Εδώ κι αιώνες, η αγορά παιδικών παιχνιδιών είναι χωρισμένη σε «ροζ» και «μπλε» επιλογές. Τα κορίτσια ενθαρρύνονται να παίζουν με κούκλες και κουζινικά, την ίδια στιγμή που τα αγόρια παίζουν με όπλα, αυτοκίνητα και κατασκευές. Αυτή η διάκριση δεν είναι τυχαία, αλλά αντανακλά και ενισχύει τις παραδοσιακές αντιλήψεις για το τι σημαίνει να είσαι «αγόρι» ή «κορίτσι». Τα παιχνίδια γίνονται ένας από τους πρώτους τρόπους μέσα από τους οποίους τα παιδιά μαθαίνουν, έστω και ασυνείδητα, ποιοι είναι και τι «πρέπει» να τους ενδιαφέρει, διαμορφώνοντας έτσι τις αντιλήψεις τους για τους ρόλους των φύλων από τα πρώτα χρόνια της ζωής τους.
Τα παιχνίδια διαμορφώνουν τον χαρακτήρα και τις πρώτες απόψεις ενός μικρού παιδιού. Πηγαίνοντας στα γνωστά παιχνιδοκαταστήματα, αντικρίζει κανείς έναν εντελώς ροζ διάδρομο γεμάτο μωρά, κούνιες, ψεύτικα καλλυντικά, οικιακές συσκευές, μαγειρικά σκεύη, σιδερώστρες, πλυντήρια ρούχων, σκούπες και σφουγγαρίστρες! Μακάρι να έκανα πλάκα. Ο διπλανός διάδρομος είναι γεμάτος όπλα, αυτοκίνητα, ήρωες (Spiderman, Superman κλπ.), τρενάκια, LEGO και κατασκευές. Το ίδιο βλέπει κανείς αν γκουγκλάρει «κοριτσίστικα» και «αγορίστικα» παιχνίδια αντίστοιχα.
Μαθαίνουμε, άρα, στις κόρες μας ότι προορίζονται για τη φροντίδα παιδιών και την οικιακή ζωή. Τις μαθαίνουμε πως αυτές είναι οι ικανότητές τους και ο ρόλος τους. Γιατί όμως; Δεν μπορούν τα μικρά κορίτσια να φτιάξουν κατασκευές; Δεν μπορούν αύριο να οδηγούν και να έχουν δικό τους αυτοκίνητο; Αντίστοιχα, μαθαίνουμε στα αγόρια ότι πρέπει να είναι «δυνατοί», ηγετικοί, ανταγωνιστικοί. Να παίζουν πόλεμο και αγώνες με αυτοκίνητα, να κάνουν τα πάντα για να νικήσουν, να μην είναι μαλθακοί και να μην εκφράζουν ευαισθησία. Δεν μπορεί όμως ένα αγόρι να γίνει πατέρας; Δεν μπορεί να φροντίσει ένα μωρό; Δεν μπορεί να γίνει σεφ και να παίζει με κουζινικά; Δεν τους επιτρέπουμε να ανακαλύψουν ελεύθερα τις κλίσεις τους, αλλά τις διαμορφώνουμε σύμφωνα με προκαθορισμένα κοινωνικά πρότυπα.
Τι επιπτώσεις έχει αυτό στην ενήλικη ζωή; Ένα κορίτσι που μεγαλώνει μόνο με παιχνίδια ομορφιάς, μπορεί να θεωρήσει ότι η εμφάνιση είναι πιο σημαντική από τις ικανότητές της και το να είναι «όμορφη» γίνεται αυτοσκοπός. Τα κορίτσια που δεν ενθαρρύνονται να παίζουν με STEM παιχνίδια μπορεί να αποφεύγουν επιστήμες όπως η μηχανική και η τεχνολογία. Από την άλλη, τα αγόρια που έχουν μάθει να σχετίζονται με τον κόσμο μέσα από τη δράση και όχι τη φροντίδα, μπορεί να αντιμετωπίσουν δυσκολίες στην έκφραση συναισθημάτων και στη δημιουργία υγιών σχέσεων αλλά και να δυσκολευτούν αργότερα να αναλάβουν έναν ισότιμο ρόλο στη φροντίδα των παιδιών τους.
