«Στους δύο τρίτος δε χωρεί», θυμάμαι τη γιαγιά μου να λέει σε μια ξαδέρφη μου σε ένα Χριστουγεννιάτικο τραπέζι όταν εκείνη μας μιλούσε για κάτι που την προβλημάτιζε στην τότε σχέση της. Θυμάμαι επίσης εμένα να χρησιμοποιώ την ίδια φράση κάποια χρόνια αργότερα σε φάση που είχα χωρίσει. Βάσει προσωπικής εμπειρίας, αλλά και από τη χρήση της από άλλους, η φράση χρησιμοποιείται αδιαπραγμάτευτα στο πλαίσιο ερωτικής σχέσης. Παρ’ όλα αυτά πριν κάποια χρόνια άκουσα ξανά αυτή την τόσο γνωστή φράση σε ένα εντελώς διαφορετικό πλαίσιο, το οποίο και με ξάφνιασε. Χρησιμοποιήθηκε μεταξύ δύο παιδικών φίλων και αυτό με έκανε να την προσεγγίσω λίγο διαφορετικά, σαν να είναι κάτι παραπάνω από μια υπενθύμιση ότι κάποιος τρίτος δεν μπορεί και δεν πρέπει να μπαίνει ανάμεσα στο ζευγάρι.
Όταν ξέχασα πώς είχα μάθει να τη χρησιμοποιώ ήμουν πιο ανοιχτή να τη δω σφαιρικά υπό το φως της Κοινωνιολογικής Θεωρίας του Georg Simmel (1858-1918), Γερμανός Κοινωνιολόγος και φιλόσοφος, και να μελετήσω την άποψή του σχετικά με τις δυάδες και τριάδες που δημιουργούνται στις κοινωνικές μας επαφές. Ο Simmel ανήκει στους κλασσικούς πατέρες της Κοινωνιολογίας παρά το γεγονός ότι πολλοί αμφισβητούν το έργο του λόγω της ιδιαιτερότητας των θεμάτων που αγγίζει, του τρόπου εξαγωγής συμπερασμάτων και της συλλογιστικής του πορείας. Αυτό βέβαια μπορεί εύκολα να καταλάβει κάποιος γιατί συμβαίνει. Ο Simmel είναι ένας από τους μεγάλους θεωρητικούς της νεωτερικότητας και στο έργο του προσπάθησε να αποτυπώσει πως ο νέος τρόπος ζωής, η μετα-νεωτερικότητα, έχει επηρεάσει το άτομο και τις επαφές τους με άλλα άτομα και συστήματα. Στο έργο του χρησιμοποιεί τις κοινωνικές σχέσεις για να μπορέσει να εμβαθύνει και να καταλάβει γιατί το άτομο σκέφτεται και συμπεριφέρεται με τον εκάστοτε τρόπο. Ενώ πολλοί θεωρητικοί καταπιάστηκαν με το να αναλύσουν διάφορες κοινωνικές ομάδες, ο Simmel ήταν ο πρώτος -και ο μόνος- που αφοσιώθηκε στο να εξηγήσει τις διαφορές μεταξύ δυάδας και τριάδας.
Κατά τον Simmel, η κοινωνική αλληλεπίδραση παίρνει την ουσιαστική της μορφή ανάμεσα σε δύο ανθρώπους –τη δυάδα– και αυτή η σφαίρα περιέχει το σχήμα και τα βασικά υλικά για πιο περίπλοκες ενώσεις. Στη δυάδα εμπεριέχονται οι διαφορετικές κοινωνικές μορφές στην πιο αγνή τους μορφή. Δύο στοιχεία είναι πολύ σημαντικά στη θεωρία του. Το πρώτο υπογραμμίζει ότι η ταυτότητα της δυάδας δεν αλλάζει ακόμα κι αν υπάρχουν πολλές ατομικές διαφορές και ότι δυάδα θεωρείται ο δεσμός μεταξύ δύο ατόμων, αλλά και δύο ομάδων. Τα χαρακτηριστικά της δυάδας επιγραμματικά είναι ότι στις δυαδικές σχέσεις υπάρχει έντονη οικειότητα (intimacy), οι σκέψεις και τα μυστικά των μελών είναι ασφαλή, ότι είναι μια εύθραυστη κοινωνική μορφή (η απώλεια ενός απ’ τα δύο μέλη την καταστρέφει), ότι δεν υπερβαίνει το άτομο και ότι έχει να αντιμετωπίσει την ίδια της τη θνησιμότητα. Τέλος, ένα ακόμα πολύ βασικό χαρακτηριστικό είναι ότι πρέπει να υπάρχει μια συχνότητα στην επαφή για να μπορέσει να επιβιώσει.
Λαμβάνοντας υπόψιν το έργο και τη θεωρία του Simmel, γίνεται πλέον κατανοητός ο λόγος ύπαρξης της έκφρασης «στους δύο τρίτος δε χωρεί». Μια αλήθεια που γίνεται αντικείμενο για κοινωνιολογικά debate. Αυτό που ένας σημαντικός θεωρητικός έπρεπε να αποτυπώσει με επιστημονική μέθοδο, έρχεται να το εκφράσει χρησιμοποιώντας μόνο τέσσερις λέξεις κάποιος που ένιωσε όλα τα χαρακτηριστικά της δυαδικής σχέσης στην οποία βρισκόταν να αλλάζουν. Αλλά ακόμα πιο σημαντικό από το γεγονός ότι πλέον γίνεται κατανοητό γιατί είναι σημαντική η δυναμική της δυάδας και ο λόγος που μας απασχολεί ότι αυτή αλλάζει είναι το γεγονός ότι η σημαντικότητα της δυάδας ξεπερνά το ερωτικό. Γίνεται πλέον σχεσιακό και απευθύνεται σε όλες τις σχέσεις που αναπτύσσουμε. Οικογενειακές, φιλικές, επαγγελματικές, ερωτικές. Μέσα σε όλα αυτά φυσικά, φαίνεται και πόσο συναρπαστικό είναι να ανακαλύπτεις την ιστορία διαφόρων εκφράσεων που απλώς λαμβάνουμε υπόψιν μας σαν γενικές αλήθειες.
Συντάκτης: Ελπίδα Μπογράκου
Επιμέλεια κειμένου: Βασιλική Γ.
Επιμέλεια κειμένου: Βασιλική Γ.
