Πώς είναι να είσαι γυναίκα και να δουλεύεις στη Ναυτιλία;

Η μητέρα μου ήταν εκείνη που με μύησε στο τομέα της ναυτιλίας, σχεδόν από τα 18 μου. Ήθελε να μου δείξει τον δρόμο προς μια κατεύθυνση που για εκείνη θεωρούσε πως έχει πολύ ενδιαφέρον και μέλλον στην Ελλάδα, και δεν άργησε η μέρα που το συνειδητοποίησα κι εγώ.

Αν ανατρέξουμε αρκετά χρόνια πίσω, θα διαπιστώσουμε ότι ο τομέας της ναυτιλίας ως κλάδος, άρχισε να εδραιώνεται σιγά σιγά το 1875. Σύμφωνα με την επίκουρη καθηγήτρια Ναυτιλιακών Σπουδών κα Τζελίνα Χαρλαύτη, στα δύο της βιβλία «Ιστορία & Ναυτιλία, 16ος-20ος αιώνας» κι «Ιστορία της Ελληνόκτητης Ναυτιλίας 19ος-20ος αιώνας», ο καπετάν Αριστείδης Αλαφούζος, ξεκίνησε με το ιστιοφόρο του 204 τόννων, ναυπηγημένο στη Σύρο, να μεταφέρει σιτάρι και μετέπειτα ακολούθησε σιγά σιγά ο καπετάν Λουκάς Νομικός, με το δικό του ιστιοφόρο, που φόρτωνε μπαμπάκια, με προορισμό την Αλεξάνδρεια. Δύο άτομα που εξελίχθηκαν σε μεγάλους εφοπλιστές αυτής της εποχής.

Το 1930 βρίσκει τη Ναυτιλία να προσπαθεί, ακόμη, να μαζέψει τα συντρίμμια της λόγω Α’ Παγκοσμίου πολέμου. Δέκα χρόνια αργότερα, ξεσπά ο Β Παγκόσμιος πόλεμος κι η ελληνική ναυτιλία θα φτάσει σχεδόν στον αφανισμό της. Με τη συσπείρωση, όμως, όλων των τότε Ελλήνων εφοπλιστών, τέλη του 1940 με αρχές του 1950, ο ελληνικός στόλος μαζί με τα πληρώματά του, πλέουν και πάλι προς όλο τον κόσμο. Το 1960, ονομάζεται ως η καλύτερη εποχή της ναυτιλίας, καθώς οι περισσότεροι εφοπλιστές ξεκινούν και τολμούν επέκταση και δημιουργία νέου στόλου κι ως αποτέλεσμα αυτού, η ελληνική ναυτιλία έρχεται στη 2η θέση στον κόσμο. Τότε είναι που ο Πειραιάς γίνεται ένα από τα μεγαλύτερα ναυτιλιακά κέντρα στον κόσμο.

Εδώ, όμως, έρχεται να προστεθεί κι ένα άλλο αξιοσημείωτο γεγονός: Δηλώνουν συμμετοχή οι γυναίκες στον τομέα αυτόν, και κάνουν ιδιαίτερα αισθητή την παρουσία τους, μέσα από τον δυναμισμό τους, τις απόψεις τους και τις ιδέες τους. Μην ξεχνάμε πως πρώτες καπετάνισσες σε προηγούμενο αιώνα ήταν, η Λασκαρίνα Μπουμπουλίνα κι η Μαντώ Μαυρογένους. Δύο πολύ σημαντικές και δυναμικές φιγούρες για την Ελλάδα, καθώς βοήθησαν σημαντικά στον αγώνα του 1821.

