Τι προηγείται χρονικά το συναίσθημα ή η σκέψη;

Τα συναισθήματά μας αντικατοπτρίζουν τον εσωτερικό μας κόσμο, μιλούν για τη διάθεσή μας και για τις σκέψεις που κάνουμε. Μας βοηθούν να συνδεθούμε με τον εσωτερικό μας εαυτό, να φτάσουν στην αντίληψή μας αυτά που δεν μπορούμε να δούμε με τα μάτια μας ή να αισθανθούμε μέσω του σώματός μας. Κάθε συναίσθημα έχει το δικό του χρώμα κι όλα μαζί φτιάχνουν ένα πολύχρωμο «ουράνιο τόξο» -θα μπορούσε να σκεφτεί ένας ζωγράφος.

Τα συναισθήματα είναι αδιαμφισβήτητα μέρος του εαυτού μας κι επομένως υπάρχουν όπου υπάρχουν κι οι άνθρωποι. Αποτελούν σύνθετες, υποκειμενικές, συνειδητές εμπειρίες κι έχουν να κάνουν με έναν πολυδιάστατο συνδυασμό νοητικών καταστάσεων, ψυχοσωματικών εκφράσεων και βιολογικών αντιδράσεων του σώματός μας -θα μπορούσε να διατυπώσει ένας ψυχολόγος.

Αλλά ας το πάρουμε από την αρχή. Ο γνωστός σε όλους μας Άγγλος βιολόγος, Κάρολος Δαρβίνος (1872), διατύπωσε στο πολύ ενδιαφέρον βιβλίο του «Η έκφραση των συναισθημάτων στον άνθρωπο και στα ζώα» ότι τα ανθρώπινα συναισθήματα ανταποκρίνονται σε μια εξελικτική λογική κι είναι αποτέλεσμα φυσικής επιλογής, συντελώντας έτσι στην επιβίωση και την αναπαραγωγική επιτυχία του ανθρώπινου είδους. Πρόκειται για μια επαναστατική θεωρία, η οποία απέρριψε την ιδέα ότι το συναίσθημα είναι εμπόδιο σε οποιαδήποτε λογική σκέψη ή ορθολογική απόφαση. Με πιο απλά λόγια, υποστήριξε ότι όταν αισθανόμαστε φόβο, αυτός μας επιτρέπει να αποφύγουμε έναν κίνδυνο, αλλά και να προετοιμαστούμε για επίθεση, ενώ όταν βιώνουμε το αίσθημα της αγάπης, τείνουμε να ενισχύουμε τους συναισθηματικούς μας δεσμούς με άλλα άτομα κι έτσι να αυξάνουμε τις πιθανότητες να επιβιώσουμε.

Oι νευροψυχολόγοι έχουν πλέον βρει ότι ο ανθρώπινος εγκέφαλος είναι σχεδιασμένος με τέτοιο τρόπο, ώστε να μπορεί να ανιχνεύσει σε κάθε πτυχή της καθημερινότητάς την απειλή ή την επιβράβευση. Όταν εντοπίσει κάποια από τις δύο, η περιοχή του εγκεφάλου που ενεργοποιείται μας θέτει σε εγρήγορση μέσω της απελευθέρωσης χημικών μηνυμάτων. Έτσι, τα συναισθήματα δεν είναι τίποτα παραπάνω από το αποτέλεσμα των χημικών μηνυμάτων, τα οποία ταξιδεύουν από τον εγκέφαλο σε όλο μας το σώμα.

Ειδικότερα, όταν ο εγκέφαλός μας αναγνωρίσει κάποια απειλή, απελευθερώνονται οι ορμόνες του στρες (αδρεναλίνη και κορτιζόλη), οι οποίες ταξιδεύουν στο σώμα μας και προετοιμάζουν την αντίδρασή μας. Έτσι αρχίζουμε να αντιδράμε με υψηλούς παλμούς, εφίδρωση, κοκκίνισμα ή συγκεκριμένο τόνο φωνής.

Από την άλλη, όταν βιώνουμε κάποια εμπειρία επιβράβευσης, όπως όταν κάποιος κάνει κάτι καλό για εμάς, ο εγκέφαλός μας απελευθερώνει τις ορμόνες της ενεργοποίησης της χαράς (ντοπαμίνη, ωκυτοκίνη ή σεροτονίνη), κάνοντάς μας να νιώσουμε καλά και κινητοποιώντας μας να θέλουμε να συνεχίσουμε την ίδια συμπεριφορά. Με άλλα λόγια, τα συναισθήματα συχνά μας βοηθούν να παίρνουμε αποφάσεις.

Στο σημείο αυτό. λοιπόν, ήρθε η ώρα να αναρωτηθούμε: Τι προηγείται χρονικά, το συναίσθημα ή η σκέψη; Με πιο απλά λόγια, πρώτα αισθανόμαστε και μετά σκεφτόμαστε ή πρώτα σκεφτόμαστε και μετά αισθανόμαστε; Μήπως σας μπέρδεψα; Ο Zajonc (1984) υποστήριξε ότι τα συναισθήματα δεν προαπαιτούν κάποια γνωστική λειτουργία, δηλαδή κάποια σκέψη, ενώ ο Lazarus (1991), διαφώνησε, μιλώντας μάλιστα για τρία σταδιακά επίπεδα σκέψης και επεξεργασίας.

Η αλήθεια είναι ότι τα συναισθήματα δημιουργούνται με δύο τρόπους: μερικά δημιουργούνται ύστερα από νοητική επεξεργασία και άλλα μέσω των αισθήσεων. Μπορεί για παράδειγμα να σκεφτούμε αεροπλάνα κι αυτόματα να φοβηθούμε, γιατί τα έχουμε συνδέσει με εκείνο το άσχημο ταξίδι με τις αμέτρητες αναταράξεις όταν ταξιδεύαμε για Παρίσι. Μπορεί να μυρίσουμε το πρωί τον αχνιστό καφέ από την κούπα μας και να νιώσουμε τη χαρά να πλημμυρίζει όλο μας το σώμα. Αλλά μπορεί επίσης να φέρουμε στο μυαλό μας την εικόνα του καλύτερού μας φίλου και να αισθανθούμε ευγνωμοσύνη. Στην τελευταία περίπτωση, η σκέψη μας ήταν αυτή που πυροδότησε τα συναισθήματά μας.

Μήπως έχεις παρατηρήσει κι εσύ πως όταν βρεθείς σε μια παρέα που ένας κλαίει ή παραπονιέται για τα προβλήματά του αισθάνεσαι κι εσύ στενοχώρια, λύπη ή θλίψη; Ενώ αν βρεθείς σε μια παρέα με χαρούμενα και ευτυχισμένα πρόσωπα, αυτόματα ανεβαίνει κι η δική σου η ψυχολογία. Πρόκειται για τη λεγόμενη μεταδοτικότητα των συναισθημάτων. Πόσο σημαντικό ρόλο παίζουν τα συναισθήματά μας, στον τρόπο με τον οποίο αντιλαμβανόμαστε και βιώνουμε τον κόσμο, στη λήψη σωστών αποφάσεων και στην πληρότητα στη ζωή τη δική μας και των γύρω μας;

Θέλουμε και τη δική σου άποψη!

Στείλε το άρθρο σου στο info@pillowfights.gr και μπες στη μεγαλύτερη αρθρογραφική ομάδα!

Μάθε περισσότερα ΕΔΩ!