Γιατί ενώ κάνεις διατροφή και γυμναστική δε βλέπεις αποτέλεσμα

«Έχει μπλοκάρει ο μεταβολισμός» ακούς και μπλοκάρεις κι εσύ μαζί του. Τι είναι τώρα αυτό; Πώς προέκυψε και ποια η σημασία του; Μήπως έτσι εξηγείται που ενώ δεν τρως δε χάνεις βάρος ή ενώ δεν άλλαξες συνήθειες ξαφνικά παχαίνεις; Να είναι αυτός ο λόγος που ενώ γυμνάζεσαι δεν κάνεις γράμμωση; Οι απορίες πληθαίνουν και πολλά αντίστοιχα σενάρια οδηγούν σε έναν κοινό παρονομαστή: Δεν έχεις το επιθυμητό αποτέλεσμα. Βρέθηκε, μήπως, ο ένοχος; Δεν είναι ο μόνος, αλλά ναι! Ένας μπλοκαρισμένος μεταβολισμός παίζει ρόλο σε όλα τα παραπάνω και σε πολλά πολλά ακόμη.

Για να μπορέσουμε να καταλάβουμε τι ακριβώς συμβαίνει, αρχικά, ας δούμε τι είναι ο μεταβολισμός. Πρόκειται, λοιπόν, για τις χημικές-βιοχημικές αντιδράσεις που συμβαίνουν εντός των κυττάρων όλων των ζωντανών οργανισμών κι άρα και του ανθρώπου. Αποτέλεσμα αυτών των αντιδράσεων είναι η απελευθέρωση ενέργειας είτε διασπώντας ουσίες κι αποδίδοντας ενέργεια (καταβολισμός) είτε συνθέτοντας ουσίες και καταναλώνοντας ενέργεια (αναβολισμός). Με λίγα λόγια, ο μεταβολισμός είναι ο μηχανισμός των κυττάρων και κατ’ επέκταση όλου του οργανισμού, να χρησιμοποιήσει τα καύσιμα που λαμβάνει για να κάνει παραγωγή ενέργειας ή για να συνθέσει σημαντικές ουσίες για τη λειτουργία του.

Αποφεύγοντας να χαθούμε σε χημείες κι ορολογίες, ας προσπαθήσουμε να πάμε στην ουσία. Ο οργανισμός μας προσλαμβάνει θερμίδες που του δίνουν ενέργεια την οποία και χρησιμοποιεί για να κάνει τις διάφορες λειτουργίες του. Αυτό, βέβαια είναι αυτό που γίνεται στα κανονικά, γιατί κάποιες φορές δε συμβαίνει. Πάμε, λοιπόν, να δούμε μαζί κάποιους από τους πιο συχνούς λόγους που μπορεί να μπλοκάρουν τον μεταβολισμό.
Νούμερο ένα αιτία, η μειωμένη πρόσληψη νερού. Ο οργανισμός μας αποτελείται κατά 60% από νερό, με το ποσοστό να εκτινάσσεται στο 73% στην καρδιά και στον εγκέφαλο και στο 83% στους πνεύμονες.

Η ενδεδειγμένη ημερήσια πρόσληψη νερού εξαρτάται από το φύλο, το βάρος, τις εξωτερικές συνθήκες αλλά και τη φυσική δραστηριότητα. Σε γενικές γραμμές πάντως, ένας μέσος άντρας χρειάζεται κάτι πάνω από 3 λίτρα τη μέρα και μια γυναίκα περίπου 2,5 λίτρα το 24ωρο. Χρειάζεται να σημειωθεί εδώ ότι η δίψα αποτελεί πρώτο σημάδι αφυδάτωσης και για το λόγο αυτό χρειάζεται να πίνουμε νερό συστηματικά μέσα στο 24ωρο μας και πριν διψάσουμε.

Πολύ σημαντικό ρόλο, επίσης, παίζει ο τρόπος άσκησης αλλά και διατροφής. Πιο συγκεκριμένα, η μειωμένη άσκηση σαφώς δεν ευνοεί τον μεταβολισμό. Αυτό είναι κάτι που γίνεται εύκολα αντιληπτό αφού η καθιστική ζωή μειώνει την κατανάλωση ενέργειας. Στον αντίποδα, ωστόσο και η έντονη και εντατική άσκηση είναι πιθανό να μην ευνοεί την εύρυθμη λειτουργία του οργανισμού. Ιδιαίτερα όταν η άσκηση δε συνδυάζεται με την κατάλληλη διατροφή. Πολύ περισσότερο, δε, κάτι τέτοιο συμβαίνει στην κατηγορία των ατόμων που καταναλώνουν μεγάλες ποσότητες τροφής και χωρίς έλεγχο απλώς και μόνο επειδή έκαναν γυμναστική και θεωρούν ότι έχουν περιθώριο να το κάνουν.

Ο Edward Melanson, ειδικός ερευνητής για τους μηχανισμούς του μεταβολισμού και την παχυσαρκία, από το Πανεπιστήμιο του Κολοράντο, διαπίστωσε σε έρευνά του ότι «οι άνθρωποι (που κάνουν γυμναστική) νομίζουν ότι μπορούν να τρώνε ο,τι θέλουν αλλά η έρευνά μας δείχνει ότι δεν είναι καθόλου έτσι. Αντιθέτως, με τον τρόπο αυτό μπορείς εύκολα απλά να ακυρώσεις ό,τι έχεις καταφέρει.»

