«Ο καθένας είναι μεγαλοφυΐα, αλλά άμα κρίνεις ένα ψάρι από την ικανότητά του να σκαρφαλώσει σ’ ένα δέντρο, θα περάσει όλη την υπόλοιπη ζωή του πιστεύοντας ότι είναι ηλίθιο.» Άλμπερτ Αϊνστάιν
Θα ήθελα να κάνω ιδιαίτερη μνεία στη συγκεκριμένη φράση. Αν και σύντομη, είναι τόσο περιεκτική και ουσιώδης, κρύβει όλη τη γνώμη μου για το σημερινό εκπαιδευτικό σύστημα. Ένα σύστημα που ξεκινάει υποχρεωτικά πλέον από το νηπιαγωγείο και καταλήγει όσο μακριά επιθυμεί ο καθένας μας, παρ’ όλο που, οι μαθητές δε θα θυμούνται τίποτα όταν τελειώσουν το σχολείο ή, όσα μαθαίνουν είναι τελείως άχρηστα για τη μετέπειτα ζωή τους. Θλιβερό, όσο και λυπηρό.
Ακόμα περισσότερο λυπηρό, όμως, είναι το κεφάλαιο «σύστημα». Εμείς, λοιπόν, που αποτελούμε το σύστημα και δεν κάνουμε τίποτα να αλλάξει προς το καλύτερο κι όχι μόνο δεν κάνουμε τίποτα προς τη σωστή κατεύθυνση, αλλά πηγαίνουμε κι ακριβώς αντίθετα. Με μανία τραβάμε κόντρα, υποστηρίζοντας φανατικά τη γνώμη μας, μπαίνοντας σε ακραίους ανταγωνισμούς που δεν οδηγούν πουθενά. Ποιοι είμαστε εμείς; Εμείς είμαστε οι δάσκαλοι, οι καθηγητές, οι διευθυντές, οι γονείς, ο σύλλογος γονέων και κηδεμόνων, όλοι κι όλες ανεξαιρέτως ρόλου και ιδιότητας που αποτελούμε μέρος αυτού του συστήματος.
Υπάρχουν πλάνα μαθημάτων, ύλη που πρέπει να καλυφθεί, κεφάλαια που πρέπει να διδαχτούν, πράγματα που πρέπει να μάθει το παιδί και που αν δεν το κάνει θα μείνει πίσω, τα άλλα τα παιδιά το έχουν καταφέρει, ο τάδε έγραψε άριστα, είναι μόνο μερικά από τα πάρα πολλά που όλοι μας -λίγο πολύ- έχουμε ακούσει ή και έχουμε και οι ίδιοι πιει. Υπάρχει, όμως, συγκεκριμένο κεφάλαιο που αναφέρει τους χρόνους που μπορεί να τα κατακτήσει το εκάστοτε παιδί. Αν ένα τμήμα αποτελείται από 20-25 παιδιά, μπορούν όλα να έχουν την ίδια ταχύτητα μάθησης, κατανόησης κι εμπέδωσης; Άλλο ίσως χρειάζεται περισσότερο χρόνο, άλλο λιγότερο, άλλο δεν το ενδιαφέρει ενώ κι άλλο δε θέλει να ασχοληθεί και καθόλου. Επίσης, γίνεται να είμαστε όλοι καλοί στα ίδια πράγματα; Το γεγονός ότι ένα παιδί δεν ασχολείται γιατί να σημαίνει ότι κατατάσσεται και στους τεμπέληδες; Το γεγονός ότι καθυστερεί να αποκτήσει μία δεξιότητα, γιατί παραπέμπει στη νοημοσύνη του; Το να μην του αρέσουν τα μαθήματα που διδάσκονται και να μην τα βρίσκει καθόλου ενδιαφέροντα λόγω της ύλης, των απαρχαιωμένων μεθόδων των εγχειριδίων, της διδασκαλίας της δασκάλας, γιατί να σημαίνει πως είναι αγενής άνθρωπος;
Είναι τόσο μεγάλο πρόβλημα να μην αρέσει το σχολείο του σήμερα σε ένα παιδί; Αναρωτιέμαι κι αναρωτιέμαι έντονα εδώ και πολλά χρόνια. Για ποιο λόγο δεν καλλιεργούνται όλες οι πιθανές κλίσεις που θα μπορούσε να έχει ένα παιδί είτε αυτές είναι στα καλλιτεχνικά, είτε στη μουσική, είτε στη γυμναστική, είτε στις ξένες γλώσσες, είτε ακόμη και στη μαγειρική; Δεν άλλαξα τυχαία τη σειρά, ούτε ανέφερα τυχαία μαθήματα που αντιμετωπίζονται από τους περισσότερους ως β’ διαλογής. Στον κόσμο μας δεν υπάρχουν μόνο επαγγέλματα «διαβάσματος» ούτε και η εργασία καθορίζει τον βαθμό νοημοσύνης και της αποτυχημένης ή της επιτυχημένης πορείας ενός ανθρώπου.
