Ένα προσωπείο αυστηρά μόνο για μας

Λένε ότι έχουμε τρία προσωπεία. Το ένα είναι για τον κοινωνικό μας περίγυρο, που προσαρμόζεται στα «θέλω» και στα «πρέπει», στα δικαιώματα και τις υποχρεώσεις που έχουμε στα κοινωνικά πλαίσια. Το δεύτερο είναι εκείνο που φοράμε μπροστά στην οικογένειά μας και τους οικείους μας, εκθέτει μια αληθοφανή πλευρά του χαρακτήρα μας, αλλά και πάλι καλύπτει τη μισή αλήθεια για εμάς. Το τρίτο είναι το προσωπείο που έχουμε για τον εαυτό μας∙ με τις τύψεις, τις σκέψεις, τα «θέλω» χωρίς «πρέπει».

Βασικός άξονας της αυτοπραγμάτωσης είναι τα σχέδια που έχουμε για εμάς και που δεν μπορεί να μας τα αναιρέσει κανένας μόνιμα, παρά μόνο κάποιες μεμονωμένες στιγμές, σε καταστάσεις έντασης και διαφωνίας. Είναι οι σκέψεις για το μέλλον που δε μοιραζόμαστε, παρόλο που έχουμε συλλέξει κάποια σχόλια απ’ τον περίγυρό μας, είτε κλειστό είτε πιο διευρυμένο. Το πορτραίτο του εαυτού μας φτιάχνεται από μια παλέτα σχολίων, αλλά εμείς βάζουμε τις πινελιές. Ο περίγυρος είναι ένας καθρέφτης που πάντα τον συμβουλευόμαστε -ασχέτως αν θέλουμε ή όχι. Αντικρίζουμε πολλές αλήθειες σε αυτόν αλλά σίγουρα και ψευδή στοιχεία για τον εαυτό μας.

Το ποσό καλοί είμαστε σε συμβουλές, το ποσό συντροφικοί είμαστε και τι αντίκτυπο έχουμε σε άλλους βοηθώντας τους σε δύσκολες στιγμές, αποτελεί αντικείμενο κρίσης άλλων. Εμείς απλά ξέρουμε για τον εαυτό μας ότι είμαστε καλοπροαίρετοι σε πράξεις και σκέψεις για κάποιους. Αν σε στιγμές έντασης θεωρηθούμε επιθετικοί ή εκρηκτικοί, σίγουρα θα ‘ναι μισή αλήθεια, γιατί πολύ απλά ήταν μια μεμονωμένη περίπτωση που κάποιος σχημάτισε συγκυριακά μια εντύπωση για εμάς, χωρίς να μας ξέρει.

Ως αποτέλεσμα εξωτερικών επιρροών συχνά αποδίδουμε ρόλους στον εαυτό μας, γιατί ξέρουμε ότι δεν μπορούμε να είμαστε καλοί σε όλα, ούτε βέβαια το ίδιο χρήσιμοι σε πολλά πράγματα. Ταυτόχρονα, βέβαια, δεν αποκλείουμε πιθανότητες να μας ταιριάζει κάποιος χαρακτηρισμός ή επαγγελματική κατεύθυνση. Έτσι, η πρώτη επαφή με τον αθλητισμό, για παράδειγμα, έρχεται με το όνειρο ενός παιδιού, με μία φαντασίωσή του, να γίνει παίχτης. Παίζοντας θα δεχτεί σχόλια και θα καταλάβει πού είναι καλός και πού όχι. Αν ίσως δεν έχει αθλητικά χαρίσματα, δε σημαίνει ότι δε θα μπορεί να αντεπεξέλθει το ίδιο καλά σε κάποιο παιχνίδι που μπορεί να χρειάζεται μεγαλύτερη οξύνοια.

Οι τύψεις είναι ένα κεφάλαιο αυστηρά απόρρητο για εμάς. Ίσως να εξομολογηθούμε ένα πολύ μικρό μέρος των τύψεών μας, αφήνοντας όμως ένα τεράστιο μέρος μόνο για εμάς. Τύψεις φαίνεται να ‘ναι οι αλήθειες που δεχόμαστε για τον εαυτό μας, αλλά αυτό δε σημαίνει ότι ισχύουν πάντα. Είναι αρκετοί οι χαρακτήρες που δέχονται αρνητικά σχόλια κι αντιδρώντας αρχικά (ή κι όχι), καταφεύγουν εν συνεχεία σε δεύτερες σκέψεις, ασχέτως αν ξέρουν ότι δε φέρουν μέρος ευθύνης.

Είμαστε ικανοί να κάνουμε πολλά για να καλύψουμε τις τύψεις μας, αφού είναι αλήθειες που δεν αποκαλύπτουμε σε κανένα και τις παραδεχόμαστε μονάχα στον εαυτό μας. Ένα απλό σενάριο είναι να ξεχάσει κανείς κάποια γενέθλια ή μια γιορτή ενός φίλου ή συντρόφου και μετά να τρέχει και να μη φτάνει. Να μπουκώνει τον άλλο με δώρα και συγγνώμες ή να επιδιώκει τον αυτοσαρκασμό για να διακωμωδήσει την κατάσταση, ξέροντας ότι έχει φταίξει. Συνεπώς, και τα τρία προσωπεία φαίνεται να ‘ναι διαρκώς σε κατάσταση αλληλεπίδρασης.

Έχουμε συχνά δεύτερες σκέψεις για ανθρώπους κοντινούς μας, που δεν μπορούμε να τις εκφράζουμε πάντα με λόγια. Βλέπουμε μερικές φορές αποστάσεις, εντάσεις και τις ερμηνεύσουμε σαν τάσεις απομάκρυνσης και ζήλιας, γιατί μπορεί για εμάς τα πράγματα να πηγαίνουν καλά, αλλά να μην αντικρίζουμε τον ενθουσιασμό που περιμέναμε από τον στενό κύκλο μας. Αυτό συμβαίνει είτε σε μικρής διάρκειας φιλίες είτε σε μακροχρόνιες. Δεν ξέρεις αν μπορείς να εμπιστευτείς κάποιους λόγω αυτής της ανεξήγητης συμπεριφοράς τους κι αυτό γιατί δεν είδες αυτό που ήθελες ή περίμενες.

Όλοι έχουμε θαμμένες σκέψεις για φίλους ή ακόμη και τα ίδια μας τα αδέλφια. Γιατί ίσως να υπήρξαν τυχεροί στη ζωή τους, παρόλο που πιστεύαμε ότι μπορεί να αξίζαμε κάτι καλύτερο λόγω μεγαλύτερης προσπάθειας που είχαμε καταβάλει. Ή ακόμη και να θέλαμε να διεκδικήσουμε τον ρόλο κάποιου, γιατί τον βλέπουμε ανταγωνιστικά σε ένα κοινό επαγγελματικό περιβάλλον, επειδή έχει καλύτερες προοπτικές από εμάς στον χώρο. Βέβαια, υπάρχουν παραδοχές για ανάλογες καταστάσεις αλλά οι περιπτώσεις είναι λίγες.

Δεν έχουμε μάθει να παραδεχόμαστε πράγματα σε κάποιους, γιατί δε θέλουμε να αλλοιώσουμε τη σχέση μεταξύ μας, γιατί αναγνωρίζουμε μέσα μας ότι τους έχουμε αδικήσει. Μερικές φορές οι συγγνώμες εκλείπουν κι έπειτα μιλούν απλώς οι πράξεις. Έτσι απλά…