Μελετώντας κανείς την αρχαία ελληνική μυθολογία, ανάμεσα στα τόσα ενδιαφέροντα που θα μάθει, είναι και η προέλευση και σημασία της λέξης «φόβος». Οι αρχαίοι Έλληνες προσωποποίησαν τον φόβο και του έδωσαν ανθρώπινα χαρακτηριστικά. Πίστευαν ότι ήταν γιος του θεού Άρη και της θεάς Αφροδίτης και μαζί με τον αδελφό του, Δείμο, που ήταν η προσωποποίηση του τρόμου, έσπερναν τον πανικό στους ανθρώπους.
Ως γνωστόν, οι αρχαίοι Έλληνες έδιναν ανθρώπινη υπόσταση σε διάφορες καταστάσεις και συνθήκες: στη μοίρα, στα καιρικά φαινόμενα, στον θάνατο, στην αλλαγή των εποχών. Και ο φόβος, με αυτόν τον τρόπο, πρέπει να αντιμετωπιστεί ως ανθρώπινο δημιούργημα, ως αποκύημα της φαντασίας μας.
Η ετυμολογία της λέξης «φόβος» μάς οδηγεί σε ακόμα μία ενδιαφέρουσα σκέψη. Η ερμηνεία της μάς προδιαθέτει για το διττό της περιεχόμενο. Από τη μία, ως γιος του Άρη, προκαλεί συγκρούσεις (εσωτερικές, μια ασταμάτητη πάλη στο μυαλό μας) και, από την άλλη, ως γιος της Αφροδίτης, μπορεί να μας οδηγήσει σε κάτι πραγματικά όμορφο: να αντιμετωπίζουμε τους φόβους μας, να γινόμαστε πιο δυνατοί και αποφασιστικοί.
Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι ο φόβος έχει μια σειρά από επιζήμιες επιδράσεις στο άτομο, και σε κάποιους μάλιστα καταστροφικές συνέπειες. Σκέφτεται συνεχώς ανεπιθύμητα σενάρια και κυριεύεται από ένταση, άγχος και πανικό. Όλοι μας έχουμε ακούσει για την ολική παράλυση, το μπλοκάρισμα μυαλού και σώματος, όταν κάποιος κατακλύζεται από αρνητικά συναισθήματα και σκέψεις. Όταν νιώθει μια αόρατη απειλή, έναν κίνδυνο που παραμονεύει και τον κατατρώει.
Αν το σκεφτούμε καλά, γνωριζόμαστε με τον φόβο εξ απαλών ονύχων. Μας συστήνεται με τα πρώτα μας βήματα και μαθαίνουμε να ζούμε μαζί του. Τον γνωρίζουμε στα πρώτα μας σχολικά βήματα, αναρωτιόμαστε αν θα είμαστε στην ίδια τάξη με τους φίλους μας, αν θα πετύχουμε στο διαγώνισμα, αν θα περάσουμε στο πανεπιστήμιο, αν θα βρούμε δουλειά, σπίτι, σύντροφο. Ο φόβος επεκτείνεται και σε πιο μελαγχολικές σκέψεις για απώλειες (προσωρινές ή οριστικές), φυγή ή θάνατο.
Σε στιγμές νηφαλιότητας και ψυχραιμίας, μπορούμε να αναγνωρίσουμε ότι ο φόβος είναι μια ασυνείδητη αντίδραση του οργανισμού μας, που πυροδοτείται με το κατάλληλο ερέθισμα, και ότι εδράζεται σε υποθετικές συνθήκες. Όλες αυτές οι σκέψεις ανήκουν στη σφαίρα της φαντασίας. Είναι σενάρια και υποθέσεις για κάτι που δεν έχει γίνει (σκόπιμα δε χρησιμοποιώ τη λέξη «ακόμα») και πολύ πιθανόν να μη συμβεί ποτέ. Αφορούν πάντα το μέλλον, το οποίο, ως γνωστόν, ο άνθρωπος δεν ελέγχει ούτε προβλέπει. Είναι μάταιο να χάνεται τόσος χρόνος σε σκέψεις που δεν οδηγούν πουθενά.
Όταν φοβόμαστε, σκεφτόμαστε με άξονα το «αν»: αν συμβεί, αν νιώσω, αν γίνει. Κι έτσι, γινόμαστε αιχμάλωτοι του φόβου μας. Ο φοβισμένος άνθρωπος είναι παγιδευμένος, δε ζει ελεύθερος, δεν μπορεί να σκεφτεί καθαρά, να ενεργήσει νηφάλια, να νιώσει πραγματική απελευθέρωση. Είναι εξαρτημένος από έναν αόρατο κι ενδεχομένως ανύπαρκτο κίνδυνο.
Ας αλλάξουμε τον τρόπο που σκεφτόμαστε. Ας σκεφτούμε με άξονα το «όταν». Θα αντιμετωπίσω τον φόβο όταν συμβεί, όταν γίνει, όταν το βρω μπροστά μου. Μια τόσο μικρή αλλαγή στις λέξεις, μια τόσο μεγάλη αλλαγή στη ζωή μας.
Η προέλευση της λέξης «φόβος» έχει τελικά τη σημειολογία της. Είναι αποτέλεσμα μιας σκληρής μάχης, μιας εσωτερικής έντασης που μπορεί να οδηγήσει τον άνθρωπο είτε στην αυτοκαταστροφή είτε στην ενδυνάμωση και ανθεκτικότητα. Ναι, είναι γιος του Άρη και της Αφροδίτης, του πολέμου και της ομορφιάς. Κι όταν μας επισκέπτεται, είναι στο χέρι μας να διαλέξουμε ποιον γονιό προτιμούμε.
Στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης κυκλοφορεί ευρέως ένα ακρωνύμιο της λέξης «φόβος» στα αγγλικά (FEAR: Forget Everything And Run ή Face Everything And Rise), προ(σ)καλώντας μας να το ερμηνεύσουμε θετικά και να υιοθετήσουμε τη στάση που μας κάνει ελεύθερους. Διότι, τελικά, όλα είναι στο μυαλό μας.
Συντάκτης: Χριστιάνα Δεμέναγα
