Δε γνωρίζουμε τα πάντα όταν επεμβαίνουμε

Η διάθεση δεν αρκεί για να σώσουμε καταστάσεις, να λύσουμε παρεξηγήσεις. Δεν μπορούμε να είμαστε παντού οι πρωταγωνιστές και οι από μηχανής θεοί και να αλλάζουμε τη ροή των καταστάσεων, όσο και να θέλουμε.

Δε γνωρίζουμε όσα θα θέλαμε να γνωρίζουμε. Πολλές φορές, προσπαθούμε να βοηθάμε δικούς μας ανθρώπους, να τους ευνοούμε χωρίς να είμαστε μάρτυρες σε καταστάσεις.

Από μικρά παιδιά πάντα θέλαμε να μπαίνουμε μπροστά για φίλους κι αδέλφια σε μικρές διαμάχες, ασήμαντες και χωρίς ουσία. Ήταν οι στιγμές που θέλαμε να κάνουμε επίδειξη δύναμης και να νιώσουμε ότι ήμασταν ικανοί να προστατεύουμε μικρότερούς μας. Όμως δεν ξέραμε ποιος έφταιγε. Δε μας ένοιαζε. Απλώς θέλαμε να φαινόμαστε ίσως.

Ίσως θέλαμε να δείξουμε ότι μπορούμε να υπερασπιστούμε ανθρώπους με το ίδιο αίμα, γιατί όντας μικροί η συγγένεια πάντα έπαιζε ρόλο. Ο ρόλος του μεγάλου αδερφού στην οικογένεια που έπρεπε να βγει μπροστά για τα μικρότερα αδέρφια του ό,τι και να γινόταν στο σχολείο, είτε είχαν ευθύνη για κάτι είτε όχι. Θέλαμε να μας έχουν εμπιστοσύνη, να παγιώσουμε τη φιγούρα μας και το ρόλο μας που βασιζόταν σ’ αυτά τα φυσικοποιημένα στερεότυπα περί «ανδρικής τιμής».

Από μικροί λοιπόν οι διαμάχες περιείχαν μια αίσθηση υπεροχής και καθιέρωσης ρόλων και πορτραίτων που φαίνονταν σε συγγενείς, συμμαθητές και φίλους. Βέβαια οι κύκλοι άρχιζαν να διευρύνονται.

Δεν μπορείς πάντα να φαίνεσαι ως υπέρμαχος της δικαιοσύνης των δικών σου ανθρώπων. Το αίσθημα ηθικής έρχεται και αντικαθιστά το ύφος των σχέσεων. Οι σχέσεις διαμορφώνονται εναλλακτικά και βάσει συμφερόντων. Δεν ξέρουμε τα πάντα, αλλά μας αρκούν αυτά που έχουμε δει συνολικά σε άλλους. Έχουμε τυποποιήσει μορφές μέσα απ’ την τριβή μας με αυτές και μας αρκούν τα χαρακτηριστικά που έχουμε δει ανεξαρτήτως περιπτώσεων. Δεν ψάχνουμε ποιος φταίει, αλλά θεωρούμε πολλά ως δεδομένα.

Αντιφατικά, κάτι παρόμοιο συμβαίνει και με σχέσεις συμφερόντων. Μας αρκεί το τι μπορεί να μας προσφέρει ο άλλος και κρατάμε τις ισορροπίες για εμάς. Ίσως ασυνείδητα να παραμένουμε φιλικά προσκείμενοι σε ανθρώπους που ξέρουμε ότι μπορούν να μας βοηθήσουν σε πράγματα και καταστάσεις ή ίσως να σχετίζονται με την ιεραρχία σε κάποιο εργασιακό περιβάλλον.

Συνεπώς αρκούμαστε σε ένα μέρος των δεδομένων μας, χωρίς να ξέρουμε τα πάντα. Βολευόμαστε με τα λίγα.

Σε συνθήκες αδικίας θέλουμε να επέμβουμε για άλλους. Είναι θέμα ηθικό. Κάποιοι άνθρωποι ενοχλούνται απ’ την αδικία. Όταν γνωρίζουν κάποια γεγονότα ως έχουν, αλλά χωρίς να ξέρουν τι υπάρχει προσωπικά μεταξύ των εμπλεκομένων.

Τρία είδη ανθρώπων διακρίνονται σε τέτοιες καταστάσεις: οι πιο ευγενείς φυσιογνωμίες, οι δυναμικοί ή εμπλεκόμενοι στην κατάσταση και οι αλαζόνες ίσως και κομπλεξικοί που θέλουν να τραφούν μ’ όσα προνόμια τους προσφέρει η εξουσία που έχουν.

Οι ευγενείς φυσιογνωμίες προτιμούν να παραμένουν σιωπηλοί ή απέχουν συνειδητά γιατί θέτουν φραγμούς στις δυνατότητές τους, οι τελευταίοι παλεύουν να επωφεληθούν του αξιώματός τους και οι εμπλεκόμενοι έχουν εντοπίσει ένα μέρος της κατάστασης, ένα επεισόδιο το οποίο επαναλαμβάνεται σαν μοτίβο. Δεν το θέλουν, το παρατηρούν σε μια συχνότητα και θεωρούν υποχρέωσή τους να παρέμβουν χωρίς να ρωτήσουν κανέναν και χωρίς να έχουν σφαιρική άποψη για τα πράγματα. Αλλά οι ρόλοι συνήθως είναι ευδιάκριτοι σε τέτοια μοτίβα.

Γι’ αυτό και δεν μπορούμε να επεμβαίνουμε σε όλα μέχρι να δούμε τα πράγματα σφαιρικά. Το ρίσκο είναι 50-50.