Στο on όσα τρέμουμε ή όσα μας ξυπνάνε;

Φόβοι και φοβίες. Δύο διαφορετικές έννοιες μεταξύ τους κι όμως τόσο ίδιες, αφού έχουν τη δυνατότητα να κοντρολάρουν και να φέρνουν σε δύσκολη θέση το άτομο, εφόσον μπορούν με άνεση έστω και στιγμιαία να καθορίσουν τη διάθεση και τη λειτουργικότητά του. Κι ενώ όλα είναι περαστικά, ο φόβος γιατί είναι μόνιμος; Σπάνια θα συναντήσουμε κάποιον που δεν τον φοβίζει κάτι, ενώ συχνά ακούμε γύρω μας να λένε πως όλα είναι στο μυαλό. Είναι άραγε όλα όσα φοβόμαστε ένα παιχνίδι του μυαλού; Κι αν είναι γιατί δεν μπορούμε να βγούμε νικητές;

Το συναίσθημα του φόβου που μπορεί να παραλύσει στην κυριολεξία, είναι μια φυσιολογική κατάσταση με την οποία έρχεται αντιμέτωπος ο άνθρωπος προκειμένου να αμυνθεί σε μια πραγματική ή πλασματική απειλή. Για παράδειγμα οι φυσικοί φόβοι, όπως ο σεισμός, η πτώση από ύψος και οι ξαφνικοί δυνατοί θόρυβοι που είναι έμφυτοι, θέτουν σε κατάσταση έκτακτης ανάγκης, κινητοποιώντας άμεσα το άτομο προκειμένου να προστατευτεί εφόσον νιώθει τον κίνδυνο προ των πυλών. Έμφυτη όμως δεν είναι μια τρομακτική εμπειρία που κάποτε υπέστη κάποιος κλεισμένος σε ένα μικρό και στενό χώρο. Όσο κακή κι αν ήταν εκείνη η στιγμή, πέρασε και βάσει πιθανοτήτων δε θα επαναληφθεί. Δεδομένο είναι το χθες, όχι οι φόβοι. Έμφυτη όμως είναι η ανάγκη για συντροφικότητα κι αγάπη, χωρίς αυτό να σημαίνει πως αν ένας άνθρωπος βιώνει μια αρρωστημένη συνθήκη θα πρέπει να την υπομένει γιατί φοβάται τον χωρισμό και κατ’ επέκταση τη μοναξιά.

Από τους έμφυτους φόβους λοιπόν, τις επίμονες, έντονες, ίσως κάποιες φορές παράλογες φοβίες σε σημείο εμμονής, μέχρι και τον φόβο του (από)χωρισμού, τα παραδείγματα ποικίλλουν και η λίστα ολοένα και μεγαλώνει. Φόβος για τα αεροπλάνα, τα ζώα, τα μικρόβια και τις αρρώστιες, φόβος για την αποτυχία, την απόρριψη και ούτω καθ’ εξής. Όλα όμως είναι θέμα πειθαρχίας, επιβολής στον εαυτό μας, δηλαδή σωστής διαχείρισης ή μη, εφόσον έχουν να κάνουν με τον καθένα ξεχωριστά, γιατί κανείς δεν είναι ίδιος με τον άλλο. Διαφορετικές προσωπικότητες, άλλα βιώματα, άλλες προσλαμβάνουσες. Κάτσε λίγο και σκέψου πως όλα είναι ένα κλικ και ο διακόπτης του μυαλού, όσο εύκολα μπορεί να πάει από το on στο off, μπορεί να πάει και αντίστροφα.

Όταν κάποιος έχει βιώσει έναν έντονο χωρισμό και έχει κλειστεί στον εαυτό του για καιρό, μη ζητώντας βοήθεια και χωρίς να έχει την ανάγκη επαναπροσδιορισμού, ίσως θυματοποιείται και οδηγείται στα σκαλοπάτια της άτυπης κατάθλιψης. Κι ενώ ενδεχομένως μπορεί να κατανοεί πως η ζωή του άλλαξε γιατί δεν είναι πια ο ίδιος άνθρωπος κι ο φόβος τον μεταμόρφωσε σε υποχείριό του, παραμένει ακλόνητα κλειδωμένος στις εμμονές του.

Μα οι φόβοι δε θα σε απαλλάξουν αν εσύ δεν απαγορέψεις την παραμονή τους. Ίσως να φοβάσαι να βρεις ξανά αυτά που έχασες, με αποτέλεσμα να χάνεις κι αυτά που έρχονται. Το έχεις σκεφτεί ή δε σε νοιάζει; Έχεις σκεφτεί πως την ίδια στιγμή που εσύ παραιτείσαι από την προσπάθεια, κάποιος άλλος, κάπου αλλού, βαρέθηκε να φοβάται και πατάει με σιγουριά πάνω στους φόβους του γιατί θέλει να νικήσει και να περάσει απέναντι; Γιατί αν όχι εκείνος, ποιος θα κάνει γόνιμο το έδαφος για να πατήσει; Τα άτομα που επιδιώκουν να αντέξουν την παραμονή τους σε ένα ασανσέρ ή να σκαρφαλώσουν σε ένα ψηλό βουνό, δεν το κάνουν από μαζοχισμό, αλλά από την ανάγκη τους να δουν κατάματα τις φοβίες, να τις αγκαλιάσουν και να τις διώξουν μετά, γιατί δεν τους ανήκουν.

Ζώντας στη σκιά της όποιας φοβίας, δεν αντιλαμβάνεται κανείς πόση δύναμη κρύβει μέσα του και στην ουσία εθελοτυφλεί και βολεύεται σε μια κατάσταση που λειτουργικό -όσο θα ήθελε- δεν τον καθιστά και δεν τον εξυπηρετεί και σε τίποτα. Είναι ο πανικός που διακατέχει το άτομο και προκαλεί την επανάληψη της φοβίας. Το σίγουρο βέβαια είναι πως δεν αλλάζει κάτι από τη μια στιγμή στην άλλη. Η συνειδητοποίηση, η παραδοχή και η αναζήτηση βοήθειας, αν δεν μπορούμε να δώσουμε εμείς τέλος στο φόβο, είναι τα πρώτα βήματα. Όσο άνιση κι αν φαντάζει η μάχη και δυσκολότερη η νίκη, άλλο τόσο εφικτή μπορεί να είναι, γιατί τα όπλα που διαθέτει ο καθένας στη φαρέτρα του ίσως να τα ξέρει, ίσως πάλι όχι.

Ό,τι κι αν είναι αυτό που φοβάσαι, από τον έρωτα μέχρι τον θάνατο, τις κοινωνικές φοβίες μέχρι τις έμφυτες, δώσε χρόνο στον εαυτό σου και μετά, αντί να τις βάλεις ξανά κάτω από το χαλί του σπιτιού σου, δείξε τους την έξοδο. Ο φόβος (θα) ζει μέσα από σένα κι εσύ με την ιδέα του, μέχρι να πατήσεις το off.