Σήμερα, τυχαία, έπεσα πάνω σ’ ένα κείμενο που γράφτηκε από κάποιο χειρούργο που μένει στη Σουηδία με τα παιδιά του και τιτλοφορείται ως «Όταν ένας Έλληνας γονιός βρέθηκε σε σουηδικό σχολείο. Ένας άλλος κόσμος». Αναφέρεται στο χάσμα που υπάρχει μεταξύ Ελλάδας και Σουηδίας στον τομέα της εκπαίδευσης. Ένα χάσμα που ξεκινάει ακόμα και με τη λίστα με τα πράγματα που πρέπει να πάρει ο μαθητής ξεκινώντας η σχολική χρονιά. Στη Σουηδία, δε χρειάζεται τίποτα από καμία λίστα. Αναφέρει ο πατέρας, λοιπόν, το εξής: «σημαντικότερο από το να διαβάσει το παιδί ένα σχολικό βιβλίο είναι να το παραδώσει στο τέλος της χρονιάς ανέπαφο, όπως ακριβώς το παρέλαβε, γιατί απλά αποτελεί δημόσια περιουσία.»
Δεν υπάρχει μόνο διαφορά στη διδασκαλία, στα διαγωνίσματα, στη βαθμολόγηση, στις σχολικές συνήθειες. Εντοπίζεται τεράστια διαφορά σ’ ολόκληρη τη μαθησιακή ιδεολογία και την αντιμετώπιση της εκπαίδευσης. Οι τελευταίες ώρες στο σχολείο είναι αφιερωμένες στο παιχνίδι, στη χαλάρωση και την ψυχαγωγία των παιδιών. Η μελέτη ξεκινά και τελειώνει στη σχολική αίθουσα. Δεν υπάρχουν ατελείωτες ώρες μελέτης, παπαγαλία στα κεφάλαια καθώς και «τιμωρητική» επιβράβευση, κατηγοριοποίηση των παιδιών βάσει διαγωνισμάτων. Εκεί αυτά απαγορεύονται γιατί υπονομεύουν την ομαλή ένταξη του παιδιού στην ομάδα και την αποτυχία του κοινού σκοπού για την επίτευξη των συλλογικών στόχων. Το σαββατοκύριακο, οι αίθουσες του σχολείου είναι διαθέσιμες στα παιδιά για τα σχολικά τους πάρτι και είναι υποχρεωμένα να παραδώσουν τις αίθουσες όπως τις παραλαμβάνουν. Ένα δίωρο την εβδομάδα είναι ελεύθερο να επιλέξουν οι μαθητές τι μάθημα θέλουν να παρακολουθήσουν και κάθε τρίμηνο αξιολογούν τα παιδιά τα μαθήματα, το σχολείο αλλά και τους εκπαιδευτικούς. Πράγματα που εμείς δεν μπορούμε να αντιληφθούμε ούτε σαν ιδέα.
Μπορεί θεωρητικά να συμφωνήσουμε οι περισσότεροι πως πρέπει να αλλάξουν πολλά θέματα και ζητήματα στην εκπαίδευση. Να ανανεωθεί η δομή των μαθημάτων, να προστεθούν ή να αφαιρεθούν μαθήματα. Να αξιολογηθεί η χρησιμότητα τους για τη μετέπειτα ζωή του παιδιού και να αξιολογείται συνεχώς. Η αλήθεια είναι πως πρέπει να μηδενίσουμε όλοι οι «εμείς», αυτά που θεωρούμε πως ξέρουμε και λειτουργούν σωστά και να δημιουργήσουμε εκ νέου ένα καινούργιο σύστημα, διαφορετικό και προσιτό σ ’όλους. Να προβληθούν αξίες όπως του σεβασμού, της αγάπης, της συμπερίληψης, της ομαδικότητας, της κατανόησης και της αλληλοβοήθειας. Να θυμηθούμε, επιτέλους, πως σκοπός όλων των συστημάτων εκπαίδευσης είναι η δημιουργία σωστών, υπεύθυνων πολιτών για την κοινωνία αλλά ευτυχισμένων ενηλίκων δίχως κατάλοιπα και σκοτεινές πτυχές των μαθητικών χρόνων.
Συντάκτης: Eύη Μαρανή
Επιμέλεια κειμένου: Γιοβάννα Κοντονικολάου
Επιμέλεια κειμένου: Γιοβάννα Κοντονικολάου
