Μήπως νιώθεις ότι πρέπει να απολογείσαι στους πάντες για τα πάντα;

Τη σημερινή εποχή, οι ενοχές είναι ένα από τα ποιο οικεία και καθημερινά συναισθήματα που βιώνει ένας άνθρωπος. Ενοχές γιατί έφαγα περισσότερο απ’ όσο έπρεπε. Ενοχές γιατί δεν πήγα στο γυμναστήριο. Ενοχές γιατί είπα ψέματα στους φίλους μου επειδή δεν ήθελα να βγω για καφέ. Γενικότερα, όλο και κάτι είναι αυτό που θα ξυπνήσει λίγο τις τύψεις μέσα μας. Τι γίνεται με τους ανθρώπους που αντιμετωπίζουν το πρόσωπο ενός ενοχικού ανθρώπου; Πώς αντιμετωπίζουν την καθημερινότητά τους και τι είναι αυτό που τους ωθεί να έχουν αυξημένο το αίσθημα της ενοχής;

Έναν ενοχικό άνθρωπο θα τον αναγνωρίσει εξαιτίας ορισμένων έντονων χαρακτηριστικών. Τείνει να νιώθει υπεύθυνος για τα πάντα και να προσπαθεί με κάθε δυνατό τρόπο να κάνει το σωστό. Επίσης άνθρωποι ενοχικοί δε θα σου πουν ποτέ όχι. Είναι για έναν περίεργο λόγο πάντοτε διαθέσιμοι όταν οι φίλοι τους τούς έχουν ανάγκη ή χρειάζονται βοήθεια. Θα κάνουν τα χατίρια σε όλους γιατί με αυτό τον τρόπο νιώθουν ότι αξίζουν. Ακόμη ένα έντονο χαρακτηριστικό τους είναι ότι τους καταβάλει πολύ έντονα το συναίσθημα του φόβου όσον αφορά την εκδήλωση, τόσο των συναισθημάτων, όσο και των σκέψεών τους. Δουλεύουν πολύ περισσότερες ώρες από αυτές που αντέχει ο οργανισμός τους αλλά κι από αυτές που αμείβονται και δε θέλουν με τίποτα να είναι διαφορετικοί από τους άλλους. Για τον λόγο αυτό θα τους δεις συχνά να συμφωνούν με ό,τι και να λέει το πλήθος και να πηγαίνουν με τις προτιμήσεις των άλλων.

Στη ζωή τους υπερισχύει το «πρέπει» κι όχι το «θέλω» και γι’ αυτό φορτώνουν τον εαυτό τους με περισσότερες υποχρεώσεις από αυτές που πραγματικά μπορούν να διαχειριστούν. Χρησιμοποιούν συνεχώς στο λεξιλόγιό τους τη λέξη «συγγνώμη», αφού λόγω της αίσθησης ότι πρέπει να τα κάνουν όλα σωστά, έχουν και την ανάγκη να απολογούνται για τα πάντα. Τους διακατέχει συνεχώς μια αγωνία, και παρ’ όλο που στις διαπροσωπικές τους σχέσεις είναι παρορμητικοί τύποι, απογοητεύονται εύκολα, αφού οι υψηλές προσδοκίες που έχουν καταρρέουν.

Έχουν υψηλές προσδοκίες από τον εαυτό τους -περισσότερο από το κανονικό- για να ικανοποιήσουν τους άλλους. Οι ενοχικοί τύποι κατά βάση έχουν χαμηλή αυτοεκτίμηση και γενικότερα αυτοεικόνα, με αποτέλεσμα να ρίχνουν τις ευθύνες στον εαυτό τους για ό,τι συμβαίνει παρ’ όλο που μέσα τους αναγνωρίζουν ότι δεν ευθύνονται οι ίδιοι για όλα. Ενώ έχουν την τάση να θέλουν να είναι τέλειοι σε ό,τι κι αν κάνουν, ταυτόχρονα αδυνατούν να πιστέψουν πως είναι ικανοί να τα καταφέρουν. Αυτό έχει ως συνέπεια να πιέζονται ψυχολογικά και να προσπαθούν υπερβολικά.

