Όταν το ταίρι σου σε κάνει να αμφιβάλλεις μέχρι και για το αν ο ουρανός είναι μπλε

Όλοι μας, υπό φυσιολογικές συνθήκες ξέρουμε ποιοι είμαστε, τι θέλουμε, έχουμε εμπιστοσύνη στον εαυτό μας και στην κρίση μας. Είναι όμως κάποιες φορές που όλα αυτά γίνονται κάπως θαμπά και δεν είμαστε σίγουροι για την πραγματικότητα και την καθαρότητα του μυαλού μας. Αυτό συμβαίνει όταν κάποιο άλλο άτομο γύρω μας μάς παρουσιάζει τα πράγματα διαφορετικά από ότι τα αντιλαμβανόμαστε εμείς, φυτεύοντας τον σπόρο της αμφιβολίας μέσα μας για το πώς τελικά έχουν.

Αυτό το φαινόμενο λέγεται “gaslighting”. Ο όρος αυτός πρωτοεμφανίστηκε τη δεκαετία του 1940 σε ένα θεατρικό έργο με ομώνυμο τίτλο, όπου η υπόθεση αφορούσε έναν άντρα που προσπαθούσε να πείσει τη γυναίκα του και τον κοινωνικό περίγυρό πως είναι τρελή με σκοπό να την κλείσει σε ψυχιατρείο και να καταχραστεί την περιουσία της. Συνήθιζε να αλλάζει μικρές λεπτομέρειες στο σπίτι τους και έπειτα την έκανε να πιστεύει πως έχει παραισθήσεις.

Όσο και να μας φαίνεται ένα φανταστικό σενάριο, αν το καλοσκεφτούμε λίγο στους περισσότερους από εμάς μας έχει τύχει, ως ένα βαθμό. Στο gaslighting λοιπόν, έρχεται ένα άλλο άτομο και προσπαθεί να μας πείσει μέσω χειραγώγησης, τεχνασμάτων και ψεμάτων πως τα πράγματα δεν είναι έτσι όπως τα αντιλαμβανόμαστε εμείς, πως δεν κατανοήσαμε καλά μια κατάσταση, πως δεν θυμόμαστε καλά. Αυτό το άλλο άτομο μπορεί να είναι ένας φίλος, ένας συνάδελφος, ένα συγγενικό πρόσωπο, το ίδιο σου το αφεντικό ή πιο συχνά ο σύντροφός σου. Αυτός ο άνθρωπος μπορεί να θέλει να καλύψει κάποιο λάθος, να επωφεληθεί μιας κατάστασης ή να γλιτώσει απ’ αυτήν. Επίσης, ίσως απλά τον ευχαριστεί να βγαίνει πάντα από πάνω και σωστός.

Είναι έξυπνοι, εξαιρετικοί στη χειραγώγηση, έχουν πολύ καλή πειθώ, επιχειρήματα και λόγο. Σου εμφανίζονται τόσο σίγουροι γι’ αυτό που λένε, που σε κάνουν να αμφισβητείς τον ίδιο σου τον εαυτό. Προσπαθούν να σε πείσουν ότι αυτά που πιστεύεις δεν ισχύουν και σε βγάζουν τρελό. Μπορεί να σου πουν «δε θυμάσαι καθαρά», «δεν κατάλαβες τι έγινε», «δεν είδες ή άκουσες καλά», «το φαντάστηκες» ή ακόμα και «το είδες στον ύπνο σου»! Έχουν την ικανότητα να χειρίζονται το λόγο και να διαστρεβλώνουν τις καταστάσεις τόσο καλά, που μπορούν να σε πείσουν ότι πριν δυο λεπτά είπες κάτι διαφορετικό από αυτό που πιστεύεις και θυμάσαι ότι είπες. Τελικά καταφέρνουν να σε κάνουν να αμφισβητείς τη μνήμη σου, την αντίληψή σου και την κρίση σου. Αρχίζεις να αναρωτιέσαι τι συμβαίνει με σένα, αν κάτι πάει στραβά κι αν όλα αυτά που πιστεύεις ή πίστευες μέχρι τώρα είναι λάθος.

Είναι τόσο επιδέξιοι στη συγκάλυψη στοιχείων και καταστάσεων, όπου ακόμα κι αν ενστικτωδώς ξέρεις πως έχεις δίκιο, δεν μπορείς να το αποδείξεις με χειροπιαστά πράγματα τα οποία δε θα επιδέχονται αμφισβήτησης. Έτσι, αρχίζεις να αναρωτιέσαι πού τελειώνει το ψέμα και πού ξεκινά η αλήθεια, ποιο είναι το σωστό και το λάθος. Ίσως αναρωτηθείς κιόλας αν ο τρόπος που λειτουργούσες τόσα χρόνια ήταν λάθος. Βρίσκεσαι συνεχώς σε μια εσωτερική σύγκρουση. Αρχίζεις να αμφιβάλλεις ακόμα και για την ίδια σου τη λογική.

Ενδεχομένως, μέσα σου ξέρεις το σωστό και η αλήθεια σου βρίσκεται κάπου εκεί βαθιά αλλά δεν μπορείς  να τη φέρεις προς τα έξω, διότι κάτι σε μπλοκάρει. Αισθάνεσαι άβολα να εκφραστείς μπροστά σ’ αυτά τα άτομα. Είναι σαν να σου παίρνουν την αυτοπεποίθηση μακριά και σε κάνουν να νιώθεις μικρός. Εάν κάποια στιγμή λοιπόν, φτάσεις στο σημείο να αναρωτηθείς αν είσαι τρελός, αν έχεις αρχίσει να τα χάνεις, βεβαιώσου πρώτα πως δεν έχεις πέσει θύμα gaslighting. Αν η απάντηση είναι θετική, τότε απομάκρυνε αυτό το άτομο από τη ζωή σου το συντομότερο δυνατόν. Μην προσπαθήσεις να αποδείξεις ή να διορθώσεις κάτι, διότι το μόνο που θα καταφέρεις είναι να πέσεις ξανά στην ίδια παγίδα. Σπάσε αυτόν τον κύκλο αυτό-αμφισβήτησης. Μόνο τότε θα μπορέσεις να ανασάνεις και να βρεις ξανά τον εαυτό σου και τη χαμένη σου σιγουριά κι ένα σύντροφο που δε θα σε κάνει να έχεις αμφιβολία για το αν ο ουρανός είναι μπλε.