Στέκεσαι σε ένα μπαράκι με ένα ποτό στο χέρι και ξάφνου βλέπεις τη σχέση του κολλητού ή της κολλητής, με άλλο πρόσωπο. Στην αρχή λες, μπα μωρέ έχω πιεί μάλλον λίγο παραπάνω και βλέπω φαντάσματα. Δεν προλαβαίνεις να τελειώσεις όμως τη σκέψη και ξάφνου πέφτει ένα παθιασμένο φιλί μεταξύ τους που δε σου αφήνει πολλά περιθώρια αμφισβήτησης. Τρίβεις τα μάτια, τα κλείνεις, τα ξανανοίγεις για να βεβαιωθείς πως δεν κάνεις κάποιο λάθος αλλά η όρασή σου δε σε απατά (άλλος απατά εδώ πέρα). Κάπου εκεί λοιπόν, ανάμεσα στο ποτό και τη διασκέδασή σου, ο χρόνος παγώνει λίγο και σου παρουσιάζεται ένα τεράστιο δίλημμα, το λες στον κολλητό ότι ο άνθρωπος που μοιράζεται τη ζωή του, του προσθέτει πόντους ύψους ή κρατάς το στόμα σου κλειστό;
Πριν προλάβεις να πετάξεις την απάντηση που ξέρω ότι θα πετάξεις, δηλαδή: «Φυσικά και θα το πω, είναι παιδικός φίλος κι αν παίζεται τέτοιο παιχνίδι πίσω από την πλάτη του πρέπει να ξέρει» θα σου αναφέρω ότι αν ανοίξεις το στόμα σου και κάνεις την αποκάλυψη, πρέπει να είσαι προετοιμασμένος για τις συνέπιες. Κάτι τέτοιο προβλέπεται να διαλύσει αμέσως τη σχέση τους, ο φίλος σου πιθανών θα καταλήξει να είναι στα πατώματα και θα πληγωθεί ανεπανόρθωτα. Η αντίδρασή σου μάλλον θα επιμείνει να είναι συναισθηματικά φορτισμένη και θα προβάλεις τον ισχυρισμό ότι «αυτό δεν είναι σωστό, πρέπει να ξέρει την αλήθεια όποιες κι αν είναι οι συνέπειες», το να φέρεται έτσι είναι προπάντων ανήθικο και εν πάση περιπτώσει το να κρύψεις την αλήθεια αντιτίθεται στις δικές σου ηθικές αξίες. Μάλιστα, παραβλέπεις και λίγο τα αρνητικά λέγοντας πως σίγουρα δεν είναι καλύτερο να ζει στο ψέμα.
Σε αυτήν την περίπτωση θα σου πω πως ανήκεις στην κατηγορία των ανθρώπων που αντιμετωπίζουν τα ηθικά τους διλήμματα με κύριο άξονα τη δεοντολογική θεωρία και συγκεκριμένα στη βάση του καντιανισμού. Η Καντιανή ηθική βασίζεται στο σύστημα ότι θα πρέπει να πράττεις με τρόπο ώστε αυτό να γίνεται συλλογικός κανόνας ο οποίος θα ακολουθείται από όλους. Αν δηλαδή πιστεύεις ότι οποιοδήποτε άλλο άτομο βρεθεί ποτέ στη θέση σου, θα θεωρήσει την αποκάλυψη της αλήθειας μονόδρομο.
Αν από την άλλη, ανασυγκροτηθείς λίγο και κάτσεις να σκεφτείς τις συνέπειες, τότε ίσως η βάση αντιμετώπισης του ηθικού σου διλήμματος είναι τελεολογική, δηλαδή εξαρτώμενη από το αποτέλεσμα, από αυτό που θα επακολουθήσει. Αν η πράξη του να πεις την αλήθεια απευθείας στο φίλο σου θα προκαλέσει πολύ πόνο και εσύ δε θέλεις να προξενήσεις αυτόν τον πόνο, τότε αυτό ίσως σε βάλει σε δεύτερες σκέψεις. Βέβαια, από την άλλη το απλά να σιωπήσεις και να μην κάνεις τίποτα για μια κατάσταση για την οποία τώρα γνωρίζεις δεν είναι απόλυτα ηθικό.
Άρα τι κάνεις; Ο κανόνας σε όλα τα ηθικά διλήμματα, είναι να είσαι δημιουργικός ανεξάρτητα με το ποια σχολή φιλοσοφικής θεωρίας θα ακολουθήσεις (που είναι περισσότερες από δύο). Η ερώτηση που ίσως μπεις στη διαδικασία να θέσεις στον εαυτό σου είναι: «Πώς να πω στο φίλο μου ότι η σχέση του δεν είναι απόλυτα πιστή, χωρίς να πω ακριβώς αυτό;». Μια πιθανή προσέγγιση σε αυτό το ερώτημα είναι ίσως να αντιμετωπίσεις τον άνθρωπο που απατά αντί το φίλο σου και να τον πείσεις πως θα πρέπει να πει την αλήθεια ή να τερματίσει αυτό που έχει και να βρει τον τρόπο να μαζέψει τα αμάζευτα.
Τα ηθικά διλήμματα, όποιας φύσης κι αν είναι, ερωτικής, επαγγελματικής ή κοινωνικής, δεν είναι ποτέ άσπρο-μαύρο ή αλήθεια-ψέματα. Αν η απάντηση που έχεις για ένα θέμα είναι άμεση τότε δεν αποτελεί δίλημμα. Τα διλήμματα είναι καμωμένα με τέτοιον τρόπο ώστε να σε διχάζουν, να σε κάνουν να χάνεις τον ύπνο σου και γι’ αυτό απαιτούν πάντα περισσότερη σκέψη και σκάψιμο. Ό,τι κι αν αποφασίσεις φρόντισε να μη βασίζεται στον ηθικό εγωισμό, δηλαδή ο γνώμονας να μην είναι το προσωπικό σου συμφέρον και όφελος. Σκέψου και το αποτέλεσμα, ζύγισε τις επιλογές και πάρε την απόφασή σου.
Συντάκτης: Εύη Πηλαβάκη
Επιμέλεια κειμένου: Μαρία Ρουσσάκη
Επιμέλεια κειμένου: Μαρία Ρουσσάκη
