Όλοι λίγο πολύ γνωρίζετε τους όρους νευρική ανορεξία και νευρική βουλιμία ή αλλιώς και νευρωσική. Δυο πολύ σοβαρές διατροφικές διαταραχές για τις οποίες έχουν γραφτεί βιβλία, ταινίες, άρθρα και υπάρχουν παντού στο διαδίκτυο. Σήμερα ερχόμαστε να γνωρίσουμε έναν σχετικά καινούριο όρο, καθώς έρχεται στο προσκήνιο ολοένα και περισσότερο με το πέρασμα των χρόνων. Ο λόγος για τη νευρική ορθορεξία ή όπως λένε και οι φίλοι μας οι Εγγλέζοι orthorexia nervosa. Ο όρος αυτός χαρακτηρίζει μια μοντέρνα (αν μου επιτρέπεται αυτή η έκφραση) διατροφική διαταραχή στην οποία το άτομο πάσχει από έναν συνεχή φόβο, απαγορεύοντας στον εαυτό του να καταναλώσει οτιδήποτε λιπαρό ή παχυντικό.
Η νευρική ορθορεξία (orthorexia nervosa) δεν αποτελεί ακόμη επίσημη ιατρική διάγνωση, καθώς δεν έχει καταχωρηθεί στο DSM. Η ανορεκτική ορθορεξία μπορεί να είναι το ίδιο επικίνδυνη, παρ’ όλα αυτά, με τη νευρική ανορεξία χωρίς όμως το υποκείμενο κίνητρο να είναι παρόμοιο στις δυο περιπτώσεις: ενώ ο ανορεξικός επιθυμεί να χάσει βάρος, ο ορθορεξικός επιθυμεί να αισθάνεται υγιής.
Πριν συνεχίσουμε, να επισημάνουμε πως το DSM είναι ένα Διαγνωστικό και Στατιστικό Εγχειρίδιο Ψυχικών Διαταραχών που έχει εκδοθεί από την Αμερικανική Ψυχιατρική Εταιρεία (APA) για την ταξινόμηση των ψυχικών διαταραχών χρησιμοποιώντας μια κοινή γλώσσα και τυποποιημένα κριτήρια. Συνεχίζοντας, ο όρος νευρική ορθορεξία χρησιμοποιήθηκε για πρώτη φορά από τον Steven Bratman το 1997, έναν επαγγελματία εναλλακτικής ιατρικής στη δεκαετία του 1990 ο οποίος επινόησε για πρώτη φορά τον όρο το 1997, για να περιγράψει μια διατροφική διαταραχή, που χαρακτηρίζεται από υπερβολική προσήλωση στην επιλογή υγιεινών τροφίμων. Έφτιαξε τη λέξη ορθορεξία από ελληνικές ρίζες που σημαίνει «σωστή όρεξη» και προσέθεσε το νεύρο για να υποδηλώσει μια ψυχολογική ανισορροπία.
Σήμερα η διαταραχή κατατάσσεται στις Διατροφικές Διαταραχές Μη Προσδιοριζόμενες Διαφορετικά. Δεν είναι ακόμη ξεκάθαρο εάν υπάρχει κάποια στροφή του ατόμου από τις διατροφικές διαταραχές μη προσδιοριζόμενες αλλιώς, προς τις κλασικές μορφές ψυχογενούς βουλιμίας και ανορεξίας καθώς δεν υπάρχουν πολλά στατιστικά κι έρευνες, ακόμη τουλάχιστον, που να επισημοποιούν μια τέτοια κατάσταση. Ο Δρ. SE Specter, ψυχίατρος και επιστήμονας διατροφής που εδρεύει στο Μπέβερλι Χιλς και ειδικεύεται στις διατροφικές διαταραχές, σημειώνει ότι υπάρχουν μόνο 145 δημοσιευμένα επιστημονικά άρθρα για την ορθορεξία. Μια ανασκόπηση του 2018 για μελέτες ορθορεξίας δε βρίσκει κοινό ορισμό, τυπικά διαγνωστικά κριτήρια ή αξιόπιστους τρόπους μέτρησης της ψυχολογικής επίδρασης της ορθορεξίας.
