Λέξεις. Σφαίρες από ατσάλι. Κι άλλοτε πάλι, το πιο γλυκό χάδι. Λόγια, λόγια, λόγια. Ψεύτικα, αληθινά, γλυκά, αχρείαστα ή και τόσο χρήσιμα κάποιες φορές. Σημειολογία κι ερμηνείες. Κι έπειτα ο χρόνος. Σωστός ή λάθος. Πολύ νωρίς ή πολύ αργά.
Ή καλύτερα τα σωστά λόγια στη σωστή στιγμή με τον κατάλληλο τρόπο και στον κατάλληλο άνθρωπο. Τέσσερις παράμετροι που παίζουν τόσο καταλυτικό ρόλο στο αποτέλεσμα.
Τι γίνεται, όταν κάτι πρέπει να λεχθεί, αλλά αυτό δε γίνεται στο σωστό χρόνο; Ή όταν έρχεται το πλήρωμα του χρόνου, αλλά αυτό που ήταν να ειπωθεί δε λέγεται; Είτε επειδή δεν έχει σημασία πια, είτε γιατί δεν αφορά πια καμία από τις εμπλεκόμενες πλευρές και το ζήτημα θεωρείται λήξαν. Πόσοι λόγοι και πόσες αιτίες πίσω από αυτό;
Υπάρχουν δύο πολύ συνήθεις περιπτώσεις. Η πρώτη είναι, ότι συνήθως δε λέμε αυτά που θέλουμε να πούμε στον άνθρωπο που θέλουμε και στο χρόνο που αυτά πρέπει να ειπωθούν. Κι αυτό είναι πάντοτε κάτι που μας βασανίζει. Κάτι, που πάντα θα θέλαμε να γυρίσουμε πίσω το χρόνο και να τ’ αλλάξουμε. Να μιλήσουμε. Να πούμε αυτό που σκεφτόμαστε. Αυτό που μας βασανίζει.
Υπάρχει, όμως, κι η περίπτωση που ανοίγουμε το στοματάκι μας και δεν μπορούμε να συγκρατήσουμε τα λόγια μας. Όταν μας κατακλύζει ένα αίσθημα του τύπου «θέλω-να-τα-πω-όλα-και-θέλω-να-τα-πω-τώρα» και με μανία εξαπολύσουμε λέξεις σ’ όποιον έχουμε απέναντι μας, χωρίς καν να υπολογίσουμε την επίπτωση των λέξεων καταρχήν στους αποδέκτες και κατ’ επέκταση σε εμάς τους ίδιους.
Διότι μία λέξη μπορεί να δημιουργήσει πληγές το ίδιο αποτελεσματικά, όπως κι ένα μαχαίρι. Και τα λόγια μας μπορεί να ‘χουν τη δύναμη να πληγώσουν αυτόν που τ’ ακούει, έχουν, όμως, πάντοτε αντίκτυπο και σε ‘μας του ίδιους, καθώς μας επηρεάζουν άμεσα ή έμμεσα στο αποτέλεσμα.
Πόσες φιλίες ή πόσες σχέσεις, ερωτικές ή επαγγελματικές, δε διαλύθηκαν από ακραίες αντιδράσεις κι από λέξεις που δε συγκρατήσαμε; Όχι από αυτά που εννοούσαμε, αλλά από εκείνα που δεν είχαμε σκοπό να πούμε. Από εκείνα που μας ξέφυγαν χωρίς να το υπολογίσουμε και που κατέστρεψαν σχέσεις σε μία στιγμή ή που δημιούργησαν ρήγματα σε σχέσεις που χρόνο με το χρόνο βάθαιναν.
Οι λέξεις δημιουργούν αποστάσεις. Ή μάλλον ορίζουν τις αποστάσεις. Έχουν την ικανότητα να φέρουν δύο ανθρώπους πολύ κοντά ή να τους στείλουν σε εντελώς αντίθετες κατευθύνσεις.
Σκέψου, να τσακώνεσαι με την κολλητή σου για κάτι ασήμαντο, όπως, ας πούμε που έκαψε την αγαπημένη σου μπλούζα που της είχες δανείσει το προηγούμενο βράδυ που βγήκατε για ποτό. Κι ενώ το θέμα μπορεί να λήξει σύντομα, όμορφα και με την αντικατάσταση της μπλούζας, εσύ σαν δαιμονισμένη αρχίζεις κι εξαπολύεις ένα σωρό βλακείες και ξεθάβεις σκηνικά από τότε που ήσασταν στο νηπιαγωγείο.
