Σου φαίνεται λίγο μακρινό από σένα όλο αυτό, αν ρίξεις όμως μια καλύτερη ματιά, θα δεις ότι έχεις συναναστραφεί σαδιστές ή ανθρώπους με χαρακτηριστικά σαδισμού, γονείς, φίλους, εραστές. Πόσο δύσκολο είναι να τους εντοπίσουμε, αλλά και να ορίσουμε την έννοια του σαδισμού; Το δυσκολότερο όλων είναι να μπορέσουμε ν’ απελευθερωθούμε απ’ την ηθελημένη παραμονή μας σε μια σχέση μ’ ένα σαδιστή, είτε γιατί τον αγαπάμε είτε γιατί θεωρούμε ότι είναι αναντικατάστατος.
Σύμφωνα με τον Έριχ Φρομ*, Γερμανό ψυχολόγο και ψυχαναλυτή, ο σαδιστής έχει ένα βασικό στόχο: να εξουσιάζει τη ζωή ενός άλλου πλάσματος. Γουστάρει και παθιάζεται να έχει την απόλυτη κυριαρχία, όχι με την έννοια της καταστροφής, αλλά με την έννοια του ελέγχου, της ασφυξίας και της κυριότητας στη ζωή ενός άλλου ανθρώπου, ενός ανθρώπου που μετατρέπεται σε αντικείμενο.
Θα εκπλαγείς, αν διαβάσεις τα σημαντικότερα γνωρίσματα ενός σαδιστικού χαρακτήρα, και θα πεις κι ένα: «ε, δεν το πιστεύω, το έχει κι αυτό!». Πρώτο χαρακτηριστικό του είναι ότι έλκεται από αδύναμους χαρακτήρες. Ποτέ δε θα δεις ένα σαδιστή δίπλα σε μια ανεξάρτητη και ισχυρή προσωπικότητα.
Ο λόγος είναι πολύ απλός. Οι αδύναμες προσωπικότητες αποτελούν πρόσφορο έδαφος για χειριστική συμπεριφορά εκ μέρους του, αλλά και για θεοποίησή του. Θα έχεις παρατηρήσει ότι άνθρωποι που είναι εξουσιαστικοί στις σχέσεις τους, περιτριγυρίζονται από πλάσματα που τους βλέπουν ως θεούς.
Δεύτερο γνώρισμα των σαδιστικών χαρακτήρων είναι ο φόβος. Φοβούνται ν’ αφεθούν σε κάτι νέο, που η ζωή τους φέρνει στην πόρτα τους, φοβούνται την αλλαγή των πραγμάτων, τη μεταβολή των συναισθημάτων που δεν μπορούν να διαχειριστούν.
Γι’ αυτό κι οι σαδιστές απ’ τη στιγμή που θα βρουν έναν άνθρωπο ως υποχείριό τους, δεν τον αλλάζουν εύκολα. Μπορεί η σαδιστική συμπεριφορά τους να είναι διακριτή σ’ όλες τις επαφές τους, ωστόσο η κύρια σχέση τους θα είναι με το άτομο που γνωρίζουν καλά και ξέρουν ότι το εξουσιάζουν πλήρως.