Τα κύρια χαρακτηριστικά της νευρικής ορθορεξίας είναι η εμμονή για σωστή διατροφή, υγιεινή κι όσο το δυνατόν πιο βιολογικά καθαρή. Σε επίπεδο ψυχαναγκασμού το άτομο προσπαθεί να αποφύγει οτιδήποτε θεωρεί ανθυγιεινό όπως τη ζάχαρη, τον καφέ, το αλάτι, το αλκοόλ, τα γλυκίσματα, τα γαλακτοκομικά και πολλά άλλα συστατικά ή ολόκληρες ομάδες τροφίμων. Επιπλέον, τα άτομα συνήθως υιοθετούν αντικοινωνική συμπεριφορά, καθώς δεν μπορούν εύκολα να διαχειριστούν διατροφικά θέματα παρουσία άλλων.
Σε σοβαρές περιπτώσεις, η ορθορεξία οδηγεί σε υποσιτισμό (είναι η λήψη λιγότερης τροφής από την κανονική ποσότητα, με αποτέλεσμα να μην τρέφεται καλά ο οργανισμός και να μην αναπτύσσεται ομαλά το σώμα καθώς δε λαμβάνει τα θρεπτικά συστατικά). Δε σημαίνει βέβαια πως ένας ορθορεκτικός είναι κι αδύνατος. Πολλοί από την ομάδα αυτή, είναι παχύσαρκα άτομα.
Σύμφωνα με τον Εθνικό Σύνδεσμο Διατροφικών Διαταραχών στη Βρετανία, τα προειδοποιητικά σημάδια της ορθορεξίας περιλαμβάνουν τον υποχρεωτικό έλεγχο των συστατικών στις ετικέτες, τον αποκλεισμό στην ποικιλία των τροφών, το να παρουσιάζονται υψηλά επίπεδα ψυχολογικής έντασης όταν δεν υπάρχουν «υγιεινά» τρόφιμα στο διαιτολόγιο, την έντονη ενασχόληση με λογαριασμούς κοινωνικής δικτύωσης και blogs με θέμα τη διατροφή και την τροφή γενικότερα, σε βαθμό που να αποτελεί αποκλειστικό χόμπι.
«Κάποιος που περνά τις ημέρες του τρώγοντας βρώμη μπορεί να νιώθει τόσο άγιος σαν να είχε αφιερώσει ολόκληρη τη ζωή του στη βοήθεια των αστέγων» είπε ο Steven Bratman.
Τέλος έχει δημιουργηθεί, από τον ίδιο, το παρακάτω τεστ για τη νευρική ορθορεξία, ώστε να δοθεί μια πρώτη γενικευμένη εντύπωση για το αν κάποιος προσεγγίζει αυτού του είδους τη διαταραχή. Αν απαντώντας το, βρείτε πάνω από 4 απαντήσεις θετικές, ήρθε η στιγμή να συμβουλευτείτε τον γιατρό σας.
1. Ο χρόνος που περνάτε στο να αποφασίσετε τι θα φάτε ξεπερνάει τις 3 ώρες ημερησίως;
2. Προγραμματίζετε τα γεύματά σας ακόμη και βδομάδες πριν;
3. Η θρεπτική αξία ενός γεύματος είναι το αποκλειστικό σας κριτήριο για την επιλογή του;
4. Μειώθηκε η ποιότητα της ζωής σας με την αύξηση της ποιότητας της διατροφής σας;
5. Αυξάνεται η αυτοπεποίθηση σας αποκλειστικά όταν καταναλώνετε τροφές χαμηλές σε λιπαρά;
6. Οι διατροφικές σας επιλογές έχουν φτάσει να έχουν αντίκτυπο στο σώμα σας όπως απώλεια μαλλιών ή αδυναμία;
7. Έχετε αποκλείσει ολόκληρες ομάδες τροφίμων;
8. Η διατροφή σας δε σάς επιτρέπει εύκολα να φάτε έξω, μειώνοντας έτσι την κοινωνική σας ζωή;
9. Αισθάνεστε ένοχοι όταν «χαλάτε» τη διατροφή σας;
10. Αισθάνεστε καλά με τον εαυτό σας και ότι έχετε τον πλήρη έλεγχο όταν τρώτε υγιεινά;
Συντάκτης: Ελευθερία Νάκα
Επιμέλεια κειμένου: Γιοβάννα Κοντονικολάου
Επιμέλεια κειμένου: Γιοβάννα Κοντονικολάου