Υπάρχουν αμέτρητα παραδείγματα από την καθημερινή ζωή και ιστορίες που θα μπορούσαν να γεμίσουν δεκάδες σελίδες. Έχω υπάρξει μάρτυρας περιστατικού σε κατάστημα παιχνιδιών, όπου ένα κοριτσάκι έκλαιγε και ούρλιαζε γιατί ήθελε τον Μίκυ, αλλά η μητέρα του την ανάγκαζε να πάρει τη Μίνυ, επειδή «ο Μίκυ είναι για αγόρια». Έχω δει κορίτσια να αποτρέπονται από το να παίζουν με δεινοσαύρους, γιατί αυτά τα εξαφανισμένα ζώα, θεωρούνται για κάποιον λόγο από την κοινωνία, αποκλειστικά «αγορίστικα». Αγόρια που δεν τους επιτρέπεται να έχουν αγαπημένο χρώμα το ροζ, γιατί κάποιος αποφάσισε ότι είναι «κοριτσίστικο». Παιδιά που μαθαίνουν ότι το ποδόσφαιρο είναι μόνο για αγόρια και ο χορός μόνο για κορίτσια. Πόσο μπερδευτικό είναι όλο αυτό για τις παιδικές ψυχές που μεγαλώνουν ακούγοντας τέτοιες απόψεις στο σπίτι ή στο σχολείο; Και όχι απαραίτητα από ενήλικες, αλλά και από άλλα παιδάκια που έχουν ακούσει όλα αυτά στο σπίτι και φτάνουν να θεωρούν πως αυτό είναι το σωστό και κοροϊδεύουν όποιον κάνει το αντίθετο.
Μεγάλωσα με αδερφό και θυμάμαι πως, όταν σε εκείνον έφερναν δώρα αυτοκίνητα, σε μένα έφερναν κουζινικά και σιδερώστρες! Ευτυχώς, είχαμε πρόσβαση ο ένας στα παιχνίδια του άλλου και παίζαμε μαζί, άλλοτε με μωρά, και άλλοτε με αυτοκίνητα. Όμως, αν αντί για αδερφό είχα αδερφή, θα είχα ποτέ την ευκαιρία να παίξω με παιχνίδια που θεωρούνται «αγορίστικα» ή θα μεγάλωνα αποκλειστικά με ό,τι προοριζόταν για κορίτσια; Και εγώ και όλοι μας.
Πρέπει όλα τα παιδιά να παίζουν με όλα τα παιχνίδια χωρίς στερεότυπα. Να έχουν πρόσβαση σε διαφορετικά είδη παιχνιδιών ώστε να μπορούν να αναπτύξουν τη φαντασία τους και τα ταλέντα τους. Αντί να λέμε «αυτό είναι για αγόρια/κορίτσια», να ενισχύουμε την εξερεύνηση και τη δημιουργικότητα. Οι εταιρείες παιχνιδιών πρέπει να σταματήσουν να κατηγοριοποιούν τα προϊόντα τους με βάση το φύλο. Να τελειώνουμε επιτέλους με τα «μπλε» και τα «ροζ». Να δείχνουμε στα παιδιά ότι είναι ικανά για τα πάντα και ότι μπορούν να έχουν λόγο στο τι τους αρέσει και τι όχι. Οι γονείς και οι εκπαιδευτικοί πρέπει να συνειδητοποιήσουν την επίδραση των παιχνιδιών και να δίνουν στα παιδιά όλες τις πιθανές επιλογές.
Τα παιχνίδια δεν είναι αθώα. Διαμορφώνουν τον χαρακτήρα ενός παιδιού από τα πιο τρυφερά του χρόνια. Καλλιεργούν την εικόνα που έχει ένα παιδί για το μέλλον του, τις ικανότητές του και την προσωπικότητά του. Πρέπει να τους δίνονται όλες οι επιλογές παιχνιδιών και όχι να τα περιορίζουμε σε στερεοτυπικούς ρόλους. Αντί να λέμε στα παιδιά τι «πρέπει» να παίζουν, ας τους επιτρέψουμε να ανακαλύψουν ποιοι θέλουν να γίνουν.
Η πραγματική ισότητα δεν μπορεί να υπάρξει όσο τα παιδιά μεγαλώνουν με τα ίδια στερεότυπα που συντηρούν τις ανισότητες των ενηλίκων. Όταν από τόσο νωρίς τους δείχνουμε ότι κάποια ενδιαφέροντα, χρώματα ή δραστηριότητες είναι «για αγόρια» και άλλα «για κορίτσια», τους μαθαίνουμε πως δεν έχουν τις ίδιες δυνατότητες και δικαιώματα. Η αλλαγή ξεκινά από το παιχνίδι. Αν θέλουμε μια κοινωνία με περισσότερη ισότητα και λιγότερους περιορισμούς, πρέπει πρώτα να αφήσουμε τα παιδιά ελεύθερα να είναι ο εαυτός τους.
Συντάκτης: Μαρία Σκαρμούτσου
