Μαθαίνουμε να ξεπερνάμε και να γκρεμίζουμε τα στερεότυπα

Οι ξένοι είναι επικίνδυνοι, οι μελαμψοί είναι τρομοκράτες, οι βόρειοι είναι εργατικοί και οι νότιοι τεμπέληδες. Οι άντρες είναι άξεστοι και οι κοπέλες ενδιαφέρονται μόνο για την εμφάνισή τους. Οι από εδώ είναι δίκαιοι, οι από ‘κει κλέφτες. Στερεότυπα. Οι κοινωνίες και οι ζωές μας είναι χτισμένες πάνω στα στερεότυπα. Υπεραπλουστευτικές και γενικευμένες αντιλήψεις. Όλοι μέσα στο σακί, χωρίς να κάτσεις να σκεφτείς και να εξετάσεις αν όντως ισχύει αυτό που σου έχουν πει.

Οι ξανθές είναι χαζές και οι γκέι είναι παρτάκηδες. Αυτοί που σπουδάζουν σε θεωρητικές σχολές είναι ηλίθιοι και οι άλλοι, στις θετικές, δεν έχουν φαντασία. Αυτοί που παίρνουν καλούς βαθμούς είναι σπασίκλες που δεν έχουν κοινωνική ζωή κι αυτοί που δεν τα καταφέρνουν στον ακαδημαϊκό τομέα είναι κατώτεροι που θα μείνουν μια μετριότητα στη ζωή τους.

Είναι γεγονός ότι πιστεύουμε κάποια πράγματα για συγκεκριμένες ομάδες ανθρώπων βάσει κάποιων ιδιαίτερων χαρακτηριστικών τους, κατά ένα μέρος και εξ αιτίας του κουτσομπολιού και των διάφορων θεωριών συνωμοσίας κατά το υπόλοιπο μέρος. Έτσι ήταν πάντα, έτσι θα ‘ναι και τώρα. Και διαιωνίζουμε το πρόβλημα και δείχνουμε με το δάχτυλο τους άλλους, αυτούς που δεν είναι σαν κι εμάς. Κι εμάς με τη σειρά μας μας κρεμάνε στο λαιμό μια ταμπέλα οι άλλοι, που δεν είμαστε σαν αυτούς.

Κλεινόμαστε έτσι ο καθένας στο δικό του το κουτί, με τους ομοίους μας και μαθαίνουμε να αγαπάμε να μισούμε αυτούς που είναι στα άλλα κουτιά. Και πιο πολύ απ’όλους μισούμε αυτούς που βγαίνουν δειλά από το κουτί τους και αρχίζουν να περιπλανώνται στον ενδιάμεσο χώρο και να κρυφοκοιτάζουν μέσα σε ξένα κουτιά. Τους βαφτίζουμε περίεργους κι επικίνδυνους για την ασφάλειά μας και κλείνουμε τα αυτιά σε όσα έχουν να μας πουν από τις εκδρομές και τις κλεφτές ματιές τους στα γειτονικά κουτιά, αυτά των άλλων.

Και τι έχουν να πουν; Ότι η ταμπέλα που κρέμεται στο λαιμό του καθενός είναι ένα ψέμα. Είναι κατασκευασμένη, ακριβώς για να τον κλείσει σε ένα κουτί. Ότι γνώρισε κάποιον από το απέναντι κουτί που δεν ήταν κλέφτης, ούτε ήθελε να μας τινάξει όλους στον αέρα. Κι ότι κάποιος άλλος που νομίζαμε ότι είναι ο μεγαλύτερος εχθρός μας, στην πραγματικότητα έχει ακριβώς τις ίδιες συνήθειες με μας.

