Μπαίνει ένας άντρας σ’ ένα ανοιχτό μπαρ στην οροφή κτιρίου και κάθεται δίπλα σ΄ έναν τύπο. Μετά από μερικά λεπτά τον ρωτάει:
«Τι πίνεις»
«Μια μαγική μπίρα» απαντά ο άλλος.
«Αλήθεια. Και τι το μαγικό έχει;»
Τότε ο άλλος άντρας πίνει μια γουλιά κι αμέσως πηδά από την οροφή κι αρχίζει να πετάει γύρω από το κτίριο. Στη συνέχεια επιστρέφει στη θέση του όλο καμάρι.
Τότε ο πρώτος τύπος ενθουσιάζεται, αρπάζει τη μπίρα, πίνει μια γερή γουλιά και πηδάει από την οροφή. Εκείνη τη στιγμή πετάγεται ο μπάρμαν και λέει στον τύπο «Ξέρεις Superman όταν πίνεις είσαι κόπανος».
Πώς σου φάνηκε αυτό το ανέκδοτο; Αστείο; Κακό λόγω της πιθανής κατάληξης του τύπου; Αρρωστημένο; Όλα τα παραπάνω συνδυαστικά; Όλοι μας -ή τουλάχιστον οι περισσότεροι- έχουμε ακούσει ότι το να έχει κάποιος χιούμορ είναι δείγμα ευφυίας. Αυτό όμως που δε γνωρίζουμε οι πιο πολλοί είναι ότι όσοι έχουν ή κι εκτιμούν το “black humor” τότε έχουν αρκετά υψηλό IQ.
Ας δούμε αρχικά τον ορισμό του “black humor”. Ως τέτοιο είδος λοιπόν «χαρακτηρίζεται το χιούμορ που θεωρεί τον ανθρώπινο πόνο περισσότερο παράλογο παρά άξιο λύπησης, ή και που θεωρεί την ανθρώπινη ύπαρξη ειρωνική, άσκοπη και ταυτόχρονα τραγική» (Πηγή). Υπάρχει κι άλλος πιο λεπτομερής ορισμός ο οποίος λέει ότι «αυτό το είδος χιούμορ αντιμετωπίζει τραγικά θέματα όπως ο θάνατος, η ασθένεια, η παραμόρφωση, η αναπηρία ή ο πόλεμος με μια δόση διασκέδασης και παρουσιάζει τέτοια οδυνηρά ή νοσηρά θέματα με χιουμοριστικούς όρους» (Πηγή). Δε σας κρύβω ότι βλέποντας μες στον ορισμό τις λέξεις «παραμόρφωση» κι «αναπηρία» εκνευρίστηκα -μάλλον δεν έχω τόσο υψηλό IQ όσο ήθελα να πιστεύω.
Σύμφωνα λοιπόν μ’ έρευνα η οποία δημοσιεύθηκε στο περιοδικό “Cognitive Processing”, όσοι εκτιμούν κι απολαμβάνουν το «σκοτεινό» χιούμορ όχι μόνο είναι περισσότερο ευφυείς αλλά έχουν και χαμηλότερη τάση επιθετικότητας, ενώ επίσης διαχειρίζονται καλύτερα τ’ αρνητικά συναισθήματα, συγκριτικά με όσους δεν αγαπούν ή δεν κατανοούν αυτό το είδος χιούμορ.
Η ομάδα επιστημόνων που συμμετείχε στην έρευνα και προκειμένου να συσχετίσει αυτό το είδος χιούμορ με τη νοημοσύνη, ζήτησε από 156 άτομα να διαβάσουν δώδεκα ζοφερές σκιτσογραφίες από το βιβλίο “Black Book” του Γερμανού σκιτσογράφου Uli Stein. Μια από τις σκιτσογραφίες μάλιστα ήταν μια παραλλαγή του εξής «αστείου» -τα εισαγωγικά κρατήστε τα ή πετάξτε τα ανάλογα το δικό σας χιούμορ- που θέλει έναν ιατροδικαστή να χώνεται σχεδόν ολόκληρος μέσα στο υπό εξέταση σώμα, με τη νοσοκόμα δίπλα του να δηλώνει «Έχει τελειώσει η διαδικασία. Ψάχνει απλώς για το ρολόι του».
