Network society· οι κοινωνίες ανά τον κόσμο ενώνονται σε μία

Έναν χρόνο μετράμε σχεδόν από τη μέρα που γνωρίσαμε, ή καλύτερα αναγκαστήκαμε να γνωρίσουμε, τον κόσμο μας αλλιώς. Μέσα σε έναν χρόνο μάθαμε να κάνουμε πολλά πράγματα διαφορετικά. Μάθαμε να μιλάμε διαφορετικά, να δουλεύουμε διαφορετικά, να χαιρετάμε διαφορετικά, να εκδηλώνουμε την αγάπη μας διαφορετικά και να ερωτευόμαστε διαφορετικά.

Αδιαμφισβήτητα η ζωή και ο έρωτας στο σήμερα έχει τις προκλήσεις της μιας και καλούμαστε να συμβαδίσουμε με καταστάσεις που μοιάζουν να έχουν βγει από την blockbuster ταινία “I am Legend” στην οποία ο Will Smith παριστάνει τον Αμερικανό επιδημιολόγο που προσπαθεί να βρει τη θεραπεία για ένα μεταλλαγμένο ιό που έχει πλήξει τον κόσμο. Σίγουρα αυτό το μετά-αποκαλυπτικό και ταυτόχρονα δυστοπικό σύμπαν μας χτυπάει καμπανάκια και μοιάζει κάπως οικείο.

Πλέον έχουμε φτάσει σε σημείο να λέμε ότι δεν ξέρουμε πώς θα διαχειριστούμε την επανεκκίνηση. Αβεβαιότητα και φόβος είναι βασικά, αν όχι κυρίαρχα, συναισθήματα. Κι εύκολα μπορεί να καταλάβει κάποιος γιατί. Μέχρι τώρα είχαμε μάθει να προσαρμοζόμαστε και να αντιδρούμε σε καταστάσεις που εξελίσσονται έξω στον πραγματικό κόσμο. Τι συμβαίνει όμως τώρα που ζούμε όλη μας τη ζωή στο «σύννεφο»;

Και φυσικά δε μιλάμε για αυτό το λευκό, χνουδωτό σύννεφο που υπάρχει εκεί ψηλά αλλά για ένα αόρατο που περισυλλέγει τις στιγμές μας και καταγράφει τα πάντα με τον έναν τρόπο ή τον άλλον. Είναι γεγονός ότι ζούμε πλέον σε μια digital εποχή και οι κοινωνίες μας είναι «κοινωνίες δικτύου» ή αλλιώς network societies, όπως το ονόμασε ο Manuel Castells. Η ιδέα αυτή, χρησιμοποιείται για να αναφερθούμε στο γεγονός ότι οι διάφορες κοινωνίες ανά τον κόσμο δημιουργούν πλέον μια ευρύτερη, στην οποία πρωταρχικό ρόλο παίζει η τεχνολογία και συγκεκριμένα το διαδίκτυο, κάπως έτσι αντιλαμβανόμαστε καλύτερα το φαινόμενο της παγκοσμιοποίησης. Για την ακρίβεια ο Castells ορίζει μια κοινωνία δικτύου ως «αυτήν, της οποίας η κοινωνική δομή αποτελείται από δίκτυα που λειτουργούν με πληροφορίες και επικοινωνία που στηρίζεται σε ηλεκτρονικές συσκευές».