Η ναυτιλία, ως τότε, ήταν ανδροκρατούμενη σε πολλούς τομείς της. Από το να είσαι ο εφοπλιστής, υπεύθυνος τμημάτων στη διαχείριση εμπορικών και ποντοπόρων πλοίων, στις ναυλώσεις πλοίων αλλά φυσικά και στις θέσεις πληρωμάτων. Αυτό, πολύ σύντομα άλλαξε. Οι γυναίκες ξεκίνησαν να παίρνουν δυναμικά τα σκήπτρα και να ιδρύουν τις δικές τους εταιρείες, ή να συνεχίζουν την οικογενειακή παράδοση. Με βάση άρθρο στο site Ναυτικά χρόνια «Καδιώ Γ. Σιγάλα: Η πρώτη ηγέτιδα του ελληνικού ναυτιλιακού επιχειρείν», η κα Σιγάλα υπήρξε η πρώτη γυναίκα εφοπλίστρια στην ελληνική ναυτιλία. Προερχόταν από ναυτική οικογένεια κι η οικογένεια του συζύγου της, Γεώργιου Σιγάλα, ασχολούταν με τη ναυτιλία από τον 18ο αιώνα. Το 1922, μαζί με τον σύζυγό της, επένδυσαν στα ατμόπλοια και μετεγκαταστάθηκαν στον Πειραιά, καθώς η έδρα τους ως τότε ήταν η Σαντορίνη, όπου και διαχειρίζονταν έναν μεγάλο αριθμό ιστιοφόρων. Η Καδιώ Σιγάλα μετά τον Β Παγκόσμιο Πόλεμο στράφηκε στην αγορά φορτηγών πλοίων αλλά κι εμπορικών. Μια ξεκάθαρα, δυναμική κι εμβληματική παρουσία. Απεβίωσε το 1967.

Συνεχίζουμε με τη Χριστίνα Ωνάση, κόρη του γνωστού σε όλους μας Αριστοτέλη Ωνάση. Εδώ, αξίζει να σημειώσουμε ότι ήταν η πρώτη γυναίκα στα διοικητικά της Ένωσης Ελλήνων Εφοπλιστών. Όσο προχωράμε μέσα στα χρόνια θα παρατηρήσουμε, τη νέα γενιά γυναικών να μπαίνει κι εκείνη δυναμικά στον τομέα της Ναυτιλίας. Ένα μεγάλο ποσοστό αυτών, έβαλε ακόμα ένα λιθαράκι στο πως εξελίχθηκε ο κλάδος στην Ελλάδα, όπως η εισαγωγή στον τομέα του χρηματιστηρίου. Θα σας παραθέσω κάποια από τα ονόματα αυτών. Η κες, Αγγελική Φράγκου (Navios maritime), Μαρία Αγγελικούση (Angelicoussis Shipping Group), Ευγενία Ανδριανοπούλου (Cape shipping), Σεμιράμις κι Αλίκη Παληού ( Diana Shipping), Ιωάννα Προκοπίου (Seatraders & Prominence maritime), Μελίνα Τραυλού(Neptune Lines Shipping).

Άλλο ένα αξιοσημείωτο, είναι μια ομάδα μη κερδοσκοπικού χαρακτήρα, που έχει δημιουργηθεί για τη βοήθεια των γυναικών της ναυτιλίας, η WISTA HELLAS. Όπως λέει και το site τους, «συμβάλλουν ενεργά στη λήψη αποφάσεων και προωθούν την ισότητα των φύλων κι ίσης εκπροσώπησης σε υπεύθυνες θέσεις».

Ένα σημαντικό κομμάτι, επίσης, που η γυναίκα κατέκτησε ήταν αυτό των πληρωμάτων. Ένα εντελώς ανδρικό σπορ, μέχρι τότε. Η Άννα Μαρία Παπακοσμοπούλου, Υποπλοίαρχος, είπε χαρακτηριστικά σε συνέντευξή της στα Ναυτικά Χρόνια: «για να ακολουθήσεις ένα επάγγελμα όπως του ναυτικού, πρέπει να έχεις αποφασίσει ότι το θες πολύ. Και όχι για τις χρηματικές απολαβές του». Καθώς κι από απόσπασμα της συνέντευξης της ναυτικού Χρυσής Κολοκούτσα στα Ναυτικά Χρόνια, τονίζεται πως οι γυναίκες κατέκτησαν τη ναυτιλία, λόγω του ότι δοκιμάστηκαν κι εκείνες για τις ικανότητές τους, την ευθυκρισία τους, την αντοχή τους στις αντιξοότητες, εννοώντας τις εξής δύο: Εκείνες που θα αντιμετωπίσει στη δουλειά πάνω, όπως τα καιρικά φαινόμενα, το πώς θα συνεργαστεί σε δύσκολες συνθήκες με το πλήρωμα αλλά και με τις αρχές στο κάθε λιμάνι, που θα ανεβούν στο πλοίο για να το ελέγξουν. Ασφαλώς, εδώ υπάγεται και το μεγαλύτερο πρόβλημα που μπορεί κάποιος να αντιμετωπίσει στη θάλασσα, την πειρατεία.

