Είμαι σίγουρη ότι όταν ο Τιμ Μπέρνερς-Λι, το 1989, έθετε τις βάσεις για τη δημιουργία ενός παγκόσμιου ιστού, του διαδικτύου, δε φανταζόταν ούτε στο ελάχιστο την απήχηση και την ταχεία εξάπλωση που θα είχε η εφεύρεσή του. Και, για να πάω ένα βήμα παραπέρα, δεν μπορούσε να προβλέψει και να διανοηθεί ότι τα Μέσα Κοινωνικής Δικτύωσης θα είχαν τόσο καταλυτική επίδραση στις ζωές τόσων ανθρώπων. Κανείς δεν αρνείται ότι τα σόσιαλ ανήκουν πλέον στην καθημερινότητα της συντριπτικής πλειοψηφίας των ανθρώπων, με τα στατιστικά στοιχεία επίσημων φορέων να δείχνουν ένα ποσοστό που αγγίζει τα όρια του απόλυτου (5 δισεκατομμύρια άνθρωποι χρησιμοποιούσαν τα Μέσα το 2023). Αποτελεί αναντίρρητη πραγματικότητα ότι κατακλυζόμαστε καθημερινά από τεράστιο όγκο πληροφοριών και δεδομένων, με αποτέλεσμα να χάνουμε κατά πολύ το όριο χρήσης τους.
Πρόσφατα, η Ελεονώρα Μελέτη ανέβασε ένα πολύ ενδιαφέρον βίντεο στον προσωπικό της λογαριασμό στο Ίνσταγκραμ. Στην αρχή του προβάλλονται δεκάδες μηνύματα που της απέστειλαν διάφοροι, στα οποία τη βρίζουν και της εύχονται όλα τα απευκταία κι ανήκουστα. Μηνύματα τόσο εχθρικά κι ακραία, που δε γίνεται ούτε καν να αναπαραχθούν. Και με αφορμή αυτό, και όχι μόνο βέβαια, εγείρεται το ερώτημα, κι από την ίδια και από κάθε νοήμονα άνθρωπο: Γιατί τόσο μίσος; Μίσος, όχι εναντίον της συμπεριφοράς, αλλά της ίδιας της ύπαρξης. Τι ωθεί τον άνθρωπο να εκφράσει, κρυμμένος πίσω από ένα πληκτρολόγιο και μια οθόνη, ένα τόσο εχθρικό συναίσθημα; Και μπορεί αυτή η ρητορική μίσους να σταματήσει;
Δείτε αυτή τη δημοσίευση στο Instagram.
Οι χρήστες των Μέσων Κοινωνικής Δικτύωσης προβαίνουν σε τέτοιες ενέργειες για μια σειρά από λόγους. Ειδικοί καταλήγουν στο συμπέρασμα ότι ο βαθύτερος είναι η προσωπική δυστυχία που νιώθουν, το αίσθημα του ανικανοποίητου με το οποίο ζουν. Κι υπό αυτή την έννοια, τελικά, όλα αυτά τα σχόλια μίσους βλάπτουν εκείνον που τα κάνει, τον θύτη, κι όχι το θύμα. Εκείνος εκτίθεται ανεπανόρθωτα. Σύμφωνοι, κι εκείνος που δέχεται ρητορική μίσους υποφέρει, βάλλεται και πλήττεται. Αλλά ο θύτης είναι εκείνος που βλάπτεται περισσότερο, αν το σκεφτούμε καλύτερα.
Ο βασικός λόγος που οι άνθρωποι κάνουν hate comments, είναι ότι με αυτόν τον τρόπο συντηρούν την ακατανίκητη ορμή που νιώθουν να αισθανθούν, έστω στιγμιαία, δυνατοί και ισχυροί. Καλύπτουν, όμως, και συγκαλύπτουν τη δική τους ανασφάλεια ή ανασφάλειες, τα δικά τους άλυτα προβλήματα, συμπλέγματα και φόβους πίσω από ένα κακεντρεχές σχόλιο και, πολύ συχνά, ένα ανώνυμο προφίλ. Δεν αντιλαμβάνονται ότι, προβαίνοντας σε τέτοια σχόλια, δείχνουν ότι δεν έχουν τον έλεγχο σε κανέναν άλλο τομέα της ζωής τους και επιδιώκουν απεγνωσμένα να αποκτήσουν, έστω και με αυτό τον τρόπο.
