Μόρφωση και παιδεία. Δύο έννοιες συμβατές μεταξύ τους αλλά λανθασμένα ταυτισμένες. Η σύγχυσή τους προέρχεται κατά κύριο λόγο απ’ το εκπαιδευτικό σύστημα, το χώρο γαλούχησης των ορολογιών αυτών. Περίπου 20 χρόνια ενεργούς εκπαίδευσης της νεολαίας με μοναδικό αποτέλεσμα τη θεμελίωση ενός γνωστικού υπόβαθρου. Οι διδακτικοί στόχοι επικεντρώνονται στην απόκτηση γνώσεων, παραμερίζοντας την ηθική διάπλαση των μαθητών. Από εδώ πηγάζει το μεγαλύτερο πρόβλημα της κοινωνίας, η απαξίωση των ηθικών και πολιτισμικών νόμων της.
Δεν προσπαθώ να υποβαθμίσω τη μόρφωση, σε καμία περίπτωση. Η εξέλιξη του ανθρώπου βασίζεται στο μορφωτικό του επίπεδο. Απ’ το νηπιαγωγείο μέχρι και το πανεπιστήμιο αποκτούμε γνώσεις για να καταφέρουμε να σταδιοδρομήσουμε επαγγελματικά, να ανελιχθούμε κοινωνικά, να θέσουμε τις βάσεις για ένα πιο σταθερό μέλλον. Σχηματίζουμε άποψη για μείζονα θέματα και καλλιεργούμε τη σκέψη μας, διευρύνουμε τους γνωστικούς μας ορίζοντες. Αυτή είναι η ουσία της μόρφωσης κι η αξία της.
Απ’ την άλλη μεριά έχουμε την αξία της παιδείας, η οποία αποτελεί το μέγιστο αγαθό του κόσμου, προϊόν πολιτισμικής κληρονομιάς. Η έννοια της παιδείας περιλαμβάνει τις κοινωνικές συμπεριφορές κι αξίες, ήθη κι έθιμα, τον πνευματικό πολιτισμό κάθε ανθρώπου και συνόλου. Η παιδεία κάθε λαού καθορίζει το μέλλον του κι αναδεικνύει το παρελθόν του. Κι εμείς την αφήσαμε να παραπέσει και να χαθεί.
Ακούω συχνά ανθρώπους να αναφέρονται στον αρχαίο ελληνικό πολιτισμό, σε πρώτο πληθυντικό πρόσωπο όλως παραδόξως, και στις προσφορές του στον κόσμο του σήμερα. Δε χτίσαμε εμείς τον Παρθενώνα αλλά οι πρόγονοί μας. Εμείς απλά κοκορευόμαστε για σπουδαία κατορθώματα άλλων γιατί δεν έχουμε τίποτα αξιόλογο να αναδείξουμε. Αυτό ήταν; Η πολιτισμική μας κληρονομιά ως έθνος τελείωσε δυόμιση χιλιάδες χρόνια πριν; Οι αρχαίοι Έλληνες φέρανε στο φως την έννοια της παιδείας, έκαναν το λαμπρό έργο τους και τώρα εμείς αντί να συνεχίσουμε την προσφορά τους, καρπωνόμαστε τον κόπο τους. Η παιδεία είναι ο πολιτισμός, ένα ακατέργαστο διαμάντι.
Η αλήθεια είναι ότι σαν χώρα παράγουμε έξυπνα και μορφωμένα μυαλά. Τα ελληνικά μυαλά έχουν κατακλύσει πλέον τα καλύτερα πανεπιστήμια του εξωτερικού και τις καλύτερες θέσεις εργασίας παγκοσμίως. Αυτό είναι το αποτέλεσμα της επιτυχούς μόρφωσης, αλλά και της εξειδίκευσης. Εξαιτίας της οικονομικής κρίσης που μεσουρανεί, αφιερώνουμε ολόκληρη την εκπαίδευση μας στη γνώση και την εξειδίκευση, με σκοπό την ευκολότερη εύρεση εργασίας.
Δεν είναι κακό ο άνθρωπος να παλεύει για τις φιλοδοξίες του, όμως, δεν είναι και σωστό να μετατρέπεται σε ένα γνωστικό πολυεργαλείο. Ο χρόνος της εξειδίκευσης του ανθρώπου στον επαγγελματικό τομέα της επιλογής του πρέπει να περιορίζεται απ’ το χρόνο της πολιτισμικής καλλιέργειας.
Η έλλειψη παιδείας είναι η απαρχή των προβλημάτων μας. Αναρωτιέμαι πολλές φορές, πώς είναι δυνατόν μορφωμένοι άνθρωποι να υπερασπίζονται παλαιολιθικές αντιλήψεις; Πού είναι η παιδεία τους, η αγωγή τους; Άνθρωποι του πολιτισμένου δυτικού κόσμου, ευρωπαϊστές με «πιστεύω» του περασμένου αιώνα. Η ειρωνεία σε όλο της το μεγαλείο. Υπάρχουν κοινωνικές έννοιες που δεσπόζουν σήμερα ενώ θα έπρεπε να έχουν εξαλειφθεί καιρό πριν, αλλά και το αντίστροφο.
Την τιμητική του έχει τους τελευταίους μήνες το φαινόμενο του κοινωνικού ρατσισμού. Κανένας δε γεννήθηκε ρατσιστής, στην πορεία έγινε κι αδυνατεί τώρα να κατανοήσει την ισοτιμία των ανθρώπων. Δε σέβεται τη διαφορετικότητα, το ελάχιστο που πρέπει να κάνει, και την κράζει. Ατεκμηρίωτες θέσεις με βίαιες εκφάνσεις. Αυτό, φίλε μου, δεν είναι πολιτισμός.
Πολιτισμός είναι το να πρεσβεύεις την ελευθερία των προσωπικών επιλογών. Πολιτισμός είναι ο σεβασμός στους ανθρώπους. Πολιτισμός είναι η έμπρακτη κοινωνική αλληλεγγύη. Ανθρώπινες αξίες κι ιδεολογίες, που ενώ θα έπρεπε να είναι αυτονόητες, γεννούν αμφιβολίες και διαμάχες. Η κοινωνία έχει ανάγκη από παιδευμένα μυαλά, για να προχωρήσουν το σύνολο ένα βήμα μπροστά.
Η γενιά που έπεται, η δική μας γενιά, πρέπει να δώσει πνοή στην έννοια της παιδείας. Πλέον, εμείς είμαστε υπεύθυνοι για τον κόσμο που παραλάβαμε και στο χέρι μας είναι να τον κάνουμε καλύτερο. Κομμένες οι δήθεν αξίες κι οι ανούσιες υποσχέσεις. Θέλουμε ανθρώπους με φιλελεύθερα κι αναλλοίωτα «πιστεύω», όχι άλλους απαίδευτους και στενόμυαλους. Μία προοδευτική κοινωνία απαλλαγμένη απ’ τα φόβητρα γερασμένων ιδεολογιών. Θέλουμε την παιδεία που αξίζουμε.
Η παιδεία είναι το κύριο συστατικό στη συνταγή της επιτυχίας της κοινωνίας κι εμείς ο σεφ. Καλή μας πρόοδο.
Επιμέλεια Κειμένου Θάνου Αραμπατζη: Πωλίνα Πανέρη
Συντάκτης: Θάνος Αραμπατζής