Τελευταίο άφησα το σημαντικότερο, που είναι η αχόρταγη δίψα τους και το πάθος τους να κυριαρχούν στο μυαλό και στη ζωή κάποιου άλλου ανθρώπου. Ο σαδιστής σε χειρίζεται μέσω της σκέψης και των συναισθημάτων σου, βρίσκει πάντα πάτημα για να μην τον αφήσεις. Άλλωστε, τι θα ήταν ένας σαδιστής χωρίς ένα υποχείριο;
Αν παρατηρήσεις ότι έχεις στη ζωή σου κάποιον άνθρωπο, που επιβάλλεται συνέχεια στις αποφάσεις σου, με άμεσο ή έμμεσο τρόπο, ασκώντας βία λεκτική ή σωματική, κάποιον που να εμποδίζει την προσωπική σου ανέλιξη με το ν’ ασχολείσαι μονίμως με τις δικές του επιθυμίες-διαταγές, ακολουθώντας δηλαδή το δικό του μοτίβο ζωής, κάποιον που σε ωθεί να χάνεις τον αυτοσεβασμό και την αυτοεκτίμησή σου, μην το πολυψάχνεις! Έχεις στη ζωή σου ένα σαδιστικό άτομο και καλά θα κάνεις να φύγεις, όσο είναι ακόμη νωρίς. Εκείνος δε θα ζητήσει ποτέ συγγνώμη, αλλά θα σε οδηγήσει με τη στάση του να νιώσεις άσχημα με σκοπό να επιστρέψεις μετανιωμένος.
Ο σαδιστής λατρεύει να προκαλεί πόνο. Σωματικό, αλλά κυρίως ψυχικό. Αρέσκεται να σου λείπει, να τον έχεις ανάγκη, να τον παρακαλάς, να μην μπορείς να ζήσεις χωρίς αυτόν, να μην αποφασίζεις τίποτα χωρίς να τον ρωτήσεις. Παθιάζεται με τη δύναμη που ασκεί πάνω σου, ηδονίζεται με την εξουσία που έχει στο σώμα και την ψυχή σου. Είσαι ένα πλάσμα δικό του κι αυτό σημαίνει ότι έχει το δικαίωμα να σου συμπεριφέρεται, όπως γουστάρει. Άλλωστε, ξέρει ότι θα γυρίσεις.
Το θεωρεί δεδομένο, γιατί φροντίζει να σου γίνει απαραίτητος. Εξουσιάζει κάθε σπιθαμή του εγκεφάλου σου, ξετρυπώνει σε κάθε διάσπαρτη κι ανούσια σκέψη σου, όλη σου η κοσμοθεωρία αρχίζει και περιστρέφεται γύρω του. Είναι ο κύριός σου, ή τουλάχιστον θέλει να είναι, και η πλύση εγκεφάλου είναι τέτοια που ό,τι και να σου κάνει, όπως και να σου φερθεί, εσύ το βλέπεις για αγάπη.
Σε εξιτάρει αυτή η εξουσιαστική διάθεση προς το μέρος σου. Ανέχεσαι να σε μειώνει, να σε εξευτελίζει, να μην εκτιμά τις απόψεις και τη γνώμη σου. Τον ακούς, τον σέβεσαι, τον έχεις σαν Θεό σου. Δικαιολογείς ακόμη και βίαιες συμπεριφορές. Ως πότε; Η αλήθεια είναι ότι εκείνος σε έχει μεγαλύτερη ανάγκη απ’ ό,τι εσύ. Δεν μπορεί χωρίς εσένα, γιατί χωρίς εσένα δεν είναι κύριος, δεν είναι Θεός, είναι ένας κοινός θνητός, που αν δεν έχει αντικείμενο εξουσίασης, νιώθει απελπισμένος και μόνος.
Δεν ξέρω αν είσαι σε θέση να διαχειριστείς τον πόνο και την ανασφάλεια που σου δημιουργεί ή θα σου δημιουργήσει ένας σαδιστής, το σίγουρο είναι ότι κάποια στιγμή πρέπει να κοιτάξεις την πάρτη σου και τη ζωή σου. Η αυτοεκτίμηση κι ο αυτοσεβασμός πρέπει να είναι τα προσωπικά μας όρια και να μην καταλύονται ποτέ. Ακόμη κι αν γουστάρουμε την κατάλυσή τους.
*Erich Fromm, «Η ανατομία της ανθρώπινης καταστροφικότητας», Εκδόσεις Μπουκουμάνης, τόμος Β’, 1977, μτφ. Τζένης Μαστοράκη, σ. 431-446
Συντάκτης: Αναστασία Νάννου
