Αδέρφια που μεγαλώνουν σε διαφορετικό περιβάλλον

Nature or Nurture? Τι παίζει μεγαλύτερο ρόλο τελικά; Τα γονίδια και η γενετική προδιάθεση ή το περιβάλλον στο οποίο μεγαλώνει και εξελίσσεται κανείς, οι εμπειρίες του και ο τρόπος που μαθαίνει να αφουγκράζεται τον κόσμο;

Πρόκειται για ένα τεράστιο ερώτημα, αντικείμενο πολλών ερευνών, όμως η μονομαχία δεν έχει αναδείξει ακόμα νικητή. Όταν η επιστήμη λέει χ και η ψυχολογία λέει ψ συγκλίνουμε κάπου στο (χ+ψ)/2. Λένε ότι ένα Pitbull είναι από τη φύση του επιθετικό, ότι κάποια στιγμή μπορεί να του τη βαρέσει και να επιτεθεί. Έχω δει όμως Pitbull που είναι πιο φλώρικα και πιο παιχνιδιάρικα Labrador. Παρ’ ολ’ αυτά συγκαταλέγονται στα επικίνδυνα σκυλιά και σε κάποιες χώρες μάλιστα απαγορεύονται.

Λένε επίσης ότι το μήλο κάτω από τη μηλιά θα πέσει. Εάν ένας γονέας είναι οξύθυμος και φέρεται άσχημα στην οικογένειά του πιστεύεται ότι και το παιδί του θα ανατραφεί με αυτές τις αξίες. Η ιστορία όμως έχει δείξει εκατομμύρια παραδείγματα που ανατρέπουν αυτή την αόριστη θεωρία. Παιδιά από υποδειγματικές οικογένειες γίνονται εγκληματίες και παιδιά γονέων με άσχημη συμπεριφορά διαπρέπουν σε τομείς που κανείς δε θα περίμενε.

Ίσως η μελέτη των αδερφών να βοηθά λίγο στην κατανόηση του ζητήματος. Υπάρχουν αμέτρητες έρευνες που έχουν εστιάσει όχι μόνο σε συμπεριφορές αλλά και σε προτιμήσεις σε διάφορες πτυχές της ζωής δύο αδερφών που έχουν χωριστεί και μεγαλώνουν σε διαφορετικό περιβάλλον. Φαίνεται πως ενώ μπορεί να είχαν τελείως διαφορετική ζωή, με διαφορές στην οικονομική άνεση, τις εκπαιδευτικές παροχές, τους κανόνες συμπεριφοράς, ακόμα και στην «ποσότητα» αγάπης που έλαβαν, συγκλίνουν σε πολλά πράγματα και έχουν αρκετές κοινές συνήθειες. Για παράδειγμα, έχουν παρόμοιες γευστικές προτιμήσεις, επιλέγουν παρόμοιες δουλειές ή χόμπι, προτιμούν να μάθουν συγκεκριμένη γλώσσα ή επιλέγουν συντρόφους που μεταξύ τους παρουσιάζουν ομοιότητες.

Μεγάλη εντύπωση προκαλεί η μελέτη διδύμων που χωρίστηκαν στη γέννα και ανατρέφονται σε διαφορετικά περιβάλλοντα. Καταλήγουν να είναι πανομοιότυπά όχι μόνο εξωτερικά (και αυτό είναι κάπως ανορθόδοξο, καθώς όταν ένα παιδί έχει πρόσβαση σε ορισμένα φαγητά και βιταμίνες απαραίτητα για την ανατροφή του, ενώ το άλλο σε διαφορετικές θρεπτικές ουσίες, ίσως και λιγότερες, θα περίμενε κανείς να υπάρχουν διαφορές στα φυσικά τους χαρακτηριστικά) αλλά και σε χαρακτήρα, μορφασμούς, ευφυία, δυνατότητες και ταλέντα.

Έχει παρατηρηθεί όμως και η αντίθετη πλευρά. Δίδυμα που μεγάλωσαν διαφορετικά, εξελίχθηκαν παρόμοια στην όψη, εντελώς διαφορετικά όμως σε όλα τα άλλα. Το ένα δε βλέπει σπορ ούτε στην τηλεόραση, το άλλο γίνεται αθλητής. Το ένα αντιμετωπίζει βαριά κατάθλιψη και άγχος, το άλλο καταλήγει διάσημος σταρ. Από την άλλη, τα αδέρφια που μεγαλώνουν στο ίδιο σπίτι, παρουσιάζουν συχνά πολλές διαφορές και σε ακραίο βαθμό κιόλας. Γιατί ο ένας αδερφός είναι αθλητικός τύπος, καλός μαθητής και έξω καρδιά άνθρωπος, ενώ ο άλλος αρκείται στην ηρεμία του, στο προστατευμένο περιβάλλον του δωματίου, ακούγοντας μουσική μέχρι τα χαράματα; Εδώ έρχεται η ψυχολογία να πει κάποιος επιθυμεί να διαφοροποιείται από τον διπλανό του διότι μόνο έτσι ξεχωρίζει. Υποσυνείδητα τα μικρότερα αδέρφια τείνουν να μην ακολουθούν τα χνάρια των μεγαλύτερων για να μην επισκιαστούν. Η επιτυχία τη δεύτερη φορά δεν κάνει την ίδια εντύπωση με την πρώτη. Οπότε προσπαθούν να βρουν κάτι στο οποίο θα θριαμβεύσουν αλλά θα είναι το δικό τους στοιχείο και όχι κάποιου άλλου, ακόμα κι αν είχαν κλίση στο πρώτο από γενετικής άποψης.

Βλέπουμε λοιπόν ότι το ερώτημα «περιβάλλον ή γενετική» δε λύνεται, καθώς κάθε ιστορία έχει τη δική της υπόσταση, τη δική της αλήθεια. Δεν ακυρώνουμε ούτε τη γενετική ούτε το περιβάλλον σε καμία περίπτωση. Πρόκειται για ένα μίγμα των δύο που το αποτέλεσμα είναι ένα κοκτέιλ γονιδίων και εμπειριών που κάνουν κάθε ανθρώπινο μοναδικό. Ακόμα και τα μονοζυγωτικά δίδυμα που μοιράζονται την ίδια εμφάνιση και τις ίδιες προτιμήσεις, το βράδυ πριν κοιμηθούν κάνουν διαφορετικές σκέψεις, διότι πολύ απλά πρόκειται για δύο ξεχωριστούς ανθρώπους που ζουν ή θα ζήσουν μια διαφορετική ζωή. Αρκεί μια κουβέντα που θα ακούσεις ή μια εικόνα που θα δεις για να σου αλλάξει έστω και λίγο τον εσωτερικό κόσμο και να σε διαφοροποιήσει από αυτό που ήσουν την ακριβώς προηγούμενη στιγμή.