Τι ευθύνεται όμως στο να αναπτύξει ένας άνθρωπος ενοχικά συναισθήματα; Σύμφωνα με την ψυχολογία, η ενοχή είναι ένα κοινωνικό συναίσθημα που αναπτύσσεται κατά τη διάρκεια της προσχολικής ηλικίας όταν το παιδί ξεκινάει να αντιλαμβάνεται να «μη» και τα «όχι» που του θέτει το οικογενειακό και κοντινό του περιβάλλον. Όσο πιο αυστηρή είναι λοιπόν η διαπαιδαγώγηση ενός παιδιού, τόσο έντονες είναι οι ενοχές που μπορεί να υιοθετήσει και να αναπτύξει ένα παιδί και ο λόγος είναι επειδή νιώθει άσχημα για πράγματα που σύμφωνα με τους γύρω του κάνει λάθος ή επειδή νιώθει πως απογοητεύει τους γονείς του. Είναι σημαντικό επιπλέον να γνωρίζουμε ότι οι ενοχές που αισθάνεται κάποιος σε τέτοιο βαθμό συχνά μπορούν να οδηγήσουν σε κατάθλιψη, επιθετικότητα, επιδείνωση της σωματικής υγείας του ανθρώπου με ασθένειες όπως είναι οι στομαχικές διαταραχές κι οι ημικρανίες.

Για να απαλλαγεί κανείς από τα ενοχικά συναισθήματα, το πρώτο βήμα που χρειάζεται να κάνει είναι αρχικά να αντιληφθεί και να ονομάσει αυτό που του συμβαίνει. Στη συνέχεια, είναι σημαντικό να ξεκινήσει κανείς την αυτοπαρατήρηση προκειμένου να μπορέσει να καταλάβει από πού πηγάζουν οι ενοχές. Κάθε φορά, δηλαδή που βιώνει το αίσθημα των ενοχών, είναι σημαντικό να σταματήσει για λίγο κάποιος και να αναλογιστεί τι ακριβώς συνέβη, τι πέρασε από το μυαλό του, τι δημιούργησε αυτές τις υπερβολικές κι ίσως παραποιημένες σκέψεις που ενδεχομένως έχει εκείνη τη στιγμή και να προσπαθήσει με την επικράτηση της λογικής να τις αμφισβητήσει.

Για παράδειγμα είναι καλό να αναλογιστεί κανείς τι μπορεί να συμβεί αν μια φορά δεν είναι σε θέση να βοηθήσει κάποιον, ή αντί των «πρέπει» επικρατήσουν τα θέλω στη καθημερινότητά του. Το να αποφορτίσει κανείς τις καταστάσεις και να προσπαθήσει να μη φέρνει την καταστροφή με τα διάφορα σενάρια που δημιουργεί το μυαλό και γεμίζει τον άνθρωπο με ενοχές, είναι κάτι πολύ χρήσιμο κι αρκετά λυτρωτικό γι’ αυτόν που παλεύει με τις τύψεις του. Στη συνέχεια κι αφού γίνουν όλες αυτές οι διεργασίες, είναι σημαντικό να το αποδεχτεί και να συνειδητοποιήσει ότι δεν είναι εφικτό να αρέσουμε σε όλους μιας και μ’ αυτόν τον τρόπο χάνεται η προσωπικότητα του ανθρώπου.

Έτσι, αποδεχόμαστε τον εαυτό μας όπως ακριβώς είναι και προσπαθούμε να τον αγαπήσουμε γι’ αυτούς ακριβώς τους λόγους. Με αυτόν τον τρόπο προσπαθούμε να αφήσουμε για λίγο τα «πρέπει» που μας ταλαιπωρούν και να έρθουμε πιο κοντά στα «θέλω» μας. Εμπιστεύσου λοιπόν τον εαυτό σου και δίδαξε στους άλλους τα δικά σου όρια προκειμένου να μη χρησιμοποιούν την ενοχική σου κατάσταση για να σε εκμεταλλευθούν. Ξεκίνα να σε αγαπάς, λοιπόν.