Απ’ τη μνήμη δε γλύτωσε κανείς

Είναι πάντα στο κεφάλι σου, πανταχού παρούσα, σε κυνηγάει. Σαν την σκιά σου ένα πράγμα, μόνο που εκείνη ορισμένες φορές μπορείς να τη δεις. Δε θα πάρει την άδειά σου για να χρησιμοποιήσει προηγούμενα συμβάντα κι εμπειρίες που εκείνη αποφασίζει να ξυπνήσει μέσα στο μυαλουδάκι σου. Ναι, έτσι είναι η μνήμη.

Έχεις αναρωτηθεί ποτέ πόσο τυχεροί είμαστε οι άνθρωποι που έχουμε μνήμη; Πόσο εντυπωσιακό είναι που το μυαλό μας έχει τη δυνατότητα να καταγράφει τις σημαντικές λεπτομέρειες της ζωή μας –περασμένα γεγονότα, πρόσωπα, εντυπώσεις, γνώσεις– και που είμαστε ικανοί να τις χρησιμοποιήσουμε σε οποιαδήποτε στιγμή μετέπειτα; Ο σκοπός της είναι, άλλωστε, να ξεφύγουμε από καταστάσεις που στο παρελθόν δε μας βγήκαν σε καλό και να μην επαναλαμβάνουμε πράγματα που έχουμε δοκιμάσει, αν δε μας ενθουσίασαν.

Όσο κι αν επιθυμούμε να θυμόμαστε τα πάντα, κάτι τέτοιο υφίσταται αδύνατο. Η μνήμη επιλέγει τα γεγονότα και τις εμπειρίες που θα κρατήσει σε πιο ασφαλές σημείο, κι εκείνα τα οποία δεν είναι τόσο σημαντικά αντικαθίστανται συνεχώς από καινούρια σχετικά αδιάφορα γεγονότα. Επιλέγουμε να θυμόμαστε πρόσωπα τα οποία μας σημάδεψαν, μέρες διαφορετικές, εμπειρίες καινούριες, κάτι που μας τράβηξε πολύ έντονα την προσοχή και το ενδιαφέρον, συναισθήματα που βιώσαμε και μας άλλαξαν. Δεν έχεις ανάγκη να θυμάσαι τι φόρεσες χτες, σε ποιο μπαράκι ήσουν εκείνο το Σάββατο, τι έφαγες πριν πέντε μέρες, τι ώρα ήρθε η φίλη σου στο ραντεβού σας. Είναι καταστάσεις που πέρασαν και δεν έχει και νόημα να κρατηθούν στη μνήμη.

Αν δεν είχες τη μνήμη σου, πόσο διαφορετικά θα μπορούσαν να ‘ναι τα πράγματα; Ξέρω, ούτε να το σκέφτεσαι δε θες. Κάθε στιγμή θα ήταν διαφορετική και το μυαλό σου δε θα σου χτυπούσε εκείνο το καμπανάκι όταν διαδραματιζόταν μπροστά σου κάτι που έχεις ξαναζήσει στο παρελθόν. Δε θα είχες γνώσεις, δε θα μπορούσες να χειριστείς μια κατάσταση που στο παρελθόν είχες περάσει, δε θα υπήρχε η έμπνευση –τι να εμπνευστείς χωρίς φαντασία και χωρίς μνήμη–, οι άνθρωποι δε θα μπορούσαν να εξελιχθούν κι οι περισσότερες επιστήμες θα μένανε στάσιμες. Σίγουρα θα υπήρχαν βιβλία όπου θα γράφαμε για να μην ξεχάσουμε, αλλά ποιος θα τολμούσε να συγκρίνει το μυαλό μας με ένα βιβλίο;

Στον νου μας τα γεγονότα ζωντανεύουν, σαν μια κασέτα που τη βάζεις στο repeat και ξεκινάει να παίζει μπροστά σου, είσαι ξανά εκεί, στην ίδια κατάσταση, με τα ίδια συναισθήματα. Τι ωραίο που είναι όταν θέλουμε να επιστρέψουμε για λίγο σε κάποιο μέρος ή κάποια εποχή κατά την οποία νιώσαμε, έστω και για λίγο ευτυχισμένοι, δε συμφωνείς;

Σίγουρα υπάρχουν κι οι στιγμές που θα θέλαμε να ξεχάσουμε όλα εκείνα που μας κάνουν να υποφέρουμε, αλλά κανείς δεν μπορεί να αμφισβητήσει την αξία της μνήμης. Θα υπάρξουν οι στιγμές που θα θέλουμε να ανοίξει η γη να μας καταπιεί, οι στιγμές μιας απώλειας, οι στιγμές που θα νιώσουμε ανίκανοι να αντεπεξέλθουμε σε μια κατάσταση. Κάτι άσχημο που δε θέλουμε να το επαναφέρουμε στη μνήμη μας και να το ξαναζήσουμε μέσα από αυτήν.

Όταν λέμε ότι κάθε εμπειρία για καλό, αναφερόμαστε στη μνήμη και σε αυτά που εκείνη κρατάει. Καλή ή κακή, η συγκεκριμένη εμπειρία θα μείνει στο κεφαλάκι σου για αρκετό καιρό, να σου υπενθυμίζει κάποιο λάθος που πιθανώς έκανες ή μια σωστή απόφαση που πήρες. Και κάπως έτσι, ο κόσμος προχωράει.

Δεν μπορείς να ξεφύγεις απ’ τη μνήμη. Μπορείς να χρησιμοποιήσεις αλκοόλ και να χτυπήσεις το κεφάλι σου στον τοίχο ακόμα –κι ίσως να ξεγελαστείς για λίγα λεπτά–, αλλά το πιθανότερο είναι να βρεθείς μεθυσμένος σε κάποιο παγκάκι της πόλης ή με ένα καρούμπαλο σε κάποια πλευρά του κεφαλιού, να σκέφτεσαι όλα εκείνα που ήθελες να ξεχάσεις και να αναπολείς αυτά που ευτυχώς δε γίνεται να λησμονήσεις.

Δεν έχεις ανάγκη να θυμάσαι τα πάντα. Οπότε αρκέσου σε αυτά τα λίγα, σημαντικά γεγονότα που εκείνη επιλέγει να θυμάσαι. Γιατί η μνήμη ξέρει.