Τι θα πει «έτσι είμαι εγώ»; Να γίνεις αλλιώς!

«Έτσι είμαι, έτσι νιώθω και τέλος. Τι να κάνω; Να αλλάξω αυτό που είμαι;» Ναι, να το αλλάξεις. Περίμενες να σου χαϊδέψω τα αφτιά ή να σου κάνω την ψυχολόγο; Να σου δώσω καραμελίτσα και να σε καθησυχάσω, λέγοντάς σου πως στην τελική αυτοί που σε αγαπούν πραγματικά θα σε αγαπούν όπως και να ‘σαι; Η αγάπη δεν είναι ανοχή και κανείς δεν πρέπει να χτίζει ανθρώπινες σχέσεις βασιζόμενος στην ανοχή του άλλου.

Η αγάπη είναι αποδοχή, η απόσταση που χωρίζει αυτές τις δύο λεξούλες είναι ωκεανός ολάκερος. Ακόμα κι η αποδοχή λειτουργεί ως ένα σημείο, στο σημείο που η δική σου ελευθερία δεν εισβάλει στη δική μου. Γιατί όταν υπάρξει εισβολή, ο κανόνας της αυτοσυντήρησης και του υγιούς ορίου προστάζει –ούτε καν ζητάει ευγενικά– την οπισθοχώρηση. Αν θέλεις να συνεχίσεις να κρύβεσαι πίσω απ’ το «έτσι είμαι», να ‘σαι έτοιμος να δεχθείς τις απώλειες που αυτό συνεπάγεται.

Η εν λόγω συμπεριφορά κι ο τρόπος αυτός αντιμετώπισης καταστάσεων είναι δεδομένο ότι οδηγεί σε αδιέξοδο, δεν προσφέρει λύσεις. Τουναντίον, διαιωνίζει καταστάσεις και δε σου προσφέρει τη δυνατότητα να λύσεις το πρόβλημα, απλά το υπεκφεύγεις με την πρόφαση ότι έτσι είσαι και δε θα αλλάξεις. Είναι σαν να το χώνεις κάτω απ’ το χαλί με την ελπίδα ότι θα εξαφανιστεί. Την επόμενη φορά που θα σκουπίσεις όμως, θα το βρεις, μαζί με όλα τα άλλα που έχωσες ανά διαστήματα εκεί κάτω. Αντιλαμβάνεσαι ότι η συμπεριφορά σου είναι προβληματική, ότι αδικεί πρωτίστως τον εαυτό σου κι άρα θα ήθελες να την αλλάξεις;

Καταρχάς, όλοι οι άνθρωποι μπορούμε να αλλάξουμε, ίσως όχι τα βασικά σημεία του χαρακτήρα μας, ίσως όχι και τις βάσεις στις οποίες οικοδομήθηκε ο ψυχισμός μας. Σίγουρα, όμως, μπορούμε να αλλάξουμε συμπεριφορές κι αντιλήψεις οι οποίες αφενός μας δυσκολεύουν στην καθημερινότητά μας κι αφετέρου δυσκολεύουν την ανάπτυξη υγιών σχέσεων με τους γύρω μας.

Ας βουτήξουμε λίγο πιο βαθιά στα άδυτα του ψυχισμού. (Μην τρομάζεις, τα τέρατά σου είναι ήδη κάτω από το χαλί, έτσι δεν είπαμε;) Έχεις νιώσει πως η ζωή σου είναι γεμάτη από μοτίβα τα οποία επαναλαμβάνονται και δεν μπορείς να τα διαχειριστείς; Ίσως γι’ αυτό ακριβώς να τα αντιμετωπίζεις με τον ίδιο τρόπο που έμαθες, δηλαδή υπό την πρόφαση ότι έτσι είσαι και δεν μπορείς να αλλάξεις. Κάπως έτσι αποδίδεις την ευθύνη των γεγονότων της ζωής σου ή των αποτελεσμάτων αυτών, σε εξωγενείς παράγοντες, στην τύχη ή στη συμπεριφορά των άλλων. Η επανάληψη των μοτίβων έχει να κάνει με τον τρόπο που ο καθένας μας συνδέθηκε με τους γονείς του, οι οποίοι αποτελούν τα πρωταρχικά του πρότυπα.

Σύμφωνα με τον Freud, αυτός είναι ο καταναγκασμός της επανάληψης, οι άνθρωποι ζούνε «την αιώνια επανάληψη του ίδιου» κι αδυνατούν από μόνοι τους να σπάσουν το δυσλειτουργικό αυτό μοτίβο. Άρα παρόλο που μια συμπεριφορά μας πονάει, είναι ίσως το μόνο πράγμα που ξέρουμε να κάνουμε, παραμένοντας επομένως σε αυτή. Η στάση του «έτσι είμαι» είναι αυτό που έχεις συνηθίσει και τις περισσότερες φορές δεν είναι αποτέλεσμα βαθιάς αυτογνωσίας αλλά ένας μηχανισμός άμυνας.

Το πρώτο βήμα προς το να σπάσεις αυτήν την αλυσίδα της επανάληψης είναι η ανάληψη ευθύνης. Η ευθύνη που όλοι φοβόμαστε να αναλάβουμε έχει μια σπουδαία ιδιότητα, κάτι σαν μαγικό φίλτρο. Αν την αναλάβεις για όσα έχουν γίνει στη ζωή σου, αν ουσιαστικά κοιτάξεις τον καθρέφτη και πεις πως έχεις συμβάλει στη δημιουργία της ζωής σου μέχρι στιγμής –με ό,τι καλό ή κακό αυτό συνεπάγεται– σημαίνει πως μπορείς να συμβάλεις και στην αλλαγή της, προς όποια κατεύθυνση επιθυμείς. Η ανάληψη ευθύνης αλλάζει άρδην την οπτική απ’ την οποία κοιτάζεις τη ζωή σου και σε κάνει σούπερ ήρωα, αφού σου δίνει τη δύναμη να αλλάξεις τη ρότα της όπου εσύ λαχταράς.

Ξεκουνήσου, λοιπόν, και σταμάτα να ζεις πίσω απ’ την ασφάλεια των καλογυαλισμένων «έτσι είμαι». Η μεγαλύτερή μάχη που ως άνθρωποι μπορούμε να κερδίσουμε, είναι η δυνατότητά μας να εξελισσόμαστε και να ξεφορτωνόμαστε συμπεριφορές που πλέον δε μας εξυπηρετούν. Όσο γι’ αυτούς που είναι στη ζωή σου με την πρόφαση ότι αγαπούν «αυτό που είσαι», ενώ στην πραγματικότητα εύχονται να αλλάξεις αλλά δε στο λένε μήπως σε χάσουν, να τους φοβάσαι. Να ψάχνεις ανθρώπους που στην είπαν στα μούτρα,  που σε ξεβόλεψαν και μετά έκαναν δύο βήματα πίσω για να βρεις εσύ τον εαυτό σου.