Μαθήματα σεξουαλικής αγωγής από τον 18ο αιώνα

Για τον Thomas S. Weinberg ο Σαδισμός (ευχαρίστηση που παίρνουμε μέσα από τον πόνο) είναι μια μορφή ερωτικής έκφρασης που έχει γίνει αντικείμενο έρευνας, συζήτησης και αντιπαράθεσης σε σπουδές Ψυχολογίας και Νομικής. Είναι εξαιρετικά ενδιαφέρον που οι κοινωνικές πτυχές του δεν έχουν γίνει ακόμα αντικείμενο των κοινωνιολογικών σπουδών. Τα τελευταία χρόνια ερευνάται ο Σαδισμός ως κοινωνικό φαινόμενο και η βιβλιογραφία περιλαμβάνει θεωρίες «παρεκκλίνουσας» συμπεριφοράς (deviance) και δημιουργίας κοινωνικών υπό-ομάδων (subcultures).

Σε μια σύντομη βιβλιογραφική έρευνα για τον Σαδισμό μπορεί εύκολα κάποιος να δημιουργήσει την ετυμολογική και εννοιολογική σύνδεση της λέξης με τον Marquis de Sade, έναν από τους πιο αμφιλεγόμενους Γάλλους συγγραφείς που προκάλεσαν με το έργο τους τους διανοούμενους και ακαδημαϊκούς του 18ου αιώνα αλλά και πολλούς στις μέρες μας. Η διαστροφική γραφή του, όπως έχει από πολλούς χαρακτηριστεί, έχει γίνει θέμα για πολλές λογοτεχνικές αλλά και φιλοσοφικές συζητήσεις για τη σχέση του πόνου, της ηδονής και του ερωτισμού.

Το όνομά του έχει συνδεθεί με σημαντικά γεγονότα όπως η Γαλλική Επανάσταση, όπου έγινε γνωστός ως “Ctitizen Sade” και η Άλωση της Βαστίλης αλλά και με ειδεχθή εγκλήματα. Δεν του επιβλήθηκε η θανατική ποινή αλλά πέρασε μεγάλο μέρος της ζωής του στη φυλακή και σε φρενοκομεία.

Οι σκηνές ταπείνωσης και η στέρηση των ανθρωπίνων ιδιοτήτων του ατόμου που έχει τον ρόλο του υποτακτικού στη Σαδιστική ερωτική δυάδα είναι χαρακτηριστικά που υπάρχουν σε όλα τα έργα του. Αυτό που είναι ιδιαίτερα σημαντικό να αναφερθεί είναι ότι μέσα από τη γραφή του ο αναγνώστης μπορεί να αντιληφθεί τις σαδιστικές αποδόσεις από την οπτική γωνία του κυρίαρχου και του υποτακτικού μέλους της δυάδας. Όσα περιέγραφε ήταν τόσο σοκαριστικά που είχε απαγορευτεί στην Γαλλία μέχρι το 1960.

Ο Marquis de Sade μπορεί να χαρακτηριστεί ως μηδενιστής και ισοπεδωτικός και η δική του προσέγγιση για την ανθρώπινη ζωή και την ηθικότητα έχουν ένα κυρίαρχο χαρακτηριστικό την καταστροφή της ατομικότητας. Η Carter (2013) σε σχετική ανάλυσή της για τα έργα του de Sade υπογραμμίζει ότι στα έργα του τελευταίου, δίνεται έμφαση στη διχοτόμηση της τάξης του κοινωνικού κόσμου. Η διχοτόμηση αυτή δεν είναι άλλη παρά το δίπολο δημιουργία-καταστροφή δηλαδή καλό-κακό. Η Carter μας αναφέρει επίσης ότι κατά τον de Sade το καλό και το κακό είναι εγγενή χαρακτηριστικά και γι’ αυτό καταλήγει στο γνωστό σε πολλούς “it is always by way of pain onearrives at pleasure”.

Τα έργα του de Sade, ιδιαίτερα τις τελευταίες δεκαετίες, πέρα από το ενδιαφέρον για τις ερωτικές τους προεκτάσεις, έχουν τραβήξει την προσοχή και για τις θέσεις επί θεμάτων σεξουαλικότητας και πολιτικής που πολλές φορές συνδέονται όπως το “Philosophy in the Bedroom”, μια από τις πολλές πολιτικές σάτιρες που είχε γράψει.

Το φεμινιστικό κίνημα, εκτός από τα πολιτικά δικαιώματα, δε σταμάτησε ποτέ να ασκεί κριτική και για θέματα σεξουαλικότητας. Η Simone de Beauvoir το 1951 στο έργο της “Must We Burn Sade” επικροτεί τον de Sade γιατί εμμέσως πλην σαφώς με τη σάτιρά του και την ασυδοσία του ξεσκεπάζει τη δεσποτική φύση της πατριαρχικής κοινωνίας και του πολιτικού συστήματος. Παρ’ όλα αυτά θεωρεί ότι κάπου ο de Sade έχασε το νόημα του ερωτισμού. Στη δίψα του για να φτάσει το άτομο στα όριά του και να ζήσει την απόλυτη ερωτική ελευθερία χάνει τη σημασία που έχει το συναισθηματικό δέσιμο ανάμεσα σε δύο άτομα. Η Angela Carter υπερασπίζεται τον de Sade γιατί «έβαλε την πορνογραφία στην υπηρεσία των γυναικών». Οι γυναίκες πλέον μπορούσαν να είναι το ίδιο ελεύθερες να φαντασιωθούν κι έτσι διεύρυναν τον κοινωνικό ρόλο που τις ήθελε μόνο μέσο διαιώνισης του ανθρώπινου γένους.

Ο de Sade αποθεώνεται τον 20ο αιώνα από μεγάλου καλλιτέχνες γιατί τα έργα του παραλληλίζονται σε σκληρότητα με αυτή του πολέμου και φασισμού που εξαπλώνεται σε όλη την Ευρώπη. Παραδείγματα είναι το μνημειώδες είναι το έργο του Pier Paolo Pasolini “Salo: 120 Days in Sodom” (1975) με εμφανή στάση κατά των απολυταρχικών καθεστώτων αλλά και “Sade for Sade’s Sake” (2009) του Paul Chan που κατακρίνει το “War on Terror”.

Τα έργα του έχουν επαναπροσδιορίσει το φάσμα της ερωτικής απόλαυσης κι έκφρασης. Φαντασιώσεις και πρακτικές που φέρνουν το άτομο στα όριά του και που μπορούν να δώσουν, σε όποιους το προτιμούν, στιγμές απόλυτης και μέγιστης ευχαρίστησης. Σήμερα πλέον ο σαδισμός, τα παιχνίδια κυριαρχίας, σε μεγάλο ή μικρό βαθμό, είναι εμφανή σε όλες τις πτυχές της ερωτικής μας ζωής ως συναινούντες ενήλικες. Η εξοικείωσή μας με αυτά αυξάνεται και κάποια από τα τεχνάσματα βάζουν το αλατοπίπερο στην κρεβατοκάμαρά μας. Όλα χάρη σε έναν από τους πιο αμφισβητήσιμους Γάλλους συγγραφείς.