Τους κοιτάξαμε δύσπιστα από πάνω ως κάτω αυτούς τους περίεργους τύπους και μετά τους γυρίσαμε την πλάτη, χωρίς δεύτερη σκέψη. Φυσικά και δεν τους πιστέψαμε. Για κάποιο λόγο ζει ο καθένας στο κουτί του, με την ταμπελίτσα του κι ας λένε εκείνοι ό,τι θέλουν. Έτσι έχουμε μάθει κι αυτό δεν αλλάζει.

Γίνεται να ξεπεράσεις και να καταρρίψεις τα αρνητικά στερεότυπα που χαρακτηρίζουν τόσο συχνά και αδιάκριτα μια ολάκερη εθνότητα ανθρώπων; Η απάντηση είναι θετική και είναι να εκτίθεσαι. Να γνωρίζεις κόσμο που δεν είναι σαν εσένα. Που έρχεται από άλλα κουτιά. Να τους γνωρίσεις, να μιλήσεις μαζί τους, να ακούσεις τι πιστεύουν και τι όχι. Να τους ακουμπήσεις με περιέργεια και να τους αφήσεις να κάνουν το ίδιο σε σένα. Να δεις πώς μοιάζουν, πώς συμπεριφέρονται. Και να αναρωτηθείς αν αυτά που πίστευες γι αυτούς πριν γνωριστείτε ισχύουν και σε ποιο βαθμό.

Η πρώτη φορά που θα κάνεις φίλο έναν από τους «άλλους» είναι και η στιγμή που θα γκρεμιστεί μέσα σου ο τοίχος που τον έχτιζε όλον αυτόν τον καιρό ένα μεγάλο ψέμα. Όλοι αυτοί οι σχεδόν αυθαίρετοι χαρακτηρισμοί που ξεκινούν από μεμονωμένα άτομα και καταλήγουν να χαρακτηρίζουν ολόκληρους λαούς, σχεδόν ποτέ δεν μπορούν να περιγράψουν το χαρακτήρα κάποιου.

Τα στερεότυπα και τους κάθε είδους παρόμοιους χαρακτηρισμούς τους εφηύραμε εμείς οι ίδιοι, για να κρατήσουμε σε απόσταση το διαφορετικό και το ξένο. Το άγνωστο πάντα μας φοβίζει, ακριβώς γιατί δεν το γνωρίζουμε για να μπορούμε και να το προβλέψουμε. Δεν μπορούμε να το καταλάβουμε κι έτσι πιανόμαστε από κάποια εξωτερικά χαρακτηριστικά μερικών από τους «άλλους» κι αποφασίζουμε ότι αυτό ισχύει για όλους. Κι έτσι τους βάζουμε στην άκρη, μακριά από μας, χωρίς περαιτέρω σκέψη. Γιατί έτσι. Γιατί μπορούμε.

Μπορούμε όμως και κάτι άλλο. Μπορούμε να πολεμήσουμε και να καταρρίψουμε με μεγάλο θόρυβο τους τοίχους των στερεοτύπων. Μπορούμε να απλώσουμε το χέρι και να προσπαθήσουμε να ενώσουμε αντί να επιμένουμε να χωρίζουμε και να κρατάμε σε απόσταση. Μπορούμε να γνωρίσουμε τον ξένο και να θελήσουμε να τον καταλάβουμε. Και τότε, ως δια μαγείας, δε θα είναι πια ξένος. Δε θα είναι πια διαφορετικός, ούτε άλλος. Γιατί τον μάθαμε και συχνοτιστήκαμε μαζί του.

Το να γνωρίσεις τον «άλλον» είναι το πιο απλό πράγμα του κόσμου. Αρκεί να φάτε στο ίδιο τραπέζι. Κι όμως, μπορεί να φέρει τη μεγαλύτερη επανάσταση στον κόσμο. Γιατί όταν όλοι μας σταματήσουμε να χαρακτηρίζουμε τους γύρω μας με βάση το κουτί μας και το κουτί τους, δε θα υπάρχουν πια οι άλλοι. Θα υπάρχουμε μόνο όλοι εμείς.