Στη συνέχεια οι συμμετέχοντες κλήθηκαν ν’ απαντήσουν αν βρήκαν τις σκιτσογραφίες αστείες, αν κατάλαβαν το κάθε αστείο ξεχωριστά απ’ όσα εμπεριείχε η καθεμία, ενώ επίσης απάντησαν ερωτηματολόγια σχετικά με τη διάθεση, το μορφωτικό επίπεδο, τις τάσεις επιθετικότητάς τους κι ασφαλώς υποβλήθηκαν σε βασικά τεστ IQ. Τα παραπάνω αποτελέσματα λοιπόν μελετήθηκαν κι οδήγησαν στο συμπέρασμα ότι όσοι κατανόησαν κι απήλαυσαν τ’ αστεία είχαν υψηλότερο δείκτη ευφυίας και λιγότερο επιθετική συμπεριφορά. Αντίθετα όσοι δεν τα κατανόησαν ή και δεν τα θεώρησαν αστεία είχαν χειρότερη διάθεση, εντονότερες τάσεις επιθετικότητας και χαμηλότερο IQ συγκριτικά με τους πρώτους.
Πώς είναι δυνατόν όμως να συμβαίνει αυτό; Σύμφωνα λοιπόν με την ίδια έρευνα η επεξεργασία ενός σκοτεινού αστείου απαιτεί μεγαλύτερη διανοητική προσπάθεια απ’ ότι αυτή ενός άλλου. Συγκεκριμένα πρόκειται για μια επεξεργασία κι ανάλυση πολλαπλών νοημάτων και πληροφοριών, η οποία μάλιστα ταυτόχρονα δημιουργεί μια συναισθηματική απόσταση από το τραγικό του συμβάντος που περιγράφεται κι αποτελεί τον πυρήνα του αστείου. Είναι μάλιστα αυτή η αποστασιοποίηση του ατόμου που το οδηγεί στο να το κατηγοριοποιεί ως αστείο αντί για τραγικό. Είναι αυτός ο συναισθηματικός ελιγμός που διαχωρίζει το “black humor” από τα υπόλοιπα είδη, αφού θέτει σε λειτουργία κι ίσως αντιμέτωπα και τα δύο ημισφαίρια του εγκεφάλου -αυτό της λογικής κι αυτό του συναισθήματος- καθώς μάλιστα ο εγκέφαλος επεξεργάζεται ταυτόχρονα πολλαπλά νοήματα. Τα σκοτεινά αστεία ουσιαστικά απαιτούν πλήρη συναισθηματικό έλεγχο προκειμένου να σε κάνουν να γελάσεις.
H Tina Fey -Αμερικάνα ηθοποιός- συνόψισε όλα τα παραπάνω σε μια πρόταση λέγοντας «Αν θέλεις να κάνεις το κοινό να γελάσει, ντύνεις έναν άντρα σαν ηλικιωμένη κυρία και τον σπρώχνεις κάτω από τις σκάλες. Αν θέλεις να κάνεις τους συγγραφείς κωμωδιών να γελάσουν, σπρώχνεις μια πραγματική ηλικιωμένη κυρία κάτω από τις σκάλες».
Τέλος, να παραδεχτώ ότι, μέχρι πριν γράψω το παρόν κι άρα πριν μάθω ότι το “black humor” είναι δείγμα υψηλού IQ, πίστευα ότι είμαι λάτρης αυτού του είδους χιούμορ. Μετά από τον ορισμό παραπάνω και τα συγκεκριμένα «αστεία» που δεν μπορώ να πω ότι ευχαριστήθηκα, μάλλον ήρθε η ώρα ν’ αποδεχτώ ότι δεν είμαι διάνοια.
Δεν πειράζει καλή καρδιά…
Συντάκτης: Μαρία Πακιακιό