Οι δίαιτες είναι οι επόμενες στη λίστα που ενοχοποιούνται για διαταραχές του μεταβολισμού. Καταρχάς, χρειάζεται να διαφοροποιήσουμε τη δίαιτα, που αφορά στο σύνολο των τροφών που καταναλώνει ένα άτομο, από τη δίαιτα που αφορά στην τήρηση συγκεκριμένου προγράμματος επιλογής τροφών με στόχο, κυρίως, την απώλεια βάρους. Αυτός ο δεύτερος, και πιο συχνά χρησιμοποιούμενος στις μέρες μας, ορισμός είναι που αρκετές φορές καταλήγει σε περιοριστικές και ακραίες λύσεις, που όχι μόνο δε φέρνουν το επιθυμητό αποτέλεσμα αλλά, αντιθέτως, μπλοκάρουν τον μεταβολισμό.

Μεγάλο πρόβλημα, αντίστοιχα, μπορεί να προκαλέσει και το να ακολουθούμε δίαιτες που δανειστήκαμε από το γείτονα γιατί μοιάζουν οι σωματότυποί μας, που διαβάσαμε στο περιοδικό ή ακούσαμε στην τηλεόραση. Η διατροφή κάθε ατόμου είναι άρρηκτα συνδεδεμένη με την υγεία του και για το λόγο αυτό το τι καταναλώνει θα πρέπει να είναι εξατομικευμένο, ιδίως αν ξεφεύγει από την απλή σίτιση αλλά αποσκοπεί και κάπου (π.χ. απώλεια βάρους, ρύθμιση προβλήματος υγείας κ.ο.κ).

Σειρά έχουν συγκεκριμένες τροφές και διατροφικές συνήθειες. Η λίστα εδώ είναι μεγάλη, χωρίς ωστόσο, όλα τα μέλη της να είναι επιβεβαιωμένα ένοχα. Η προσπάθεια να βρούμε τι φταίει, ενίοτε οδηγεί σε γενικεύσεις με αποτέλεσμα να αφαιρούμε ολόκληρες τροφικές κατηγορίες ως ύποπτες για μείωση του μεταβολισμού. Τα πράγματα δεν είναι έτσι και η ισορροπημένη διατροφή είναι η αδιαμφισβήτητη βάση ενός υγιούς οργανισμού. Παρ’ όλα αυτά, το αλάτι, τροφές με υψηλή περιεκτικότητα σε λιπαρά, τροφές με συντηρητικά αλλά και τα αναψυκτικά είναι σίγουρο ότι διεκδικούν επάξια μια θέση στη λίστα με εκείνες που μπλοκάρουν τον μεταβολισμό.

Δύο συμπεριφορικά χαρακτηριστικά έρχονται να προστεθούν στη λίστα μας στη συνέχεια. Πρόκειται για το στρες και την ποιότητα ύπνου. Αλήθεια, ποιος ο ρόλος τους; Θα περίμενε, ίσως, κανείς ότι το στρες ως συνθήκη έντονη κι ορμονικά φορτισμένη, θα ήταν λόγος να κοπεί η όρεξη, να αυξηθεί ο μεταβολισμός και γενικά να καταλήξει σε αδύνατο και νευρώδες σώμα. Η καθημερινή παρατήρηση αλλά και οι μελέτες δείχνουν ότι μπορεί να συμβεί και το ακριβώς αντίθετο. Είναι μάλιστα και αρκετά πιθανό. Όπως διαπιστώνουν ερευνητές του τμήματος φυσιολογίας του Πανεπιστημίου στην πόλη Gothenburg της Σουηδίας, το οξύ στρες μπορεί να προκαλέσει μειωμένη όρεξη, το χρόνιο ωστόσο, οδηγεί σε υπερκατανάλωση τροφής και πρόσληψη βάρους.

Η ποιότητα ύπνου, από την πλευρά της είναι, επίσης σημαντική για τον οργανισμό. Κακή ποιότητα ύπνου, μικρή διάρκεια αυτού, ύπνος με ροχαλητό και υπνικές άπνοιες είναι όλα red flags και σηματοδοτούν αυξημένο κίνδυνο να μπλοκάρει όχι μόνο ο μεταβολισμός αλλά και η γενικότερη λειτουργία του οργανισμού. Η απόδοση μειώνεται, η φυσική δραστηριότητα περιορίζεται, η διάθεση για δράση πέφτει, η ένταση και το στρες αυξάνονται, η αϋπνία εντείνεται και όλα οδηγούν σε ένα φαύλο κύκλο δυσλειτουργίας.

Έχει γίνει ήδη κατανοητό το πόσο αλληλοεξαρτώμενα είναι ο μεταβολισμός και η υγεία. Εύκολα γίνεται, λοιπόν, αντιληπτό ότι κάποιες νόσοι μπορεί να σχετίζονται με διαταραχές του. Νόσοι του θυρεοειδούς, διαταραχές του ζαχάρου αλλά και η παχυσαρκία είναι μερικές από τις πιο συνηθισμένες. Η αντιμετώπισή τους, πάντα με την κατάλληλη ιατρική καθοδήγηση, επιδρά θετικά και στον μεταβολισμό.

Ο μεταβολισμός μας, ένα από τα εργοστάσια του ανθρώπινου οργανισμού· αυτό που εξισορροπεί την ενέργεια, είναι κι αυτό που αν μπλοκάρει μπορεί να οδηγήσει σε πλήθος προβλημάτων. Όσο περισσότερα γνωρίζουμε και όσο πιο πολύ προσέχουμε τους παράγοντες από τους οποίους εξαρτάται, έχουμε κάνει ακόμα ένα βήμα προς την καλή υγεία μας.