαναλαμβανόμενη, άρρυθμη, στερεότυπη κίνηση ή φώνηση.

Τα τικ μπορεί να είναι κινητικά ή φωνητικά, ενώ μια άλλη κατηγοριοποίηση είναι τα απλά και τα σύνθετα. Για παράδειγμα, απλά κινητικά τικ μπορεί να είναι το άνοιγμα και κλείσιμο των ματιών ή ένα τίναγμα στον λαιμό ή στα άκρα. Τα σύνθετα κινητικά τικ αφορούν πολλές ομάδες μυών, ενώ έχουν ως αποτέλεσμα σκόπιμες κινήσεις ή συμπεριφορές, όπως άγγιγμα του σώματός μας ή των άλλων ή μικρά πηδηματάκια. Από την άλλη, τα απλά φωνητικά τικ είναι απλές φωνήσεις ή ήχοι, όπως βήχας, μουγκρητό, καθάρισμα λαιμού ή θηλαστικοί ήχοι, ενώ τα σύνθετα φωνητικά είναι η ακούσια παραγωγή λέξεων ή σύνθετων προτάσεων. Τέλος, έχουμε τα νοητικά τικ που συνήθως εκτιμώνται από ειδικό και πιο δύσκολα από τους γονείς, καθώς αποτελούν επαναλαμβανόμενες σκέψεις εξαιτίας εσωτερικών παρορμήσεων.

Αξίζει να σημειωθεί ότι η αιτία εμφάνισης ενός «τικ» δεν είναι ξεκάθαρη, αν και φαίνεται να υπάρχει γενετική βάση, καθώς είναι συχνότερο φαινόμενο σε παιδιά που είχαν και οι γονείς τους κάτι παρόμοιο. Επίσης, οι ειδικοί επισημαίνουν ότι τις περισσότερες φορές τα τικ δεν είναι σοβαρά, μετά από σύντομα χρονικό διάστημα σταματούν, αλλά όσο διαρκούν προκαλούν προβληματισμό στους γονείς και ίσως επηρεάζουν την καθημερινότητα του παιδιού. Η έναρξή τους μπορεί να οφείλεται σε πραγματική ενόχληση που έχει κάποιος (λαιμός, μύτη), να είναι εντελώς τυχαία ή να υπάρχει μια αφορμή, όπως μια στρεσογόνος κατάσταση, άγχος, κούραση, ενθουσιασμός ή υπερβολική χαρά. Κάποιες φορές τα τικ μπορεί να προκύψουν από μίμηση των ενηλίκων, ωστόσο στις περισσότερες περιπτώσεις δεν υπάρχει εμφανής αιτία.

Οι νευρολόγοι διαβεβαιώνουν ότι δε χρειάζεται να ανησυχούμε εάν έχουμε κάποιο «τικ». Πρόκειται για κατάσταση που γενικά δεν επηρεάζει την καθημερινότητα και συνηθώς κάποια στιγμή παύει να υπάρχει. Υπομονή μπόλικη χρειαζόμαστε και να αφήσουμε τον χρόνο να κυλήσει, ενώ πολύ σημαντικό είναι να έχουμε κατά νου να ελέγχουμε περισσότερο τις καταστάσεις που πυροδοτούν έντονο ενθουσιασμό, στρες ή υπερβολική κόπωση.

Επίσης, σχετικά με το παιδί, οι ειδικοί συμβουλεύουν να κάνουμε ό,τι περνάει από το χέρι μας για να νιώθει ήρεμο (τουλάχιστον όταν είμαστε σπίτι που το περιβάλλον είναι ελεγχόμενο) και να προσπαθούμε να κοιμάται καλά και επαρκώς. Ακόμη, σημαντικό είναι ότι πολλά παιδιά με τικ πιθανόν να εμφανίσουν παράλληλα άλλη νευρολογική διαταραχή. Πράγματι, έχει βρεθεί ότι περίπου τα μισά εμφανίζουν χαρακτηριστικά στα πλαίσια της Διαταραχής Ελλειμματικής Προσοχής-Υπερκινητικότητας (ΔΕΠ-Υ). Επίσης, συχνά τα τικ αποτελούν ένδειξη για σύνδρομο Τοurette (σπάνια διαταραχή που περιλαμβάνει πολλαπλά κινητικά και τουλάχιστον ένα φωνητικό τικ που διαρκούν πάνω από έναν χρόνο).

Κλείνοντας, να πούμε ότι εάν τα τικ δεν ενοχλούν το παιδί, δεν προκαλούν συναισθηματική αναστάτωση ή προβλήματα στην κοινωνική ενσωμάτωση είναι προτιμότερο να περιμένουμε την εξέλιξή τους, καθότι υπάρχει μεγάλη πιθανότητα να υποχωρήσουν. Ωστόσο, σε περίπτωση που δεν παρουσιαστεί βελτίωση της υπάρχουσας κατάστασης, οι ψυχολόγοι προβαίνουν σε συμπεριφορική θεραπεία που ονομάζεται CBIT (Comprehensive Behavior Intervention for Tics), ώστε να μάθουν σταδιακά τα άτομα να αντιλαμβάνονται τα τικ και να τροποποιούν τις αντιδράσεις τους, όταν έχουν την τάση ή την ανάγκη να τα εκδηλώσουν.

Ποιες είναι οι σκέψεις του ατόμου γύρω από τα τικ; Ποιος βρίσκεται γύρω τους την ώρα που ασυναίσθητα εκδηλώνονται; Yπάρχει έντονο στρες εκείνη τη στιγμή; Αυτές είναι μόνο μερικές από τις ερωτήσεις που περιμένουμε να απαντήσουν οι ψυχολόγοι, ώστε να ρίξουν ακόμη περισσότερο φως στον κόσμο των τικ.