Δεύτερο κομμάτι των αντιξοοτήτων είναι το ψυχολογικό, που μπορεί να προέρχεται από τις συνθήκες στις οποίες ζει μέσα σε ένα πλοίο, όπως η έλλειψη βασικών αγαθών. Φυσικά κι η μοναξιά, που βέβαια άνδρες και γυναίκες τη βιώνουν. Τέλος, είναι και το στοιχείο του σεξισμού, που καλείται συχνά να αντιμετωπίσει, αφού ορισμένες φορές πρέπει «να αποδείξει ότι άξια βρίσκεται εκεί».

Οι γυναίκες που έχουν ασχοληθεί με τη ναυτιλία σε επίπεδο θέσης γραφείου, θεωρούν ότι είναι σαφώς πιο εύκολα τα πράγματα από το να είσαι πλήρωμα και να λείπεις για μήνες, αλλά σου επιτρέπει και πιο εύκολα μπορέσεις να κάνεις καριέρα κι οικογένεια. Όμως, σε πρόσφατη συζήτησή μου, καθώς πια η πρώτη μου μεγάλη αγάπη, πέραν από τη γραφή είναι η ναυτιλία κι εργάζομαι εκεί, εντόπισα ότι η πλειοψηφία των γυναικών σε κάθε τομέα της ναυτιλίας, (π.χ. ασφάλειες, ναυλώσεις, operation, οικονομικά, νομικά κ.τλ.) πιστεύει ότι σε σχέση με το παρελθόν που δεν μπορούσαν εύκολα οι γυναίκες να συνδυάσουν καριέρα κι οικογένεια στον τομέα, τώρα τους παροτρύνουν οι ίδιες οι εταιρίες να εμπιστευτούν τις αξίες και τις γνώσεις τους, μέσα από σεμινάρια, που τους πριμοδοτούν και το κυριότερο, μέσα από κανόνες που υιοθέτησαν στο να βοηθούν τις μητέρες να βρίσκονται πιο πολλές ώρες κοντά στα παιδιά τους, όπως το μειωμένο ωράριο, χωρίς μείωση μισθού.

Μια συμβουλή, στις νεότερες γυναίκες που θα ήθελαν να μπουν σε αυτόν τον κλάδο είναι η εξής: Ακολουθήστε αυτό που αγαπάτε να κάνετε και που σας κάνει να αισθάνεστε δημιουργικές. Ναι, η ναυτιλία θέλει γερό στομάχι, έχει εντάσεις, φωνές, διαφωνίες, πολλές φορές δύσκολο ωράριο κι απαιτητικό, αλλά σχεδόν πάντα βγαίνεις κερδισμένος γιατί αποκομίζεις εμπειρία, μαθαίνεις τι σημαίνει ομαδική δουλειά κι εκπαιδεύεσαι πάνω σε δύσκολες καταστάσεις. Και στο τέλος, έρχεται η αναγνώριση. Πράγμα σπουδαίο για τον καθένα μας αλλά και συνάμα ανακουφιστικό, για όσα έχει κάποιος περάσει. Τελευταία συμβουλή, είναι να μην ξεκινήσετε ένα επάγγελμα για τις χρηματικές του απολαβές ως πρώτο κίνητρο. Ξεκινήστε το, μόνο αν το αγαπάτε.

Μιας και πλησιάζει η παγκόσμια μέρα γυναίκας στις 8 Μαρτίου αλλά και στις 18 Μαΐου, η παγκόσμια ημέρα της γυναίκας στη ναυτιλία, ένα θα σας πω: Αφήστε τα όνειρά σας να γίνουν πραγματικότητα και πάρτε το ρίσκο να τα ζήσετε. Μην πατήσετε ποτέ επί πτωμάτων. Η ανταμοιβή σας θα έρθει από τον μόχθο, τις γνώσεις και τη δημιουργικότητά σας. Καλές θάλασσες!