Υπερανάλυση∙ το δώρο κι η παγίδα

Σκέψη. Επικίνδυνη λέξη, έτοιμη να μεταμορφωθεί σε λυσσασμένο λύκο, αν την αφήσουμε ελεύθερη να αρμενίζει. Ωστόσο, η σκέψη είναι ένα πολύτιμο εργαλείο για την αυτοπραγμάτωση και την εξέλιξή μας. Οι σκεπτόμενοι άνθρωποι είναι ελκυστικοί γιατί έχουν όμορφο μυαλό, κι αυτό σπανίζει. Οι σκεπτόμενοι άνθρωποι έχουν κάτι να σου δώσουν, να σε διδάξουν, σε προβληματίζουν και σε σμιλεύουν. Σε μια κοινωνία γεμάτη απαρατήρητες, κοινότυπες, φιγούρες, οι συλλογισμένοι δίνουν χρώμα στο βαρετό γκρι της εποχής μας.

Είναι σπάνιοι, ξέρουν να διαλέγουν κύκλους και να επενδύουν εκεί που πρέπει, έτσι κερδίζουν τον σεβασμό των υπολοίπων. Αντιμετωπίζουν λογικά και με δύναμη τις αντιξοότητες, και ζουν μια ζωή με λίγο απ’ όλα, γιατί αναζητούν εμπειρίες, πειραματίζονται, διαβάζουν, έχουν στόχους. Ξεκινάνε ως tabula rasa και καταλήγουν προσωπικότητες με τις οποίες αξίζει να συναντηθείς.

Ωστόσο, «μέτρον άριστον» έλεγαν οι αρχαίοι Έλληνες θέλοντας να τονίσουν τη σημαντικότητα της διαχωριστικής γραμμής μεταξύ σωστού κι υπερβολής. Οι overthinkers πολλές φορές ξεφεύγουν των ορίων και βρίσκουν –υποτιθέμενη– τροφή για σκέψη παντού, ακόμα κι εκεί που δεν υπάρχει λόγος -όπως στον έρωτα. Το μυαλό τους συνηθίζει στο να ψάχνει για ερωταπαντήσεις κι η ανάλυση γίνεται ανάγκη τους. Αυτόματα μετατρέπονται σε ματαιόδοξους, άπληστους ή, στην καλύτερη περίπτωση, μένουν απλώς χαμένοι σε μια μετάφραση που μόνοι τους ανέλαβαν να κάνουν. Χάνουν τη μαγεία του να συνεπαίρνεσαι απ’ τα κύματα της καθημερινότητας, γίνονται θύματα της σκέψης τους.

Εξομολογητικά μιλώντας, με κατατάσσω στη κατηγορία των overthinkers καθώς και πολλούς ανθρώπους που έχω ή είχα κοντά μου, κατά τη διάρκεια αυτής της βόλτας που λέγεται «ζωή». Θυμάμαι, μάλιστα, έναν άντρα που έτυχε να γνωρίσω κάποτε, ο οποίος δεν μπορούσε με τίποτα να ευτυχήσει, να ζήσει το παρόν του με τσαμπουκά, να πει στην ευτυχία «Σε κέρδισα με την αξία μου και τώρα θα γλεντήσουμε μαζί». Αντιθέτως, ο άντρας αυτός πάντα μου έδινε την εντύπωση πως υπερανέλυε τόσο πολύ τις καταστάσεις, σαν να έψαχνε μονίμως να βρει το λάθος, σαν να μην μπορούσε να αποδεχτεί πως μια φιλιά, μια σχέση, μια συνεργασία, μπορεί απλά να κυλάει σωστά.

Το overthinking τον μετέτρεπε σε αυτοκαταστροφικό, σε μαζοχιστή, σε θύμα σεναρίων που έπλαθε ο εγκέφαλός του. Το χειρότερο, όμως, ήταν η τάση του να προκαθορίζει το μέλλον, να εκλογικεύει το παρόν και να δημιουργεί ένα αύριο συνήθως μάταιο, διότι η ανθρώπινη σκέψη συχνότερα περιστρέφεται γύρω από αρνητικά σενάρια, ίσως λόγω άμυνας.

Εγώ, απ’ την άλλη, πολλές φορές χάνω χρόνο με ανθρώπους λιγόψυχους κι αναποφάσιστους, γιατί κάθομαι κι αναλύω μέσα στο μυαλό μου όλες τους τις κινήσεις και τις φέρνω στα μέτρα μου, ελπίζοντας πως κάποια στιγμή θα παρθεί μια απόφαση από μεριάς τους. Μετατρέπομαι σε ψυχογράφο εν αγνοία τους, τους δίνω αξία παραπάνω από αυτή που τους αρμόζει, διότι επιτρέπω στις σκέψεις μου να μεγαλοποιούν καταστάσεις και να τις μπερδεύουν ακόμα περισσότερο.

Άλλες φορές πάλι, τα βάζω με τον εαυτό μου, τον στήνω στον τοίχο και τον εκτελώ, καθώς αναρωτιέμαι αν στάθηκα σωστά σε μια συζήτηση, ή αν διαχειρίστηκα αξιόλογα μια κατάσταση. Πανικοβάλλομαι ζυγίζοντας όλα τα πιθανά σενάρια. Αποκτάω ανησυχίες εκεί που απλά θα έπρεπε να βάλω μια τελεία και να αποδεχτώ πως ό,τι είναι να γίνει θα γίνει.

Καταλήγω, λοιπόν, πως καλή η σκέψη, οι προβληματισμοί κι η αυτό-εξέλιξη που προκαλούν, αλλά δεν υπάρχουν απαντήσεις για όλα, ούτε καν αιτίες. Οι άνθρωποι είναι αλλόκοτοι κι οι κινήσεις τους ανερμήνευτες πολλές φορές. Η ζωή είναι απλή, αν την δούμε πρώτα εμείς λίγο πιο απλοϊκά. Δίνει, παίρνει και μας κλείνει το μάτι πρόστυχα λίγο πριν την έναρξη του επόμενου κεφαλαίου. Δε χρειάζεται παντού ανάλυση. Μερικές φορές θέλει απλά βαθιά ανάσα και βουτιά στο άγνωστο, χωρίς σκέψεις κι επεξηγήσεις.

Να την φοράμε τη ζωή, να μη μας φοράει.