Η ιδέα αυτή βέβαια μπορεί να τοποθετηθεί και παλιότερα αφού το 1978 ο James Martin και το 1991 ο Jan Van Dijk μίλησαν επίσης για μια κοινωνία δικτύου. Ο Castells βέβαια είναι αυτός που μπόρεσε να αποδώσει σε μεγαλύτερο βαθμό τι ακριβώς συμβαίνει σε μια τέτοια κοινωνία. Κατά τη γνώμη του, είναι απόλυτη γενική αλήθεια και το λαμβάνει ως δεδομένο ότι τα δίκτυα είναι η νέα κοινωνική μορφολογία των κοινωνιών μας. Σε μια ομιλία για το βιβλίο του “The Rise of the Network Society” έχει δηλώσει ότι τα κοινωνικά δίκτυα και ειδικά πλέον τα online κοινωνικά δίκτυα,  καθιστούν μορφές κοινωνικής οργάνωσης. Σήμερα λοιπόν, με την ανάπτυξη νέων τεχνολογιών και ηλεκτρονικών μέσων επικοινωνίας, με αποστάσεις που μειώνονται και με μια αναγκαστική πλέον ροπή προς την digital επικοινωνία, η άποψη του Castells ότι τα digital δίκτυα έχουν αντικαταστήσει φυσικά ανθρώπινα δίκτυα μοιάζει τρομακτικά αληθινή.

Ένα network society, χρησιμοποιεί πλέον νέα μέσα που επιτρέπουν στους ανθρώπους να μαζεύονται, να μοιράζονται, να πουλούν, να αγοράζουν αλλά και να επικοινωνούν ή ακόμη, να δημιουργούν online ομάδες και κοινότητες που δύσκολα θα οργανώνονταν offline. Κάποια από τα παραδείγματα είναι το Instagram, το TikTok, το Omegle και άλλα. Σίγουρα αν το σκεφτείς κι εσύ θα παρατηρήσεις σε πόσες ετερόκλητες ομάδες συμμετέχεις online αλλά δύσκολα θα επέλεγες να ενταχθείς αν απαιτούσαν φυσική παρουσία κι αυτό γιατί θα συνεπάγονταν περισσότερη έκθεση.

Μεγάλη επανάσταση στον τρόπο επικοινωνίας μπορεί να πει κανείς ότι είναι και ο τρόπος με τον οποίο μιλάμε. Εξαιτίας της κατάστασης -και του γεγονότος ότι οι διαπροσωπικές επαφές έχουν μειωθεί-, του νέου λεξιλογίου, αλλά και του νέου τρόπου ψυχαγωγίας η ίδια η γλώσσα και η έκφρασή μας έχει αλλάξει. Ακόμη και στον προφορικό λόγο ας πούμε πλέον χρησιμοποιούμε συντομεύσεις που παλιότερα θα βάζαμε μόνο σε μηνύματα.

Τέλος, κοιτώντας την καθημερινότητα, δεν είναι λίγοι εκείνοι που έχουν παρατηρήσει ότι δυσκολεύονται όταν βρίσκονται σε πολύ κόσμο. Άγχος και αμηχανία είναι τα κυρίαρχα συναισθήματα, γιατί στην εποχή των «κοινωνιών δικτύου» η παρουσία μας στους άλλους online είναι εντελώς διαφορετική από τον εαυτό μας offline.

Οι διευκολύνσεις των κοινωνιών δικτύου είναι αποτυπωμένες σε διάφορα άρθρα και βιβλία, οπότε μην περιμένετε να διαβάσετε συμβουλές επιβίωσης, από τέτοιες έχουμε μπουχτίσει. Αυτό που λέμε όμως -και μάλιστα με μεγάλη βεβαιότητα- είναι ότι αυτού του είδους η κοινωνική οργάνωση ήρθε για να μείνει. Η ζωή, μας έχει αλλάξει τον ορισμό της κανονικότητας και αυτό ήρθε η ώρα να το αποδεχτούμε. Να μην ξεχάσουμε όμως να θέσουμε και τα όριά μας.

Στο σημείο που βρισκόμαστε λοιπόν, με όλες τις αλλαγές που λαμβάνουν χώρα, ας ακούσουμε την κασέτα που έπαιζε τόσο καιρό αλλά με μια νέα ανάσα.  Ας επανεκτιμήσουμε όλα όσα ξέραμε μέχρι τώρα και ας προσπαθήσουμε οι online ζωές μας να είναι το ίδιο συναρπαστικές με τις offline. Στο κάτω-κάτω όλα στο χέρι μας είναι!