Ή να βρεθείς σε μία αντιπαράθεση στο χώρο εργασίας σου με προϊστάμενο ή υφιστάμενο –δεν έχει και τόση σημασία– για κάτι που έγινε λάθος, για ένα εγχείρημα που πήγε στραβά, για ένα deadline που χάσατε. Σε τι εξυπηρετεί ένα λεκτικό ξέσπασμα, όπου αραδιάζεις όλο το ζωικό βασίλειο, προσβάλλοντας τον άνθρωπο που έχεις απέναντι σου, υποτιμώντας και τη νοημοσύνη του, αλλά και την ποιότητα της δουλειάς του, η οποία μπορεί να έτυχε να μην είναι η προσδοκώμενη στην προκειμένη περίπτωση ή να υπάρχει το ενδεχόμενο να μην έχεις δώσει εσύ τις σωστές συντεταγμένες;
Έτσι είναι ο χαρακτήρας σου, θα μου πεις. Εκτονώνεσαι. Και; Σκέψου λίγο πριν μιλήσεις. Διότι λες ό,τι σου κατέβει στο μυαλό εκείνη τη στιγμή, χωρίς να αντιλαμβάνεσαι πλήρως τις συνέπειες των όσων λες. Και, εν τέλει, τι κερδίζεις; Μια στιγμιαία ανακούφιση κι ένα σωρό σπασμένα, που ούτως ή άλλως θα κληθείς να μαζέψεις μετά.
Η διπλωματία κι ο διακριτικός χειρισμός, ακόμα και σε καταστάσεις, όπου εξ’ ορισμού έχεις δίκιο, είναι οι καλύτεροι σύμμαχοι. Δεν υποστηρίζω να μην υπερασπιστείς τον εαυτό σου, όταν σε αδικούν. Υπάρχουν, όμως, διάφοροι τρόποι για να συμβεί αυτό. Μεγάλη αρετή η υπομονή κι ακόμα μεγαλύτερο προτέρημα, το να σκέφτεσαι πριν μιλήσεις. Να οργανώσεις τη σκέψη σου, να δομήσεις το λόγο σου. Να ριχτείς προετοιμασμένος στη μάχη. Να αξιολογήσεις, εάν αυτό που πρόκειται να ξεστομίσεις έχει λόγο να λεχθεί, τώρα ή αργότερα ή ίσως και ποτέ.
Τι γίνεται με τις περιπτώσεις που δεν έχεις τον κατάλληλο χρόνο να προετοιμαστείς; Πες λιγότερα απ’ όσα σκέφτεσαι. Λειτούργησε με ψυχραιμία. Και πάρε και μια βαθιά ανάσα, πριν ανοίξεις το στόμα σου.
Μόνο στις ερωτικές σχέσεις, θα πρότεινα να τα πείτε όλα, όπως τα σκέφτεστε και την ώρα που τα σκέφτεστε και, πρωτίστως, σ’ αυτόν ή αυτήν που σκέφτεστε. Εκεί ας μην τσιγκουνευόμαστε. Τα καλά πρέπει πάντα να λέγονται, αλλά και τ’ άσχημα, μ’ ένα φιλτράρισμα, καλό είναι να εκφράζονται. Ακόμα κι αν μπορεί να πονέσουν αυτόν που είναι απέναντί σας.
Προσοχή, μόνο, χρειάζεται στις λέξεις που χρησιμοποιούμε. Οι λέξεις είναι όπλα. Μπορεί ν’ ανοίξουν πόρτες, μπορεί, όμως, και να σκοτώσουν. Ας τις επιλέγουμε σχολαστικά και με φροντίδα. Η κάθε λέξη φέρει μια ιδιαίτερη βαρύτητα και πρέπει να την υπολογίσουμε, πριν την αφήσουμε ν’ αιωρηθεί στο άπειρο.
“Every word has consequences. Every silence too.” – Jean-Paul Sartre
Επιμέλεια Κειμένου: Πωλίνα Πανέρη
Συντάκτης: Νατάσα Χατζηαντωνίου
