Σταθερός vs αναπτυξιακός τρόπος σκέψης: Ποιον έχεις εσύ;

Τα τελευταία χρόνια, στον τομέα της ψυχολογίας αναπτύχθηκαν δύο καινούριες και πολύ σημαντικές έννοιες, οι οποίες αφορούν την αντίληψη του καθενός για την ευφυΐα, τις δυνατότητες και τις ικανότητές του. Οι δύο αυτοί όροι είναι οι fixed  mindset (σταθερός τρόπος σκέψης) και growth mindset (αναπτυξιακός τρόπος σκέψης) κι οι επιστήμονες υποστηρίζουν ότι όλοι οι άνθρωποι είναι ουσιαστικά υποστηρικτές μίας εκ των δύο.

Όσοι ανήκουν στην πρώτη κατηγορία κι όπως δηλώνει η πρώτη λέξη, τόσο στον αγγλικό όρο όσο και στον ελληνικό (fixed, σταθερός), πιστεύουν ότι έχουν συγκεκριμένες ικανότητες, δυνατότητες και ταλέντα. Με αυτήν τους την αντίληψη, αμέσως αμέσως πείθουν τον εαυτό τους πως σε κάποια πράγματα δεν είναι καλοί κι ούτε πρόκειται ποτέ να γίνουν, μένοντας έτσι σε όσα θεωρούν ότι μπορούν να επιτύχουν και με όσα νιώθουν ασφάλεια. Δεν πείθονται εύκολα να δοκιμάσουν νέα πράγματα ή εκείνα στα οποία πιστεύουν ότι δε θα καταφέρουν το επιθυμητό αποτέλεσμα, αφού ουσιαστικά φοβούνται την αποτυχία και θεωρούν τα λάθη μέρος αυτής. Όταν κάποιος πείθει τον εαυτό του ότι δεν είναι καλός σε κάτι και μάλιστα εκ γενετής, πώς θα μπει στη διαδικασία να το δοκιμάσει ή να παλέψει να το πετύχει; Όσο έντονα βιώνουν την όποια αποτυχία όμως, νιώθοντας χαμένοι, άλλο τόσο έντονα βιώνουν και την επιτυχία, νιώθοντας νικητές.

Επίσης, όσοι ανήκουν σ’ αυτήν την κατηγορία, το πιο πιθανό είναι να μην επιτύχουν όσα θα μπορούσαν, καθώς μόνοι τους περιορίζουν τον εαυτό τους, του θέτουν όρια και προκαταβάλλουν αρνητικά ορισμένες καταστάσεις. Παρ’ όλες τις περιοριστικές συνθήκες που οι ίδιοι έχουν επιβάλλει, πολλές φορές νιώθουν απειλή ή φτάνουν να ζηλεύουν την επιτυχία και τα επιτεύγματα των γύρω τους, μη βλέποντας την ουσιαστική διαφορά της νοοτροπίας.

Αντιθέτως, όσοι ανήκουν στη δεύτερη κατηγορία, θεωρούν πως οι δυνατότητες, οι ικανότητες και τα ταλέντα του κάθε ανθρώπου, μπορούν να βελτιωθούν και γιατί όχι ν’ αυξηθούν, με αφοσίωση κι εντατική προσπάθεια. Τα άτομα με τη συγκεκριμένη νοοτροπία, πιστεύουν πως η προσπάθεια είναι πολύ πιο σημαντική από το αποτέλεσμα και γι’ αυτό θεωρούν τα λάθη, απαραίτητα στάδια προς την επιτυχία. Δε φοβούνται την αποτυχία, αφού θεωρούν ότι από κάθε λάθος διδάσκονται, βελτιώνονται και κάνουν ένα ακόμη βήμα προς τον επιθυμητό στόχο. Η δημιουργικότητα κι η επιτυχία, κατά τη γνώμη τους, θέλει επιμονή, υπομονή, προσπάθεια, αφοσίωση και λάθη.

Επίσης, τα άτομα μ’ αυτή την αντίληψη, τολμούν να δοκιμάζουν νέα πράγματα, δέχονται ευκολότερα τις όποιες ευκαιρίες τους παρουσιάζονται και σε καμία περίπτωση δε νιώθουν ν’ απειλούνται από την επιτυχία των γύρω τους, αντιθέτως εμπνέονται απ’ αυτήν. Επιπλέον, με τη συγκεκριμένη θετική κι ανοιχτόμυαλη νοοτροπία φτάνουν συνεχώς σ’ ένα μεγαλύτερο βαθμό επιτευγμάτων, όπως είναι λογικό κι όσο συμβαίνει αυτό, τόσο αυξάνεται η εσωτερική τους δύναμη και πίστη στον εαυτό τους.

Και στις δύο παραπάνω κατηγορίες ασφαλώς στην πορεία της ζωής τους, θα υπάρξουν δυσκολίες, ατυχίες και κακές στιγμές. Αυτό που τελικά όμως  θα σταθεί εμπόδιο ή όχι είναι η νοοτροπία του ατόμου που τ’ αντιμετωπίζει. Ένας οπαδός του fixed mindset, έχει από μόνος του ευνουχίσει τον εαυτό του και δε χρειάζονται καν οι παραπάνω αρνητικοί κι εξωτερικοί παράγοντες για να μείνει στάσιμος ή να συρρικνωθεί, αφού το έχει καταφέρει από μόνος του ήδη, λόγω αντίληψης. Όσοι πάλι ανήκουν στη δεύτερη κατηγορία, ανεξαρτήτως των εξωτερικών αστάθμητων παραγόντων και παίρνοντας κουράγιο από την εσωτερική τους δύναμη, η οποία ουρλιάζει πως μπορούν να καταφέρουν τα πάντα αρκεί να το πιστέψουν, προσπαθούν και παλεύουν με πάθος, με αποτέλεσμα να οδηγούνται έστω και σταδιακά στην επιτυχία, στην ανάπτυξη και στη βελτίωσή τους.

Το ευχάριστο είναι ότι σχετικές έρευνες έχουν αποδείξει πως το growth mindset, αντικατοπτρίζει σωστότερα την αλήθεια. Σίγουρα καθένας από εμάς έχει κάποιες έμφυτες ικανότητες ή ταλέντα, αυτό όμως δε συνεπάγεται κι ούτε αποκλείει αυτόματα ότι δε θα τα καταφέρουμε σε οτιδήποτε άλλο. Ας θυμηθούμε λίγο πόσες φορές ακούσαμε κάποιον αθλητή, επιστήμονα ή καταξιωμένο στον χώρο του άνθρωπο, να δηλώνει πως οι αποτυχίες, οι εντατικές προσπάθειες κι η θέληση ήταν αυτά που τον οδήγησαν στην επιτυχία πολύ περισσότερο από το τυχόν ταλέντο ή την κλίση του στον εκάστοτε τομέα.

Εσύ διάλεξες πού θέλεις ν’ ανήκεις;