Ο δεύτερος λόγος είναι ότι αναδεικνύεται η έντονη, σχεδόν αρρωστημένη ανάγκη που έχουν για προσοχή. Επιθυμούν να είναι ορατοί, έστω και με αυτόν τον τρόπο, και να αφήσουν το ψηφιακό τους αποτύπωμα με όποιο κόστος. Εκείνο που τους εξιτάρει ακόμα περισσότερο είναι όταν βρουν κι άλλους, όμοιούς τους, να συμφωνούν με σχόλια και επισημάνσεις που έκαναν εναντίον κάποιου. Αλήθεια, πόσο μικροί μπορεί να είναι όταν η μοναδική ευχαρίστηση που νιώθουν είναι να προκαλέσουν ζημιά σε κάποιον;
Επίσης, τα σχόλια μίσους προβάλλουν την πικρή και δυσάρεστη, γι’ αυτούς, αλήθεια. Δεν έχουν κανένα πραγματικό ενδιαφέρον στη ζωή τους, καμιά ασχολία που να τους γεμίζει και να τους ικανοποιεί, και το μόνο στο οποίο βρίσκουν ευχαρίστηση είναι να επιδίδονται σε φαρμακερά σχόλια. Ο διαπληκτισμός, η ειρωνεία, ο χλευασμός, οι εντάσεις αποτελούν μια μορφή ασχολίας και ενασχόλησης για άτομα τέτοια. Είναι τόσο αργόσχολοι που το μόνο που έχουν να κάνουν είναι να παρακολουθούν από μακριά και να καραδοκούν για ένα πικρόχολο σχόλιο.
Και, φυσικά, το πιο οφθαλμοφανές: δείχνουν τη ζήλια τους, την παράφορη κι ανεξέλεγκτη ζήλια που δεν τους επιτρέπει να δουν καθαρά. Ζηλεύουν παθολογικά τη θέση, την απήχηση, τα χρήματα, την αναγνωρισιμότητα ή την εξωτερική εμφάνιση και επιθυμούν διακαώς να τα μειώσουν και να τα αποκαθηλώσουν. Εκείνο που αφελώς δε σκέφτονται είναι: είναι δυνατόν να αποκαθηλωθεί ή να μειωθεί ο Χ διάσημος (ή και άσημος) επειδή εσύ του έγραψες ένα άτοπο και κακεντρεχές σχόλιο; Πόσο πιο υγιές θα ήταν αν ο συγκεκριμένος διάσημος λειτουργούσε ως πρότυπο, ως παράδειγμα για μίμηση, ως κίνητρο για να ψάξουμε το κάτι καινούργιο, να το θαυμάσουμε και να νιώσουμε κι εμείς την πορεία προς την υπεροχή;
Τέλος, αυτή η κακοποιητική συμπεριφορά δείχνει και το κακοποιητικό περιβάλλον στο οποίο γαλουχήθηκε ο θύτης. Τέτοιες συμπεριφορές είναι αποτέλεσμα του τρόπου με τον οποίο μεγάλωσε και των ερεθισμάτων που δέχτηκε διαχρονικά. Έτυχε επικριτικής συμπεριφοράς, μη αποδοχής κι απόρριψης και, αναπόφευκτα, αυτή τη συμπεριφορά θα βγάλει προς τα έξω. Δεν αντιλαμβάνεται —κι αυτό δεν είναι εξ ολοκλήρου δική του ευθύνη— ότι με τέτοιες αντιδράσεις προδίδει μια συνθήκη που χρήζει αντιμετώπισης. Ότι καθρεφτίζει στις αντιδράσεις του όσα έμαθε και όσα του έμαθαν.
Είναι πολύ σημαντικό να θυμόμαστε ότι δεν προέρχονται όλα τα πικρόχολα σχόλια από ανώνυμα και ψεύτικα προφίλ. Μπορούν και οι άνθρωποι γύρω μας, τα άτομα στην πραγματική ζωή, να μας πικράνουν και να εκφραστούν τόσο αρνητικά εναντίον μας που θα μπορούσαμε να το χαρακτηρίσουμε ως ρητορική μίσους. Κι ίσως αυτό να είναι και πιο επώδυνο για ευνόητους λόγους, αφού θα ανέμενε κανείς ότι θα εισπράτταμε από φίλους αγάπη, συμπαράσταση, κατανόηση, αλληλεγγύη.
Το πιο σημαντικό που πρέπει να θυμόμαστε είναι ότι, δυστυχώς, τέτοια σχόλια είναι κοινά στα Μέσα Κοινωνικής Δικτύωσης. Και πίσω από αυτή την έκφραση μίσους υπάρχει μια βαθύτερη αιτία, την οποία εξηγεί υπέροχα μια φράση της Ashley Lorenzana, ειδικού σε θέματα κοινωνικής δικτύωσης: «Πίσω από κάθε οθόνη και κάθε πληκτρολόγιο υπάρχει μια ιστορία. Και αυτή δεν είναι πάντα ευχάριστη.»
Συντάκτης: Χριστιάνα Δεμέναγα
